روز جهانی کتاب در بیش از ۱۰۰ کشورِ جهان به‌عنوان جشن لذت بردن از خواندن شناخته می‌شود. اما خواندن فقط مربوط به لذت بردن نیست؛ کتاب‌ها این قدرت را دارند که عمیقاً ما را لمس کنند، چشمان ما را به‌سوی بی‌عدالتی‌ها باز کنند و حتی گاهی اوقات به‌عنوان یک عامل تحریک‌کننده برای تحولات اجتماعی عمل کنند. برای بزرگداشت روز جهانی کتاب، نگاهی به ۹ رمان که جوامع را تغییر داده‌اند، می‌اندازیم.
کلبه‌ی عمو تام اثر هریت بیچر استو
بنا بر گزارش‌ها، یک دهه بعد از آن که بیچر استو، کلبه‌ی عمو تام را که دومین کتاب پرفروش قرن نوزدهم پس از کتاب مقدس است را نوشت، هنگامی‌که آبراهام لینکلن، هریت بیچر استو را در سال ۱۸۶۲ ملاقات کرد، چنین خطابه‌ای را شنید:
پس شما آن زن کوچکی هستید که این کتاب را نوشتید و این جنگ بزرگ را آغاز کردید.
داستان عمو تام که یک برده‌ی آفریقایی-آمریکایی است، برای اولین بار توجه عموم مردم را به خاطر ترس از برده‌داری به خود جلب کرد و باعث برانگیختگی همگان شد.
این رمان تا حد زیادی باعث مخالفت با برده‌داری در شمال شد. هم‌چنین این اثر تنش با برده‌داران جنوبی را به‌تدریج بالا برد. همان‌طور که لینکلن گفته بود حتی به‌نوبه‌ی خود کشور را به‌سوی جنگ داخلی سوق داده است.
رمان جنگل اثر آپتون سینکلر
این رمانِ آپتون سینکلر در سال ۱۹۰۶، شرایط سخت کار ، فقر شدید و بهره‌برداری از کارگران عمدتاً مهاجر که در صنعت بسته‌بندی گوشت شیکاگو مشغول کار بودند را به تصویر کشید.
اگرچه این کتاب برای برجسته کردن وضعیت فقیران شاغل و فساد ریشه‌دار مردم در قدرت تألیف شده است، اما باعث برانگیختن اعتراض عمومی نسبت به بهداشت مواد غذایی نیز شد. سینکلر گفته بود:
من قلب عموم را هدف قرار دادم اما به طور تصادفی به معده‌ی آن‌ها برخورد کرد!!!
احتمالاً هنوز هم این اثر به‌عنوان یکی از سیاسی‌ترین رمان‌های تأثیرگذار آمریکا در قرن گذشته در نظر گرفته شود. پس از خواندن رمان جنگل، تئودور روزولت تحقیقاتی را در مورد صنعت بسته‌بندی گوشت شیکاگو صادر کرد. طی یک سال، قانون بازرسی گوشت به هم‌راه قانون مواد غذایی و داروی خالص به تصویب رسید. اتفاقی که بعداً راه را برای سازمان غذا و دارو هموار کرد.
رمان در غرب خبری نیست اثر اریش ماریا رمارک
در جبهه‌ی غرب خبری نیست یکی از بهترین رمان‌های شناخته‌شده درزمینهٔ ضد جنگ است. اثری که گمانه‌های وحشت‌ناک جنگ جهانی اول را از منظر یک سرباز جوان آلمانی به تصویر می‌کشد.
این کتاب به بیش از ۲۰ زبان ترجمه‌شده و در سال ۱۹۳۰ به یک فیلم مشهور هالیوودی اقتباس‌شده است. در غرب خبری نیست برای نسلی که به تعبیر رمارک -توسط جنگ ویران‌شده بودند-، صحبت می‌کرد.
این اثر به بیهودگی مناقشه می‌پردازد و در آن زمان هم تحسین و هم انتقاد شدید را که بیشتر از هم‌وطنان رمارک بودند، به خود جلب کرد؛ آنانی که احساس می‌کردند این اثر تلاش جنگ آلمان را نفی می‌کند. این اثر جزو کتاب‌هایی بود که توسط نازی‌ها ممنوع و سوزانده شد.
همه‌چیز فرومی‌پاشد اثر چینوآ آچه به
رمان مشهورِ شاعر، رمان‌نویس و مقاله‌نویس نیجریه‌ای ، چینوآ آچه به، جامعه‌ای قبیله‌ای را توصیف می‌کند که درنتیجه‌ی ورود مبلغان مسیحی ازهم‌پاشیده می‌شود. این رمان که در سال ۱۹۵۸ نوشته‌شده است، بیش از ۱۰ میلیون نسخه در سراسر جهان به فروش رسانده و در ۵۰ زبان زنده منتشر شده است. «همه‌چیز فرومی‌پاشد» هنوز هم به‌عنوان نمونه‌ای از تأثیر استعمار بر فرهنگ و هویت آفریقا، به‌طور گسترده خوانده می‌شود.
بشردوستان ژنده پوش اثر رابرت ترسل
مشاجره‌ی سوسیالیستی رابرت ترسل در سال ۱۹۱۴ در مورد گروهی از مردان صادق به کار گرفته‌شده توسط سرمایه‌داران پولدار است. اثری که مبتنی بر بی‌عدالتی‌هایی بود که طبقه‌های کارگر در دوره ادواردیان در انگلیس با آن روبه‌رو بودند.
کارگران “انسان‌های بشردوستی” هستند و آن‌ها به خاطر داشتن کمک مالی به بردگی می‌پردازند و اساساً ارزش کار خود را به کارفرمایان خود می‌بخشند. این رمان بخشی اساسی از تلاش برای اصلاحات اجتماعی در آغاز قرن گذشته بود.
خوشه‌های خشم اثر جان اشتاین بک
خوشه‌های خشم، شرح وقایع کلاسیک در سال ۱۹۳۹ سفر خانواده‌ای تنگ‌دست از ایالت اوکلاهما به سمت غرب و کالیفرنیا را روایت می‌کند. این اثر به‌شدت پرفروش به فقر تکان‌دهنده در دوران رکود بزرگ و مهاجرت صدها هزار مهاجر که برای یافتن کار به کالیفرنیا سفر می‌کردند اشاره می‌کند. این کتاب در تعدادی از مکان‌ها ازجمله کالیفرنیا که سفر خانواده‌ی داستان، به پایان رسید ممنوع و سوزانده شد.
رمان ۱۹۸۴ اثر جورج اورول
کار پادآرمان‌شهری جورج اورول در مورد زندگی تحت نظر یک رژیم دیکتاتوری، الهام‌بخش کلیه‌ی کتاب‌هایی مانند پرتقال کوکی اثر آنتونی بورخس است. اثری که آینده را به عنوان مکانی کابوس مانند و بدون آزادی و حقوق پیش‌بینی می‌کند. اصطلاحات مربوط به اثر ۱۹۸۴ ازجمله “برادر بزرگ”، “دوگانه‌باوری” و “جرم اندیشه” هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. رمان، یادآوری مهمی از اهمیت آزادی، اندیشه و گفتار است.
کشتن مرغ مقلد اثر هارپر لی
شما هرگز یک شخص را درک نمی‌کنید، مگر این‌که ازنظر او چیزهایی را در نظر بگیرید… تا زمانی که جای او نباشید و در آن قدم بزنید.
سخنان آتیکس فینچ در ۱۹۶۰ داستانِ نابرابریِ نژادی هارپر لی در دهه ۱۹۳۰ ایالتِ آلباما، هنوز با خوانندگان سراسر جهان طنین‌انداز است. این کتاب نشانه‌های غیرقابل‌توصیف را برای نسل‌ها به‌جا گذاشته است و یک درس ارزشمند برای دیدن جهان از طریق چشمان شخص دیگر است.
دلبند اثر تونی موریسون
براساس گزارش‌ها ، تونی موریسون، برنده‌ی جایزه نوبل، سه سال را صرف فکر کردن در مورد رمان خود کرد. حتی قبل از این‌که کلمه‌ای بنویسد. (دلبند برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر شده است.)
دلبند که به میراث برده‌داری می‌پردازد، توسط نیویورک‌تایمز به‌عنوان بهترین اثر داستان آمریکایی در ۲۵ سال گذشته رأی آورده است. این داستان از زندگی یک برده فراری الهام گرفته شده بود که به‌جای این‌که فرزند خود را به “صاحبان” سابقش که به دنبال او بودند، تسلیم کند، گردن دخترش را قطع کرد.
منبع: weforum.org