هرساله هزاران هزار عمل جراحی در سرتاسر جهان توسعه‌یافته صورت می‌گیرد که اکثر آن‌ها طبق برنامه اجرا می‌شوند. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که اشتباهات عمدتاً قابل پیشگیری در هر جایی و از ۷ درصد تا ۱۶ درصد در طی این جراحی‌ها رخ می‌دهد. (و این ممکن است تخمین و برآورد اندکی باشد). به طور خلاصه، بسیاری از بیماران و خانواده‌های آن‌ها، قربانی خطاهای بدون دلیل می‌شوند. جراحی یک اقدام بسیار پیچیده و ذاتاً خطرناک است، اما آیا نمی‌توان برای کاهش این اشتباهات قابل پیشگیری کاری انجام داد؟ آیا یک سیستم کنترل و تعادل، نظارت یا آموزش نمی‌تواند طراحی شود تا تضمین کند که تمام افراد حاضر در اتاق عمل کاملاً آگاه و متمرکز و قادر به اجرای وظایف محول‌شده‌ی خود هستند؟ چنین سیستمی به چه شکلی و چقدر گران خواهد بود؟ چه کسی آن را اجرا خواهد کرد؟ آیا آن‌قدر پیچیده است که منجر به ساختن یک نوع مدل آموزشی جدید و گران‌قیمت شود؟ یا اگر برعکس تمامی این هیاهو‌ها و زحمت‌ها باشد، چه می‌شود؟ اگر به‌سادگی یک چک‌لیست ساده و مرتب و منظم باشد، چه می‌شود؟
معرفی آتول گوانده
برای معرفی نویسنده، یعنی آتول گوانده، کمی مکث می‌کنم. گوانده یک جراح عمومی و غدد درون‌ریز در بیمارستان معروف بیرگهام و زنان (Brigham and Women) در بوستون است. او جراح خوبی است و مثل آنتونی بوردین آشپز خوبی نیز هست. اما همانند وی، به نظر می‌رسد گوانده سهواً متوجه شده است که او نویسنده بهتری نسبت به هر چیز دیگری است. جدیدترین اثر او به نام «فانی بودن»، بیش از ۸۰ هفته بود که در لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز قرار داشت و پشت سر آثار پرفروش این نویسنده، از جمله کتاب «بیانیه‌ی چک‌لیست» است. همچنین معرفی خلاصه‌ای از این کتاب را می‌توانید در مطلب «معرفی کتاب چک‌لیست؛ اثر آتول گوانده» در وبلاگ کتابچی مطالعه نمایید.
کتاب چک‌لیست تقریباً یک دهه‌ی پیش منتشر شد و تمامی دسته‌بندی‌ها را از بین برد. ممکن است به خاطر عنوان و طراحی جلد آن فریب داده شوید. و باور کنید که این یک کتاب خودآموز در این خصوص است که چگونه چک‌لیست‌ها می‌توانند زندگی شما را تغییر دهند. اگرچه ممکن است در نتیجه‌ی خواندن این کتاب، این الهام را گرفته باشید که از داشتن یک چک‌لیست در کار و زندگی خود بهره ببرید، اما این مسئله هدف پشت این کتاب نیست. گوانده زمان قابل توجهی را به این بحث می‌پردازد که چگونه چک‌لیست‌ها می‌توانند به طور کلی پزشکی و به طور خاص، جراحی‌ها را بهبود ببخشد، اما این کتاب صرفاً در مورد پزشکی نیست. در واقع، بخش بزرگی از این کتاب به بررسی چک‌لیست حال حاضر و مورد استفاده در دیگر رشته‌ها اختصاص دارد. کتاب چک‌لیست به هر دسته‌بندی و مقوله‌ای که تعلق داشته باشد، به خوبی نوشته شده است و دارای منابع خوبی است و ارزش وقت گذاشتن برای آن را دارد.
کاربردهای یک چک‌لیست
پیش از بررسی دقیق در خصوص اینکه آیا یک چک‌لیست ساده می‌تواند خطاها و اشتباهات ناخودآگاه اتاق عمل را حذف کند یا خیر، گوانده نشان می‌دهد که چگونه این چک‌لیست‌ها، راهکارها و روش‌های عملیاتی استاندارد در صنایع هواپیمایی و ساخت‌وساز هستند. زمانی که پروژه‌های ساختمانی بزرگ در حال انجام هستند، مدیران پروژه برای بررسی‌های خود، چک‌لیست‌هایی را تهیه می‌کنند که بسیاری از آن‌ها مستلزم آن هستند که افراد در تمامی بخش‌های مختلف پروژه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در بسیاری از موارد، این ارتباط اجباری است چون فاز بعدی پروژه تا زمانی که همه‌ی بخش‌ها به وظایف مربوطه‌ی خود عمل نکنند، نمی‌تواند آغاز شود. به همین ترتیب، در هوانوردی، خلبانان بسته به فاز پرواز، توسط چک‌لیست‌هایی احاطه می‌شوند. یک چک‌لیست برای ورود به کابین خلبان وجود دارد. یک چک‌لیست برای آماده‌سازی قبل از پرواز وجود دارد. یک کنفرانس بین خدمه پرواز درمورد نحوه‌ی پیش‌بینی پرواز و اینکه آن‌ها در مورد شرایط پیش‌بینی‌نشده در هنگام برخاستن چه اقدامی انجام خواهند داد، وجود دارد. گاهی اوقات، شما می‌توانید یک خط مستقیم بین مراحل قبل از پرواز و نجات دادن زندگی بکشید.
در سال ۲۰۰۹، وقتی چسلی سالینبرگ و جف اسکیلز هواپیمای A320 خود را از لاگواردیا به پرواز درآوردند و هر دو موتور هواپیمای خود را در اثر اصابت با هجوم پرندگان از دست دادند، سالینبرگ کنترل هواپیما را در اختیار گرفت. درحالی‌که اسکیلز فوراً راهنمای چک‌لیست کامل را برداشت تا ببیند در چنین موقعیتی که دو موتور هواپیما از دست رفته و هواپیما از روی ناچاری به سمت حجمی از آب حرکت می‌کند، چه کاری باید انجام شود. چنین فهرست و چک‌لیستی وجود دارد و اگرچه اسکیلز بدون شک فرآیند روشن کردن یک یا هر دو موتور جنرال الکتریک را می‌دانست، اما از روی قاعده و قانون به سراغ چک‌لیست رفتن، هم روندها و رویه‌های مناسب را تضمین کرده و هم به آرامش اسکیلز و سالی کمک می‌کرد. شما حتماً می‌دانید که این داستان چگونه پایان یافت. تام هنکس و آرون اکهارت نقش این دو را در فیلم سینمایی سالی بازی کرده‌اند.
نظم و آسیب‌پذیری
من به جزییات زیادی در مورد نحوه‌ی پرداختن و معرفی چک‌لیست در اتاق عمل از سوی گوانده نخواهم پرداخت، البته می‌توانید تصور کنید که تلاش‌های او منجر به نتایج موفقیت‌آمیزی شد (در غیر این صورت، این کتاب وجود نداشت). اما در مورد چک‌لیست‌ها نکته‌ای وجود دارد. ایجاد و استفاده از چک‌لیست‌ها به دو چیز نیاز دارد: نظم و آسیب‌پذیری. افراد معمولاً چک‌لیست‌ها را دوست ندارند. آن‌ها به فهم ما و مشورت مداوم ما برای تکمیل یک کار ساده توهین می‌کنند، این‌گونه نیست؟ چه تعداد خلبان خطوط هوایی با تجربه ۳۰ سال سابقه‌ی پرواز معتقد هستند که تمامی نشانه‌ها و گزینه‌های موجود در چک‌لیست را باید پیش از پرواز بررسی کنند، بدون اینکه تخته‌ی کوچک آن را بردارند؟ و شاید آن‌ها این کار را انجام می‌دهند؛ اما انجام این کار، همانند یک شیب لغزنده است. هرکسی که بدون تهیه‌ی یک لیست خرید، خانه‌ی خود را ترک می‌کند، احساس شک و درماندگی را در بین راهروهای فروشگاه حس می‌کند. که سر خود را در بین کف دستان خود قرار می‌دهند و متعجب است که چرا اصلاً در وهله‌ی اول به این مکان آمده‌اند؟
برای یک فرد حرفه‌ای، یا یک فرد متخصص، جای مباهات است که خود را در معرض این تخته‌ی کوچک قرار دهد. فراهم کردن زمان لازم و بررسی یک چک‌لیست، از ابتدا تا انتها و اصلاح هر اشتباهی که این لیست مشخص می‌کند، مستلزم نظم و ترتیب است. اینکه بدانیم چه چیزی باید در یک چک‌لیست گنجانده شود و چه چیزی لازم نیست، به نظم و انضباط بسیار زیادی نیاز دارد. بین مدت‌زمان بسیار زیاد و بسیار کوتاه، اختلاف زیادی وجود دارد و تنها با آزمون و خطا می‌توان دقیقاً آن را مشخص کرد. فراتر از نظم، فرآیند ایجاد یک چک‌لیست، به آسیب‌پذیری نیاز دارد. هم تیم‌ها و هم افراد باید در مورد مسؤولیت‌هایی که نسبت به وطایفشان دارند، صریح باشند. آن‌ها باید کاستی‌هایی که منجر به اشتباهاتشان شده‌است را بپذیرند. علاوه بر این، باید در مورد کار متفاوتی که لازم است برای جلوگیری از آن‌ها در آینده انجام دهند، با صراحت صحبت کنند.
نظم جمعی
آسیب‌پذیری به‌گونه‌ای متفاوت، در هنگام اجرای یک چک‌لیست، مورد نیاز است و ما نمونه‌ای از این را در اتاق عمل می‌بینیم. چک‌لیست‌های گوانده معمولاً توسط پرستاران و پزشک متخصص هوشبری خوانده می‌شود. یعنی پزشکان و پرستارانی که در جامعه‌ی کوچک پژوهش‌های عملیاتی هستند و چند رتبه در زیر بخش جراحی قرار دارند. با این وجود، شرط لازمی که در آن یک پرستار می‌تواند یک دکتر را نادیده بگیرد این است که دکتر در اجرای یک گام از چک‌لیست اشتباه کند که این امر برای مقدس نگه‌داشتن این فرآیندها ضروری است. غیرمتمرکز کردن قدرت برای جلوگیری از اشتباهات و اصلاح آن‌ها، چشم‌ها، گوش‌ها و دست‌ها را قدرتمندتر می‌کند و تضمین می‌کند که هرکسی کار خود را انجام می‌دهد.
این سیستم همچنین برقراری ارتباط میان یک تیم کامل از افراد، به‌ویژه تیم‌هایی با توزیع نابرابر قدرت را تسهیل می‌کند. افراد مافوق باید با زیردستان خود رایزنی و مشورت کنند. زیردستان باید به منظور اجرای چک‌لیست، قدرت و تسلط را در اختیار افراد مافوق قرار دهند. و همان‌طور که آتول گوانده توضیح می‌دهد، اغلب ساده‌ترین راه برای تصحیح این اشتباهات قابل پیشگیری، صرفاً تضمین این امر است که همه‌ی طرفین با یکدیگر در ارتباط باشند. احتمال آن زیاد است که برخی از عناصر و مؤلفه‌های کاری که در خانه، در محل کار، در مدرسه یا سازمانی که در آن داوطلب می‌شوید انجام می‌دهید، می‌تواند با دنبال کردن برخی از نکات و الگوهای چک‌لیست ساده که در این کتاب ارائه می‌شود، ارتقا پیدا کرده و بهبود یابد. تجربیات خود را انجام دهید و ببینید که آیا برای شما کارساز است یا خیر؟ و پیش از اینکه عمل جراحی بعدی خود را داشته باشید، بد نیست بررسی کنید که آیا جراح شما چک‌لیستی از خودش دارد یا خیر.
منبع: medium.com