اهمیت درس زیست‌شناسی با توجه به ضریب بالای آن که بیشترین ضریب را نسبت به سایر دروس به خود اختصاص داده است، بر هیچکس پوشیده نیست. این درس در سومین بخش دفترچه‌ی تخصصی قرار گرفته و با ۵۰ تست دارای ضریب ۱۲، مهم‌ترین درس تخصصی کنکور تجربی محسوب می‌شود. با توجه به ترکیبی بودن سوالات این درس، نمی‌توان بودجه‌بندی دقیقی از تعداد تست‌های مطرح شده از هر پایه ارائه داد، اما به طور تقریبی می‌توان گفت که سهم هر پایه از بودجه‌بندی کل، یکسان است. یعنی اهمیت هر یک از کتاب‌های زیست‌شناسی دهم، یازدهم و دوازدهم به یک اندازه است. با توجه به اهمیت بالای این درس و لزوم داشتن یک منبع کمک آموزشی که علاوه بر داشتن درسنامه‌های کامل و جامع، از بانک تست معتبر، استاندارد و متنوعی نیز برخوردار باشد، قصد داریم در این مقاله به بررسی محتوا و ساختار دو کتاب موفق و پرفروش در این زمینه بپردازیم تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید. کتاب‌هایی که به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت، عبارتند از:
- پرسش‌های چهار گزینه‌ای زیست‌شناسی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز
- مجموعه‌ی دو جلدی جامع زیست‌شناسی دوازدهم از انتشارات نشر الگو (جلد اول، جلد دوم)
تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا با ساختار، ویژگی‌ها، تفاوت‌ها و شباهت‌های هر دو کتاب آشنا شوید.
مشخصات و ویژگی‌های کلی هر دو کتاب
انتشارات خیلی سبز، کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای زیست‌شناسی ۳ را در یک جلد ۷۶۴ صفحه‌ای به چاپ رسانده است. نویسندگان این کتاب، آقایان دکتر کمیل نصری و دکتر حسن محمد نشتایی هستند که با همکاری گروه آموزشی ماز به تالیف این کتاب پرداخته‌اند. کلیه‌ی مباحث زیست‌شناسی دوازدهم در این کتاب پوشش داده شده است و درسنامه‌های آموزشی آن، تست محور، کنکوری و ترکیبی هستند. همچنین جداول مقایسه‌ای و جمع‌بندی متعددی در کتاب طراحی و تنظیم شده است که مملو از نکات کنکوری و ترکیبی ارزشمند است. تعداد پرسش‌های چهار گزینه‌ای این کتاب به بیش از ۲۱۰۰ تست می‌رسد و تست‌های مبحثی، ترکیبی و تصویری متعددی که منطبق با آخرین تغییرات کنکور سراسری است را شامل می‌شود. همچنین جهت مرور جمع‌بندی آسان‌تر مباحث، تعدادی از تست‌های مهم و اصلی در این کتاب، علامت‌دار شده‌اند و دانش‌آموزان در ایام طلایی منتهی به کنکور، می‌توانند به مرور این تست‌ها بپردازند.
انتشارات نشر الگو نیز با به چاپ رساندن مجموعه‌ی دو جلدی جامع زیست‌شناسی ۳، گام بزرگی در این راستا برداشته است. نویسنده‌ی این مجموعه، دکتر اشکان هاشمی است که با همکاری انتشارات نشر الگو، جلد اول را در ۴۹۶ صفحه و جلد دوم را در ۲۹۲ صفحه به رشته تحریر درآورده است. تمامی مطالب زیست دوازدهم در درسنامه‌های کامل و مفصلی در این کتاب پوشش داده شده است. محتوای آموزشی این کتاب کاملا منطبق با کتاب درسی است و هیچگونه مطلبی خارج از کتاب درسی در آن عنوان نشده است. در هر فصل از این کتاب، برای هر گفتار به طور مجزا تست‌های آموزشی فراوانی طراحی شده است. بیش از ۲۰۰۰ پرسش چهار گزینه‌ای مفهومی از تمام مطالب و شکل‌های کتاب درسی به همراه توضیحات کامل و پاسخنامه‌های کاملا تشریحی در این کتاب تنظیم شده است. همچنین جهت جمع‌بندی و تکمیل مطالب هر گفتار، آزمونک‌های ۱۰ سوالی طراحی شده و دانش‌آموزان پس از اتمام هر گفتار، جهت اطمینان از کامل بودن یادگیری خود، می‌توانند به حل این آزمون‌ها به صورت زمان‌دار بپردازند. افزون بر این آزمون‌های ۱۰ سوالی، جهت جمع‌بندی کلیه‌ی مباحث و گفتارهای هر فصل، ۳ آزمون تالیفی، قلمچی و کنکوری نیز در انتهای هر فصل ارائه شده است. نکات و تست‌های آموزشی موجود در این کتاب، به صورت ترکیبی با سایر فصل‌ها بوده و همچنین ایستگاه‌هایی شامل خلاصه‌ی نکات در قسمت پاسخنامهی تشریحی این کتاب آورده شده است. در این پاسخنامهی تشریحی، علاوه بر بیان دلیل درستی یا نادرستی هر گزینه، تله‌های تستی موجود در آن نیز به خوبی بررسی شده و دانش‌آموزان با مطالعه‌ی این بخش‌ها می‌توانند با طرز تفکر طراح بیشتر آشنا شوند و دقت بیشتری در حل تست‌ها داشته باشند. از دیگر ویژگی‌های مثبت این کتاب، می‌توان به کدهای دیجیتال مندرج در کتاب اشاره کرد که در راستای برقراری عدالت آموزشی در اکثر صفحات این کتاب درج شده است.
مقایسه‌ی کلی کتاب‌های زیست‌شناسی جامع خیلی سبز و نشر الگو در یک نگاه
| نام کتاب | زیست شناسی ۳ | جامع زیست شناسی ۳ پایه دوازدهم |
| انتشارات | خیلی سبز | نشر الگو |
| نویسندگان | دکتر کمیل نصری، دکتر حسن محمد نشتایی |
دکتر اشکان هاشمی |
| تعداد جلد | ۱ | ۲ |
| تعداد صفحات | ۷۶۴ | ۷۸۸ |
| تعداد پرسش‌های چهار گزینه‌ای | ۱۶۶۹ | ۲۱۷۱ |
| پاسخنامه کلیدی | دارد | دارد |
| پاسخنامه تشریحی | دارد | دارد |
بررسی و مقایسه‌ی جزئی‌تر کتاب‌های زیست‌شناسی جامع خیلی سبز و نشر الگو
پرسش‌های چهار گزینه‌ای زیست‌شناسی ۳ از انتشارات خیلی سبز
ساختار کلی این کتاب را می‌توان در ۳ شاخه بررسی کرد:
درسنامه
درسنامه‌های این کتاب که کاملا منطبق با متن و شکل‌های کتاب درسی است، در قالب کادرهای آموزشی با ۹ آیکون و تیتر متفاوت، ارائه شده است که هر کدام ویژگی‌ها و اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند. عناوین این کادرها عبارتند از:
- قیدها: با توجه به اهمیت روزافزون قیدها در طراحی تست‌های کنکور سال‌های اخیر، قیدهای کتاب درسی با فونت خاصی از سایر نوشته‌ها متمایز شده‌اند.
- مفهوم: هر جا که نیاز بوده متنی از کتاب درسی، به طور کامل‌تر توضیح داده شود تا دانش‌آموزان بهتر بتوانند مطلب را درک کنند، این آیکون مورد استفاده قرار گرفته و مسئله‌ی مدنظر شرح داده شده است.
- شفاف‌سازی: در برخی از قسمت‌های کتاب درسی، ابهام و تناقض ظاهری وجود دارد و این کژتابی می‌تواند سبب ایجاد مشکل در فهم مطالب شود. در همین راستا، مباحثی که دارای ابهام هستند، در کادرهایی با عنوان شفاف‌سازی، مطرح و رفع ابهام شده‌اند.
- بمب: در هر جایی از این کتاب که نیاز به توجه ویژه به کلمات مهم و تست‌خیز وجود داشته، جهت جلب توجه بیشتر، از این آیکون استفاده شده است.
- اگه گفتی… : سوالات کوتاه‌پاسخ جهت کسب تسلط بیشتر روی جزء به جزء درسنامه‌های آموزشی کتاب، در این بخش مطرح شده‌اند.
- رادیولوژی: در کنکور سال ۱۳۹۹، حدود ۱۷ تست از ۵۰ تست درس زیست‌شناسی، از نکات موجود در شکل‌های کتاب درسی طرح شده بود. در نتیجه جهت موفقیت بیشتر دانش‌آموزان در پاسخگویی به این تست‌ها در آزمون سراسری، در این کادرها، نکات کنکوری شکل‌های کتاب درسی، مو به مو بررسی شده‌اند.
- مرکبات: با توجه به ترکیبی بودن اکثر تست‌های درس زیست‌شناسی، در کادرهایی که با عنوان مرکبات نام‌گذاری شده‌اند، به بررسی تمامی نکات ترکیبی مرتبط با موضوع بحث پرداخته شده است.
- تار عنکبوت: تمامی نکاتی که طراحان تست‌های کنکور و آزمون‌های آزمایشی از آن‌ها به عنوان تله‌ی تستی استفاده می‌کنند، با آیکون تار عنکبوت عنوان شده‌اند.
- فعالیت: نکات و پاسخ فعالیت‌های موجود در کتاب درسی در این عنوان آمده است.
تست‌ها
تعداد کل پرسش‌های چهار گزینه‌ای این کتاب، ۱۶۶۹ تست است. چیدمان تست‌های هر فصل به این صورت است که ابتدا تست‌های گفتاری آمده است که روند آموزشی دارند و پاراگراف به پاراگراف مطالب کتاب درسی در آن‌ها عنوان می‌شود، سپس سطح دشواری تست‌ها افزایش می‌یابد و تست‌ها سخت‌تر می‌شوند. البته در لابه‌لای تست‌ها، کامنت‌هایی گذاشته شده که نشان می‌دهد هر تست به چه کاری می‌آید. تست‌های این کتاب به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته‌بندی مذکور به شرح زیر است:
شمارنده‌ی آبی: در تمامی فصول این کتاب، برخی از تست‌ها با رنگ آبی مشخص شده‌اند. پیشنهاد می‌شود که وقتی مطالب هر گفتار را مطالعه کردید، کل تست‌های گفتاری آن مبحث را پاسخ دهید. اما هر وقت خواستید آن فصل را جمع‌بندی کنید، فقط تست‌های دارای شمارنده‌ی آبی را پاسخ دهید تا یک دور سریع فصل را مرور کرده باشید.
تست‌های ترکیبی: این تست‌های در انتهای هر فصل آمده‌اند و مشابه تست‌های ترکیبی کنکور هستند. اگر تست‌های طراحی شده با فصل‌های جلوتر دوازدهم ترکیب شده باشند، جلوی آن‌ها علامت «۱۲+» قرار می‌گیرد.
پاسخنامهی تشریحی
پاسخنامهی این کتاب، کاملا تشریحی است و در آن، دلیل درستی یا نادرستی هر گزینه یا مورد بیان شده است. البته نکات کنکوری و جداول آموزشی متعددی نیز در پاسخنامهی تشریحی ارائه شده است که می‌تواند سبب تکمیل فرآیند یادگیری دانش‌آموزان شود.
مجموعه‌ی دو جلدی جامع زیست‌شناسی ۳ از انتشارات نشر الگو
در جلد اول این مجموعه، درسنامه‌های آموزشی و پرسش‌های چهار گزینه‌ای تمامی فصول زیست‌شناسی پایه دوازدهم، گنجانده شده است. این کتاب برای دانش‌آموزان پایه‌ی دوازدهم تجربی و داوطلبان آزمون سراسری دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این کتاب، با استفاده از کدهای هوشمند، کلیه‌ی مطالب زیست‌شناسی دوازدهم برای دانش‌آموزان مانند یک کلاس خصوصی، تدریس می‌شود و تلاش مولف بر آن بوده که با استفاده از این کدهای هوشمند QR، به نوعی عدالت آموزشی را در کشور برقرار کند. به عبارتی می‌توان گفت که دانش‌آموزان با تهیه‌ی این کتاب، پکیجی شامل کتاب کمک آموزشی، کلاس‌های نکته و تست و همایش را در اختیار خواهند داشت. طبقه‌بندی کدهای هوشمند مورد استفاده در این کتاب، به شرح زیر است:
- درسنامه‌های درختی با سبکی جدید برای مرور مطالب
- تدریس کامل مطالب کتاب درسی به صورت موضوعی (QM)
- توضیح و تشریح تست‌های نکته‌دار (QT)
درسنامه‌های این کتاب کاملا در چارچوب کتاب درسی بوده و هیچ مطلب حاشیه‌ای که فراتر از کتاب درسی باشد، در این کتاب وجود ندارد. چیدمان مطالب موجود در هر فصل، به این صورت است که ابتدا در قالب جدول، نوع و تعداد تست‌های طراحی شده از آن فصل ذکر شده است. تست‌های این کتاب از درجه‌ی آسان تا سخت، از A تا B و C سطح‌بندی شده‌اند. البته لازم به ذکر است که این سطح‌بندی در جلد دوم که پاسخنامهی تشریحی در آن قرار دارد، انجام شده است. چرا که اعتقاد مولف بر آن است که دانش‌آموز قبل از اینکه تستی را بزند، نباید از درجه سختی آن مطلع باشد تا خود را بیشتر از قبل در فضای کنکور حس کند. پرسش‌های چهار گزینه‌ای موجود در این کتاب، به طور کلی به ۴ گروه تقسیم می‌شوند:
تست‌های تالیفی: پرسش‌های چهار گزینه‌ای آموزشی مربوط به هر گفتار، در این دسته قرار می‌گیرد. اکثر تست‌های این قسمت، به صورت شمارشی طراحی شده‌اند.
آزمونک‌ها: آزمون‌های ۱۰ سوالی‌ای هستند که جهت جمع‌بندی هر گفتار تنظیم شده است.
آزمون‌های جمع‌بندی: جهت جمع‌بندی و مرور مباحث هر فصل، تعدادی تست با عنوان آزمون جمع‌بندی، توسط مولف، تالیف شده است.
آزمون‌های قلمچی: گزیده‌ای از سوالات مطرح شده در آزمون‌های کانون فرهنگی آموزش (قلمچی) از هر فصل، در این بخش گردآوری شده تا دانش‌آموزان بتوانند با آمادگی بیشتری در آزمون‌های آزمایشی شرکت کنند.
آزمون‌های سراسری: سوالات برگزیده‌ی کنکورهای سراسری سال‌های اخیر مربوط به هر فصل، در انتهای آن فصل قرار گرفته و تسلط بر این تست‌ها برای تمامی دانش‌آموزان، واجب و ضروری است.
در جلد دوم این مجموعه، به بررسی پاسخ‌های تشریحی تست‌های جلد اول پرداخته شده و تمامی گزینه‌ها به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته‌اندو هر جا که نیاز به ذکر نکته‌ی خاصی وجود داشته، یا تله‌ی تستی در سوال بوده و طراح قصد جلب کردن توجه دانش‌آموز را داشته، این کار به خوبی انجام شده است و در قالب کادرهای نکته، تله‌ی تستی و … به بیان این موارد پرداخته شده است.
تعداد تست‌های طراحی شده در کتاب زیست ۳ نشر الگو برای هر فصل و هر گفتار، به تفکیک در جدول زیر مشخص شده است.
| نوع تست | فصل ۱ | فصل ۲ | فصل ۳ | فصل ۴ | فصل ۵ | فصل ۶ | فصل ۷ | فصل ۸ |
| تالیفی | ۱۱۷ | ۱۹۷ | ۱۵۷ | ۱۴۱ | ۲۱۶ | ۲۶۳ | ۱۹۴ | ۱۶۱ |
| آزمونک | ۲۰ | ۲۰ | ۱۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ |
| جمع‌بندی | ۲۰ | ۲۰ | ۴۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۶۰ | ۲۰ | ۲۰ |
| قلمچی | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ |
| سراسری | ۱۵ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ | ۱۰ | ۲۰ |
| مجموع | ۱۹۲ | ۲۷۷ | ۲۴۷ | ۲۲۱ | ۲۹۶ | ۳۸۳ | ۲۶۴ | ۲۴۱ |
مقایسه‌ی نهایی
با بررسی درسنامه‌های هر دو کتاب، می‌توان به این مهم پی برد که محتوا و درسنامه‌ی آموزشی ارائه شده در کتاب خیلی سبز نسبت به کتاب نشر الگو، کامل‌تر و موشکافانه‌تر است. لذا با توجه به اهمیت بالای جزئیات در تست‌های درس زیست‌شناسی، کتاب خیلی سبز عملکرد بهتری در این زمینه داشته است. همچنین طراحی جداول و طبقه‌بندی مطالب در کتاب خیلی سبز بهتر از کتاب نشر الگو انجام شده است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فردی که در کتاب نشر الگو وجود دارد، کدهای هوشمندی است که دانش‌آموزان با اسکن کردن این کدها، می‌توانند به فیلم‌های آموزشی تمامی فصل‌ها و گفتارهای کتاب و همچنین حل تصویری تست‌های مهم و نکته دار کتاب دسترسی داشته باشند، اما این ویژگی در کتاب خیلی سبز مشاهده نمی‌شود. از نظر تستی، در کتاب نشر الگو تعداد تست بیشتری نسبت به کتاب خیلی سبز وجود دارد، همچنین طبقه‌بندی و سطح بندی تست‌ها در کتاب نشر الگو، بسیار مناسب‌تر و کامل‌تر از کتاب خیلی سبز است. لذا به طور کلی می‌توان گفت که هر دو کتاب، وضعیت خیلی خوبی دارند، اما اگر به دنبال درسنامه‌ی کامل‌تر هستید، پیشنهاد ما به شما، کتاب خیلی سبز است؛ اما اگر به دنبال یک بانک تست جامع و طبقه‌بندی شده هستید، مجموعه‌ی دو جلدی نشر الگو می‌تواند پیشنهاد مناسب‌تری برای شما باشد. همچنین در انتهای کتاب نشر الگو، پیوستی وجود دارد که در آن تست]ای زیست کنکور داخل و خارج از کشور سال ۱۴۰۰ رشته تجربی قرار گرفته است، اما در کتاب خیلی سبز این ضمیمه وجود ندارد. اگر قصد دارید از تعداد تست‌های مطرح شده از هر یک از فصول زیست دوازدهم در این دو کتاب مطلع شوید، می‌توانید به جدول زیر رجوع کنید.
| شماره فصل | عنوان فصل | زیست ۳ خیلی سبز | زیست ۳ نشر الگو |
| فصل ۱ | مولکول‌های اطلاعاتی | تست۲۰۳ | تست۱۹۲ |
| فصل ۲ | جریان اطلاعات در یاخته | تست۲۱۴ | تست۲۷۷ |
| فصل ۳ | انتقال اطلاعات در نسل‌ها | تست۳۶۳ | تست۲۴۷ |
| فصل ۴ | تغییر در اطلاعات وراثتی | تست۱۹۱ | تست۲۲۱ |
| فصل ۵ | از ماده به انرژی | تست۱۷۷ | تست۲۹۶ |
| فصل ۶ | از انرژی به ماده | تست۱۸۸ | تست۳۸۳ |
| فصل ۷ | فناوری‌های نوین زیستی | تست۱۷۵ | تست۲۶۴ |
| فصل ۸ | رفتارهای جانوران | تست۱۵۸ | تست۲۴۱ |
| پیوست تست‌های کنکور ۱۴۰۰ | تست۰ | تست۵۰ | |
| مجموع | ۱۶۶۹ | ۲۱۷۱ |
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی و مقایسه‌ی ویژگی‌های کتاب زیست‌شناسی ۳ خیلی سبز و مجموعه‌ی دو جلدی جامع زیست‌شناسی ۳ پرداختیم و از زوایای مختلفی آن‌ها را تحلیل کردیم. حال می‌توانید با توجه به نیازی که دارید و توجه به این موضوع که درسنامه برایتان از اهمیت بیشتری برخوردار است یا پرسش‌های چهارگزینه‌ای، یکی از این دو کتاب برتر و پرفروش را انتخاب و از طریق سایت کتابچی نسبت به خرید آن اقدام کنید.