فلسفه می‌تواند به ما در مقابله با همه‌گیری این بیماری کمک کند
در میان بسیاری از پیامدهای همه‌گیری ویروس کووید۱۹، یکی از این پیامدهای غیرمنتظره افزایش فروش کتاب معروف فیلسوف فرانسوی، آلبر کامو، با نام «طاعون» است. که در سال ۱۹۴۷ نوشته شده است. در حال حاضر، این کتاب که در جایگاه ۲۵ ام فروش کتاب‌های فرانسوی قرار دارد، داستان ساختگی اپیدمی طاعون در شهر اوران در دهه‌ی ۱۹۴۰ را نقل کرده و نحوه‌ی مقابله‌ی ساکنان شهر با بیماری را توصیف می‌کند. موضوعی که مشخصاً مربوط به زمان حال ماست، که قطعاً دلیل افزایش فروش کتاب را توضیح می‌دهد.
اگرچه کامو این کتاب را به عنوان تمثیلی از مقاومت نسبت به نازی‌ها تصور می‌کرد، اما این کتاب راهی برای او بود تا دیدگاه خود را در مورد فلسفه‌ی مشخصی منتقل کند. این فلسفه، هستی‌گرایی یا اگزیستانسیالیسم است. و چه شما با آن آشنا باشید یا نباشید، در اینجا سه نکته‌ی آموزنده‌ی اگزیستانسیالیستی را بیان می‌کنیم. که می‌تواند به شما کمک کند تا با همه‌گیری ویروس کرونا مقابله کنید.
وقت خود را صرف جستجو برای “معنی” تلف نکنید، هیچ معنایی وجود ندارد
در شبکه‌های اجتماعی، قطعاً با افرادی روبرو شده‌اید که سعی دارند شرایط و وضعیت را درک کنند. اینکه آیا زمین در حال انتقام گرفتن از آلوده‌کنندگان محیط زیست است، یا اینکه خدا ما را به خاطر گناهانمان مجازات می‌کند، یا اینکه درنهایت سرمایه‌داری در حال فروپاشی است، به نظر می‌رسد که همه توجیهی برای رویدادهایی این هفته‌های اخیر به دست آورده اند. شما قطعاً سعی دارید یا با پیروی یکی از ایده‌های فوق و یا رسیدن به ایده‌ی خودتان، شرایط و وضعیت خود را درک کنید. اینگونه عمل کردن، طبیعی است. به نقل از کامو، طاعون‌ها یک چیز مشترک هستند، اما وقتی بر سر شما می‌آیند، به سختی به آنها باور دارید.
از این رو قصد دارید آن را درک کنید. و این جستجو برای معنی و مفهوم آن یک مکانیزم کاملاً انسانی است. اما این چیزی است که شما باید وقت خود را صرف آن کنید؟ خیر، اگزیستانسیالیست‌ها این را به شما خواهند گفت.
در واقع یکی از اولین فرضیات اگزیستانسیالیسم این است که هیچ معنا و مفهومی در دنیای ما وجود ندارد. خدا، سرنوشت، یا هرچیز دیگری که نام ببرید، چنین چیزهایی وجود ندارند. هیچ هستی برتری زندگی شما را تحت کنترل ندارد. و به آن معنا نمی‌بخشد. ما انسان‌ها، حقیقتاً خودمان را در دنیایی رها کرده‌ایم که پوچ و بی‌معنی است. از این رو، اولین نکته‌ی آموزنده‌ی اگزیستانسیالیستی در مورد نحوه‌ی مقابله با این بیماری همه‌گیر، عدم اتلاف وقت و جستجو برای معنا است. زیرا هیچ معنایی برای هیچ چیزی وجود ندارد.
کمی متزلزل‌کننده است. اینطور نیست؟ احساس ناشی از درک پوچی دنیا، چیزی است که ژان پل سارتر آن را تهوع نامیده است. اما نگران نباشید، به لطف نکته‌ی آموزنده‌ی دوم، شما بر این احساس غلبه می‌کنید.
شما کاملاً آزاد هستید، مسئولیت این آزادی را برعهده داشته باشید
اگزیستانسیالیسم شما را از جستجو برای معنایی که گرفتار آن بودید، رها کرده است. اما پوچی و بی‌معنایی دنیا نباید شما را به افراط، از جمله خودکشی که آلبر کامو در افسانه‌ی سیزیف به آن می‌پردازد، سوق دهد. بالعکس، همانطور که کامو در همین کتاب بیان می‌کند، باید از این حقیقت استقبال کنید که این پوچی، به شما آزادی کامل را می‌بخشد. در واقع، از آنجایی که دنیا پوچ و بی‌معناست، شما کاملاً آزادید که طبق میل خود رفتار کنید!
اما آیا این موضوع بدان معناست که شما هرکاری که می‌خواهید، باید انجام دهید؟ در عصر حاضر، بی‌توجهی به قوانین محدودیتی، دورهم نشینی با دوستان و غارت کردن ذخیره‌ی دستمال توالت در فروشگاه‌های محل اقامت شما درست است؟ خیر. اگزیستانسیالیسم حقیقی به این معناست که آنگونه رفتار کنید که دوست دارید دیگران رفتار کنند. به طوری که جامعه را وادار به انجام کار کنید. بنابراین، اگرچه شما آزاد هستید تا تمامی کارهایی که پیشتر به آن اشاره کردیم را انجام دهید، اما باید خودداری از انجام آنها را مدنظر داشته باشید چرا که باعث شیوع بیشتر ویروس و کمبود ذخیره‌ی کالاها می‌شود.
امر مطلق یا تنجیزی کانت را در نظر بگیرید:
باید آنگونه رفتار کنید که انگار رفتار و اعمال شما قرار بوده به قانونی جهان شمول تبدیل شود.
بنابراین قدرت اگزیستانسیالیسم تاکید بر این دارد که هرکس، مسئول رفتار و اعمال خودش است. همانطور که ژان پل سارتر، متفکر اگزیستانسیالیسم می‌گوید:
انسان چیزی نیست به جز کاری که انجام می‌دهد. و در نتیجه، کاملاً مسئول چیزی بوده که هست.
بله، شما آزادی عمل دارید. اما باید به گونه‌ای محتاطانه عمل کنید. چرا که با عمل کردن به شیوه‌ای خاص، با ارزش‌های نهفته در هر اقدام و عملی همخوانی و موافقت دارید. از این رو، یک انسان اگزیستانسیالیستی ، مسئول تمام انسان‌ها است. به عبارت دیگر، ارزشهایی که او با اعمال و اقداماتش از آنها دفاع می‌کند، همان ارزشهایی است که او پذیرفته که جهان شمول شود.
در نتیجه، در دوران همه‌گیری این بیماری، شما آزادی عمل دارید. اما به خاطر داشته باشید که تمامی اعمال شما تاثیرگذار هستند. و آنها ارزشهایی که شما از آن دفاع می‌کنید را بازتاب می‌کنند. یعنی یا شما به شیوع ویروس کمک می‌کنید، یا با آن مبارزه می‌کنید.
شما قدرت و توانایی عمل کردن دارید، از آن بهره ببرید.
اگزیستانسیالیسم به این دلیل که ما را با مسئولیت خودمان مواجه می‌کند، ممکن است ترسناک باشد. بار آزادی کامل ما می‌تواند تحمل ناپذیر به نظر برسد و در ما اضطراب ایجاد کند. کی‌یرکگارد، پیشگام اگزیستانسیالیسم، می‌گوید:
اضطراب سردرگمی و سرگیجه‌ی آزادی است.
اما در عوض، لازم است اگزیستانسیالیسم را فلسفه‌ی توانمندی دانست، چیزی که در این دوران بحران بهداشتی، به خصوص برای ما مفید و سودمند است.
در رمان طاعون(که در مجله‌ی کتابچی با عنوان طاعون؛ میان‌بر جذام و کرونا به تفصیل به آن پرداخته‌ایم) ، که کامو آن را در دوران اگزیستانسیالیسم یا “چرخه‌ی طغیان” نوشته است، دکتر ریو واقعاً تلاش دارد تا مردمی که در اثر این بیمار جان خود را از دست می‌دهند، نجات دهد، هرچند که این کار پوچ و بی معنی است. او کاری را که به نظرش درست است را انجام می‌دهد و به هر قیمتی برای آن می‌جنگد. اگر به اگزیستانسیالیسم در دوران کووید۱۹ نگاه کنیم، می‌تواند شما را کمک کند تا قدرت جنگیدن برای آنچیزی که درست است را پیدا کنید. اگرچه نیازی نیست که به اندازه‌ی دکتر ریو شجاع باشید، اما اقدامات هر چند کوچکی وجود دارند که می‌توانید انجام دهید. اگر می‌خواهید به این همه‌گیری، مرگ‌ومیرها، قرنطینه و ترس دائم پایان دهید، باید رفتاری متناسبی داشته باشید.
روی هم رفته، اگزیستانسیالیسم در دوران کنونی شیوع کووید ۱۹، یادآور این است که شما به عنوان فردی آزاد در دنیای پوچ و بی معنی، آزادی عمل دارید. اما علاوه بر این، خاطر نشان می‌کند که اعمال و رفتار شما، تاثیرگذار هستند.
پس در خانه بمانید، از عزیزانتان مراقبت کنید، کتاب بخوانید و به قانونهای اعمال شده برای جلوگیری از کووید۱۹ احترام بگذارید. اگزیستانسیالیسم به شما یادآوری می‌کند که اعمال شما تاثیرگذاری واقعی دارند، پس محتاطانه عمل کنید.
منبع: