داوطلبان کنکور سراسری، پس از انتشار کارنامه‌ی کنکورشان، با توجه به نتایج حاصل شده، اعم از رتبه‌ی کشوری، رتبه در سهمیه، رتبه در زیر گروه‌ها، تراز و مواردی از این قبیل، می‌بایست بر اساس علایق، استعداد و توانایی‌هایی که دارند، نسبت به انتخاب رشتهی کنکور سراسری اقدام کنند. در میان داوطلبان کنکور تجربی، رقابت بر سر رشتهی پزشکی عمومی که مقدمه‌ی انواع تخصص‌های پزشکی است، شدیداً بالاست. رشتهی پزشکی، یکی از چهار رشتهی دکترای حرفه‌ای (پزشکی، دندان‌پزشکی، دام‌پزشکی و دارو سازی) است که در یک دوره‌ی ۷ ساله‌ی دانشگاهی و یک دوره‌ی ۲ ساله‌ی طرح اجباری ارائه می‌شود. در این مطلب قصد داریم که درباره‌ی ابعاد مختلف این رشتهی پرطرفدار صحبت کنیم تا اگر قصد ادامه‌ی تحصیل در این رشته را دارید و اطلاعات کافی ندارید، بتوانید با دید آگاهانه‌تری نسبت به انتخاب آن اقدام کنید.
دوره‌ی پزشکی عمومی
مراحل تحصیل در این دوره را می‌توان در ۴ بخش اصلی تقسیم‌بندی کرد:
علوم پایه
اولین دوره‌ای که دانشجویان رشتهی پزشکی باید پشت سر بگذرانند، دوره‌ی علوم پایه است که معمولا در ۴ ترم (۲ سال) به دانشجویان ارائه می‌شود و دانشجویان در این دوره، با اساس و پایه‌ی بدن انسان و وضعیت آن آشنا می‌شوند و به همین دلیل از مهم‌ترین مراحل دوره‌ی پزشکی به شمار می‌آید. در این دوره، مجموعه‌ای از دروس تئوری آموزش داده می‌شود و جهت سنجش و ارزیابی آموخته‌های دانشجویان، پس از پایان این مقطع دو ساله، یک آزمون جامع برگزار می‌شود و لزوم ورود به دوره‌ی بعدی (فیزیوپاتولوژی)، قبولی در این آزمون جامع است. دروسی که در این دوره برای دانشجویان تدریس می‌شود، عبارتند از: آناتومی، بافت‌شناسی، بیوشیمی، اپیدمیولوژی، جنین‌شناسی، ایمنی‌شناسی، فیزیولوژی، روان‌شناسی، تغذیه، ژنتیک، میکروب‌شناسی، انگل‌شناسی، قارچ‌شناسی، ویروس‌شناسی، آسیب‌شناسی عمومی، دروس عمومی و زبان تخصصی.
فیزیوپاتولوژی
دوره‌ی دوم رشتهی پزشکی عمومی، «فیزیوپاتولوژی» نام دارد که در آن، «فیزیولوژی» و «فارموکولوژی» در یک دوره‌ی یک ساله برای دانشجویان ارائه می‌شود. هدف از این دوره، آشنایی دانشجویان با انواع بیماری‌های بدن است. دروسی که دانشجویان رشتهی پزشکی در این دوره باید بگذرانند، عبارت است از: سمیولوژی، آسیب‌شناسی تخصصی، فارماکولوژی، پاتولوژی، فیزیوپاتولوژی ارگان‌ها، فیزیک پزشکی و … در انتهای این دوره، دانشجویان پس از قبولی در آزمون‌های ماهانه‌ای که برگزار می‌شود، وارد دوره‌ی سوم می‌شوند و کار آموزی بالینی یا همان استاژری را، در محیط بیمارستان می‌گذرانند.
کار آموزی بالینی (استاژری)
سومین دوره‌ی رشتهی پزشکی، مربوط به کار آموزی بالینی است. این دوره، ۹۷ واحد درسی را شامل می‌شود که در قالب ۴ بخش اصلی، مسائل رایج رشتهی پزشکی، مانند داخلی، زنان، جراحی و کودکان در آن ارائه می‌شود. در این دوره، دانشجویان باید روش برخورد با بیمار، نحوه‌ی تشخیص بیماری، گرفتن شرح حال از بیمار و نحوه‌ی درمان را یاد بگیرند تا بتوانند در دوره‌ی کارورزی یا همان انترنی، فعالیت قابل قبول و مناسبی داشته باشند. در پایان این دوره، دانشجویان در آزمون جامع کار ورزی شرکت می‌کنند و پس از قبولی در این آزمون، می‌توانند وارد دوره‌ی بعدی شوند. در صورت رد شدن دانشجو در این آزمون، حداکثر ۴ بار فرصت برای امتحان مجدد وجود دارد. دروسی که در این دوره ارائه می‌شوند، عبارتند از: کار آموزی داخلی، بیماری‌های اعصاب، بیماری‌های ارتوپدی، بیماری‌های عفونی، کار آموزی جراحی، کار آموزی پوست، کار آموزی چشم، بیماری‌های زنان و زایمان و …
کار ورزی بالینی (انترنی)
آخرین مرحله‌ی آموزشی رشتهی پزشکی عمومی، با عنوان کار ورزی بالینی یا انترنی شناخته می‌شود. در این دوره‌ی ۱۸ ماهه، ۶۴ واحد درسی که شامل دروس «کار ورزی بخش جراحی، کار ورزی بخش چشم، کار ورزی بخش سوانح و سوختگی، کار ورزی بخش اورژانس، کار ورزی بخش نفرولوژی و …» است، آموزش داده می‌شود.
ادامه‌ی تحصیل در مقاطع بالاتر رشتهی پزشکی
با پایان یافتن دوره‌ی تحصیل و گذراندن ۲ سال طرح در مناطق محروم، پزشکان عمومی می‌توانند در آزمون دستیاری شرکت کنند و برای قبولی در رشتهی دلخواه خود، به رقابت با یک دیگر بپردازند.
تعهد خدمت دانشجویان پزشکی دانشگاه‌های دولتی
تحصیل در دوره‌ی روزانه‌ی دانشگاه‌های سراسری، رایگان است. لذا با توجه به رایگان بودن خدماتی که دانشجویان این دانشگاه‌ها دریافت می‌کنند، در برخی رشته‌ها، دانشجویان تعهداتی نسبت به کشور خواهند داشت. بدین صورت که دانشجویان شاغل به تحصیل در این رشته‌های خاص، موظف هستند که بر اساس قوانین، مدت زمان مشخصی را برای خدمت به کشور در مناطق محروم بگذرانند. رشتهی پزشکی، جزو رشته‌های دارای تعهد محسوب می‌شود و دانشجویان پس از اتمام دوره‌ی تحصیل خود، موظف هستند که با توجه به سهمیه‌ای که در کنکور سراسری استفاده کرده‌اند، حداکثر به مدت ۳ برابر مدت زمان تحصیل خود، در مناطق محروم خدمت کنند و در این مدت زمان که مشغول خدمت در مناطق محروم هستند، به هیچ وجه، حق اشتغال در مراکز دیگر را نخواهند داشت. توجه داشته باشید که این طرح اجباری، فقط مختص دانشجویان دوره‌ی روزانه‌ی دانشگاه‌های سراسری است و فارغ‌التحصیلان دوره‌های غیر روزانه، اعم از شبانه (نوبت دوم)، پیام نور، غیر انتفاعی، پردیس خود گردان و ظرفیت مازاد، تعهد خدمت ندارند.
توانمندی‌های لازم برای یک پزشک موفق
تحصیل در رشتهی پزشکی، می‌تواند آینده‌ی خیلی خوبی را برای داوطلب رقم بزند، اما نکته‌ای که اکثر داوطلبان از آن غافل هستند، این است که آیا این رشته، با خلقیات و روحیاتشان متناسب است یا نه؟ اگر قصد دارید در این رشته تحصیل کنید، باید بر این موضوع واقف باشید که لازمه‌ی موفقیت در این رشته «صبوری بالا»، «قدرت ارتباط گرفتن با بیماران»، «خستگی ناپذیر بودن» و «داشتن اشتیاق، علاقه و انگیزه زیاد برای خدمت به مردم» است. با توجه به تحقیقاتی که انجام شده، ویژگی‌های یک پزشک خوب از نظر بیماران را می‌توان در چند خصوصیت خلاصه کرد:
- داشتن تجربه، تبحر و مهارت.
- برخورد خوب و خوش‌اخلاقی.
- وقت‌شناسی و داشتن انضباط کاری.
- ارائه‌ی توضیحات کامل درباره‌ی بیماری.
- وطیفه‌شناسی و داشتن وجدان اخلاقی و کاری.
- صبورانه گوش کردن به صحبت‌های بیماران جهت تشخیص درست‌تر بیماری.
بازار کار و درآمد رشتهی پزشکی
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، به ازای هر هزار نفر جمعیت، یک پزشک کافی است. اما متاسفانه در ایران شاهد این موضوع هستیم که تعداد پزشکان از این نسبت بالاتر رفته و این موضوع سبب بی‌رونق شدن بازار پزشکان عمومی شده و در اکثر مواقع شاهد هستیم که افراد برای یک سرما خوردگی ساده نیز، ترجیح می‌دهند به یک پزشک متخصص و یا فوق متخصص مراجعه کنند. پزشکان با توجه به سطح تحصیلات، نوع تخصص، میزان تخصص، سابقه‌ی کار، محل طبابت، نحوه‌ی برخورد با بیمار و مهارت‌هایشان، درآمدهای متفاوتی دارند و نمی‌توان عدد مشخصی را به عنوان میزان دریافتی‌شان اعلام کرد. اما به طور کلی می‌توان این رشته را در زمره‌ی مشاغل پردرآمد قرار داد. بازار کار اصلی فارغ‌التحصیلان این رشته، بیمارستان‌‌های دولتی، کلینیک‌های درمانی، بیمارستا‌های خصوصی و مطب‌ها هستند. اما پرداختن به این موضوع خالی از لطف نیست که دانشجویانی که در رشتهی پزشکی تحصیل می‌کنند و یا داوطلبان کنکوری که قصد دارند در این رشته پذیرفته شوند، اکثراً به فکر تاسیس یک مطب خصوصی هستند؛ اما باید به این نکته نیز توجه داشته باشند که در زمینه‌ی پزشکی، فعالیت‌ها و شغل‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ی مناسبی را برای پیشرفت یک پزشک فراهم کند. مانند انجام فعالیت‌های تحقیقی و …
مشکلات و سختی‌های رشتهی پزشکی
یکی از مشکلات رشتهی پزشکی، طولانی بودن دوران تحصیلی است. اکثر دانشجویان سایر رشته‌ها، در مدت ۴ سال می‌توانند مدرک کارشناسی خود را بگیرند و وارد بازار کار شوند و همچنین امکان اشتغال به صورت پاره وقت، در طول دوره‌ی تحصیلی‌شان وجود دارد. اما مدت زمان تحصیلی دانشجویان رشتهی پزشکی، ۷ سال است و با توجه به شرایطشان، علی‌الخصوص پس از اتمام دوره‌ی علوم پایه، که وارد دوره‌ی انترنی می‌شوند، نه تنها امکان اشتغال در طوره دوره‌ی تحصیلی‌شان را ندارند، بلکه از تفریح‌ها و فعالیت‌هایی که اکثر هم‌سن و سال‌هایشان انجام می‌دهند نیز تا حدود زیادی محروم خواهند شد.
دانشجویان رشتهی پزشکی، در دوره‌هایی که باید کار ورزی‌شان را در بیمارستان بگذرانند، ممکن است در ایامی مانند عید نوروز، شب یلدا و … نیز مشغول کار باشند. اما جای هیچ شک و ابهامی نیست که دانشجویانی که از این تفریح‌ها دل می‌کنند و سختی این مسیر طولانی را به جان می‌خرند، هدف بزرگی در سر دارند و به هر قیمتی، تلاش می‌کنند تا به آن برسند. اگر فردی هستید که با دیدن خون، از حال می‌روید و در مواجهه با چنین مواردی، استرس می‌گیرید و کنترل شرایط از دستتان خارج می‌شود، نیاز است که درباره‌ی انتخاب این رشته، کمی بیشتر فکر کنید. چرا که در طول دوره‌ی تحصیل و همچنین در بیمارستان و یا مطبی که در آن کار می‌کنید، مطمئناً با صحنه‌های دلخراشی مانند جراحت، خون‌ریزی‌های شدید و حتی مرگ! روبرو خواهید شد. بنابراین باید به عنوان یک پزشک، علاوه بر کنترل وضعیت بیمار، توانایی برخورد با شرایط سخت را نیز داشته باشید و بتوانید علاوه بر حفظ روحیه‌ی خود، تصمیم‌گیری درستی نیز داشته باشید. در چنین شرایط بحرانی و حساسی، زمان و دقت از اهمیت فراوانی برخوردار است. ممکن است یک بیمار به دلیل تاخیر و عملکرد نادرست یک پزشک، جان خود را از دست بدهد. لذا با توجه به اهمیت بالای این موضوع، نیاز است که پزشک، از سرعت عمل و دقت بالایی برخوردار باشد و وجدان اخلاقی و کاری را رعایت نموده و تمام تلاش خود را برای حفظ جان بیمار خود انجام دهد. آخرین نکته‌ای که نیاز است درباره‌ی سختیِ این رشته بدانید، این است که ساعات کاری‌تان مشخص نیست و ممکن است چند روز از هفته را در شیفت شب سپری کنید و در صورت بروز موارد بحرانی و اورژانسی، مانند دورانی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده بود، ممکن است تا چند روز و در برخی مواقع تا چند ماه، نتوانید به خانه برگردید و در همچین شرایطی، ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی، دشوار خواهد بود.
دانشگاه‌های برتر کشور در زمینه‌ی پزشکی
رتبه‌بندی دانشگاه‌ها با استفاده از معیارهای متفاوتی، مانند تولیدات علمی، تعداد استنادات، تعداد همایش‌های برگزار شده، تعداد جوایز بین‌المللی و …مشخص می‌شود. بر اساس آخرین رتبه‌بندی‌های انجام شده، ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی برتر کشور به ترتیب عبارتند از:
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان
- دانشگاه علوم پزشکی ایران
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
- دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی جندی شاپور اهواز
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان فارس