امتحانات نهایی برای پایه‌ی دوازدهم همه‌ی رشته‌ها، هرساله در خرداد، شهریور و دی ماه برگزار می‌شود. البته هر دانش‌آموزی برای هر درس بتواند نمره قبولی را در امتحانات خرداد کسب کند، در امتحانات شهریور و دی ماه شرکت نمی‌کند. اگر دانش‌آموزی در خرداد نمره‌ی قبولی را کسب نکند، باید در شهریور مجدداً امتحان بدهد. و اگر در شهریور نیز موفق به کسب نمره قبولی نشود باید در امتحانات دی ماه شرکت کند. با وجود تأثیر مثبتی که امتحان نهایی در کنکور دارد، این امتحانات یک فرصت ویژه برای بهبود رتبه کنکور خواهد بود؛ بنابراین نباید ساده از کنار آن عبور کرد. تا پایان مطلب با ما همراه باشید تا اطلاعات ویژه‌ای حول موضوع امتحانات نهایی به دست آورید.
امتحانات نهایی، یک توفیق اجباری!
میزان تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور سراسری ۱۴۰۰ به میزان ۳۰ درصد به صورت مثبت خواهد بود. از آنجایی که دروس پایه‌ی دوازدهم حدود ۴۵ درصد کنکور را در برمی‌گیرد، شما با مطالعه‌ی دروس دوازدهم علاوه بر کسب نمره‌ی بالا در امتحانات نهایی و برخورداری از ۳۰ درصد تأثیر مثبت در کنکور، همزمان بر دروس دوازدهم تسلط بیشتری پیدا می‌کنید. خیلی از مشاوران تحصیلی و دانش‌آموزان معتقدند که مطالعه برای امتحانات تشریحی (مانند امتحان نهایی) و تستی (مانند کنکور) متفاوت است؛ بنابراین برای اینکه با یک تیر، دو نشان بزنید (نمره بالا در امتحان نهایی و درصد بالا در کنکور) علاوه بر مطالعه برای امتحان نهایی، در این بازه تست هم بزنید. به عبارت دیگر امتحانات نهایی که فرصت ویژه برای شما خواهد بود که بتوانید در کنکور نیز موفق‌تر باشید. عقیده‌ی غلطی که بسیاری از دانش‌آموزان دارند، اهمیت ندادن به امتحانات نهایی است تا جایی که به سختی نمره‌ی قبولی را کسب می‌کنند. با این اوضاع قطعاً درصد خوبی را در کنکور نیز کسب نخواهید کرد؛ زیرا از نظر من، نمره‌ی امتحان نهایی و درصد یک درس در کنکور سراسری ارتباط مستقیمی با هم دارند و دانش‌آموزانی که نمره‌ی بالایی در امتحانات نهایی می‌گیرند نشان از تسلط آن‌ها دارد و در کنکور نیز به درصد بالایی می‌رسند.
نحوه‌ی تأثیر نمرات امتحان نهایی در کنکور سراسری
در کنکور سراسری رتبه‌ی داوطلب در هر درس، بر اساس تراز او در آن درس صادر می‌شود. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم امتحانات نهایی در کنکور، ۳۰ درصد تأثیر مثبت دارند. دقت کنید که تنها نمره‌ی امتحانات نوبت دوم سال دوازدهم که به صورت هماهنگ کشوری برگزار می‌شود تأثیرگذار خواهد بود و سایر نمرات مانند مستمر و نوبت اول دوازدهم و پایه‌های دهم و یازدهم بی‌تأثیر است. اما سؤالی که پیش می‌آید چگونگی نحوه‌ی تأثیر نمرات امتحان نهایی در کنکور است. این تأثیر درس به درس خواهد بود. برای مثال نمره‌ی درس فیزیک در امتحان نهایی فقط در تراز درس فیزیک شما در کنکور تأثیرگذار است. سؤال دیگر این است که تأثیر مثبت به چه معناست؟ در این باره باید گفت نمره امتحان نهایی هر درس به تراز تبدیل می‌شود و در فرمول‌های زیر قرار می‌گیرد.
برای هر درس در کنکور ترازهای شماره‌ی ۱ و ۲ محاسبه خواهد شد و بالاترین آن، به عنوان تراز شما در درس موردنظر، به شمار می‌رود که از آن برای محاسبه‌ی تراز و رتبه نهایی شما استفاده می‌شود. اگر چندین کتاب در دوازدهم، شامل یک بسته سؤال در کنکور باشند (مثل درس‌های حسابان ۲، هندسه ۳ و ریاضیات گسسته در رشته‌ی ریاضی یا درس‌های تاریخ و جغرافیا در رشته‌ی انسانی)، تراز میانگین چند درس مرتبط در فرمول شماره‌ی یک جایگذاری خواهد شد. اکنون باید متوجه شده باشید که تأثیر مثبت به چه معنا است. یعنی تراز امتحان نهایی اگر باعث افزایش تراز اصلی شود، تراز نهایی شما نسبت به تراز کنکور بیشتر خواهد شد. در غیر این صورت، تراز کنکور، تراز نهایی شما خواهد شد. پس از این توفیق اجباری تا می‌توانید استفاده کنید. یحتمل، اکنون ذهنتان درگیر سؤالاتی درباره‌ی امتحانات نهایی دروسی مانند «سلامت و بهداشت» است که در کنکور از آن‌ها سؤالی مطرح نمی‌شود. پس می‌توانیم برای این درس‌ها در حد نمره‌ی قبولی تلاش کنیم؟ پاسخ سؤالتان در ادامه‌ی مطلب گنجانده شده است.
در چند سال اخیر، رویکرد سازمان سنجش برای انتخاب رشته، تغییرات زیادی داشته است. پذیرش بسیاری از رشته‌ها در دانشگاه‌های مختلف به صورت «صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی» شده است. یعنی حتی اگر کسی در کنکور شرکت نکند می‌تواند در این رشته‌ها پذیرفته شود. در رشته‌هایی که پذیرش آن‌ها صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی است، تنها معیار سنجش و گزینش برای قبولی، نمرات امتحانات نهایی است و عملکرد شما در کنکور هیچ تأثیری در آن ندارد؛ بنابراین اگر می‌خواهید شانس خود را از بین این رشته‌ها از دست ندهید، برای امتحانات نهایی تلاش کنید. در پذیرش این نوع رشته‌ها، تأثیر درس به درس نیست و معدل شما در امتحانات نهایی ملاک خواهد بود؛ بنابراین دروسی مانند سلامت و بهداشت نیز که در کنکور مطرح نمی‌شوند؛ تأثیر مستقیمی بر معدل دارند. در محاسبه‌ی معدل هر درس، ضریب خود را دارد که در جدول زیر این ضریب‌ها و نحوه‌ی محاسبه‌ی معدل بیان شده است؛ بنابراین اگر به دنبال رشته‌های صرفاً سوابق تحصیلی هستید از این نوع درس‌ها نیز غافل نشوید. در ضمن رشته‌هایی با این نوع پذیرش، هم در دانشگاه‌های سراسری (روزانه، نوبت دوم، شهریه پرداز، پیام نور، غیرانتفاعی و… ) و هم در دانشگاه آزاد ارائه می‌شود. ضرایب هر درس و نحوه‌ی محاسبه‌ی معدل امتحانات نهایی، برای رشته‌های ریاضی، تجربی و انسانی به شرح زیر است:
دانش‌آموزانی که می‌خواهند در کنکور رشته‌ای که با رشته‌ی دیپلم‌شان متفاوت است شرکت کنند، تأثیر نمرات امتحان نهایی با ضرایبی همراه خواهد بود که تعادل برقرار شود؛ بنابراین اگر قصد شرکت در کنکوری غیر از رشته‌ی خودتان دارید، باز هم امتحانات نهایی را جدی بگیرید.
زمان برگزاری امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۰
زمان برگزاری امتحانات نهایی دوازدهم که به احتمال بسیار زیاد به صورت حضوری برگزار می‌شود، برای خرداد ۱۴۰۰ که توسط آموزش و پرورش ارائه شده به صورت زیر است:
همان‌طور که در این برنامه می‌بینید، بیش‌ترین زمان برای امتحان ۱۷ خرداد در نظر گرفته شده است. می‌توانید در این زمان، به مطالعه‌ی پایه یا جمع‌بندی با روش مخصوص خودتان بپردازید.
راهکارهای بهبود نمرات امتحان نهایی
کسب نمره بالا در امتحان نهایی ملزم به دو دسته اقدامات است که عبارت‌اند از:
دسته اول (اقدامات قبل از امتحان): باید از زمانی که قبل از هر امتحان به شما داده می‌شود نهایت استفاده را بکنید. راهکارهایی را که می‌تواند به شما در بهبود نمرات کمک کند در زیر آورده‌ایم.
- وقت تلف نکنید: صبح یک روز که امتحان می‌دهید. بعد از رسیدن به منزل با یک استراحت کوتاه، درس بعدی را شروع کنید.
- توجه به بارم‌بندی: در ابتدای کار بهتر است بارم‌بندی آن درس را ببینید که بدانید برای کدام یک از بخش‌های کتاب زمان بیشتری را صرف کنید. به این معنا که هر چه بارم یک مبحث بیشتر باشد، ارزش وقت گذاشتن بیشتری هم دارد.
- هیچ قسمتی را حذف نکنید: با توجه به این که حدود ۴۵ درصد مباحث کنکور را مباحث دوازدهم تشکیل می‌دهند، بهتر است هیچ قسمتی را حذف نکنید که هم در امتحان نهایی نمره بالایی بگیرید و هم برای کنکور خود مطالعه‌ی کاملی کرده باشید.
- همزمان تست حل کنید: برای این که مطالعه‌ی کنکوری و امتحان نهایی را همگام با هم جلو ببرید و از فضای کنکور دور نشوید، حتماً با مطالعه‌ی هر فصل از کتاب یا مطالعه‌ی کامل یک کتاب، تست‌های جمع‌بندی بزنید. بهتر است منابع جمع‌بندی خود را از بین بهترین منابع موجود در بازار انتخاب کنید. کارشناسان کتابچی بهترین منابع جمع‌بندی را برای داوطلبان کنکور معرفی کرده‌اند. شما می‌توانید بهترین منابع برای جمع‌بندی دروس عمومی، جمع‌بندی دروس اختصاصی رشته‌ی ریاضی و جمع‌بندی دروس اختصاصی رشته‌ی تجربی را در مجله کتابچی ببینید.
- نمونه سؤال امتحانی حل کنید: بعد از مطالعه کامل یک درس، شب امتحان چندین نمونه سؤال امتحانی را حل کنید. در جریان حل هر جا به مشکل خوردید به کتاب درسی مراجعه کنید. نمونه سؤالات امتحانات نهایی سال‌های گذشته مورد مناسبی برای این کار به حساب می‌آید.
- ساعات قبل از امتحان یک مرور کلی انجام دهید: مرور مطالب قبل از امتحان، علاوه بر یادآوری مجدد، باعث کاهش استرس دانش‌آموزان می‌شود. چون امتحانات در ساعت ۸ صبح برگزار می‌شود، شما می‌توانید ۶ صبح بیدار شوید و به مرور بپردازید، حتی در طول مسیر نیز فرصت خواهید داشت. مرور قبل از امتحان ابزارهایی نیاز دارد که در ادامه معرفی خواهد شد.
دسته دوم (اقدامات سر جلسه امتحان): در جلسه امتحانات نهایی و نوشتن پاسخبرگ، عواملی در بهبود نمره‌ی شما تأثیرگذار است که آن‌ها را در زیر می‌بینید.
از راه‌حل‌های کتاب درسی استفاده کنید: در درس‌های محاسباتی امتحانات نهایی، راه‌حل‌های کوتاه و تستی مورد قبول نیست. باید از روش کتاب درسی و به صورت کاملاً تشریحی پاسخگوی سؤالات باشید.
راه‌حل‌ها را کامل بنویسید: در همه‌ی دروس، هر قسمت از پاسخ شما، دارای نمره‌ی مخصوص خود است (و در درس‌های محاسباتی، نمره فقط به جواب آخر تعلق ندارد). یعنی برای هر قسمت از پاسخ شما، نمره‌ای در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین پاسخ‌هایتان را به طور کامل بنویسید. اگر پاسخنامه‌ی امتحانات نهایی سال‌های گذشته را ببینید متوجه منظور من خواهید شد. به عنوان نمونه یک سؤال و پاسخ آن از دروس حسابان ۲ و دین و زندگی ۳ امتحان نهایی خرداد ۹۹ در زیر می‌بینید. پاسخنامه، توسط خود آموزش و پرورش ارائه شده است یعنی تصحیح اوراق شما بر این مبنا خواهد بود.
می‌بینید که برای هر قسمت از پاسخ، نمره‌ی جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است.
- خوش‌خط و خوانا بنویسید: تصحیح کردن برگه‌ی بدخط برای دبیران بسیار آزاردهنده است. ممکن است شما جواب سؤالی را به درستی اما بدخط نوشته باشید، در این صورت مصحح ممکن است در آن سؤال نمره‌ای به شما ندهد؛ بنابراین حتماً خوانا و مرتب بنویسید.
معرفی منابع مناسب برای امتحانات نهایی
منبع اصلی برای هر درس در امتحانات نهایی، کتاب درسی و تمرینات موجود در آن است؛ بنابراین به دقت به بررسی متن و تمرینات کتاب درسی بپردازید. اما همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، حل نمونه سؤالات مختلف بسیار کمک‌کننده خواهد بود. منبعی که برای امتحان نهایی مناسب باشد باید در حجم کم، تعدادی نمونه سؤال امتحانی و سؤالات امتحانات نهایی سال‌های گذشته، پاسخنامه تشریحی مناسب و درسنامه‌ی مختصر و مفیدی داشته باشد که بتوان آن را در یک الی دو ساعت مطالعه کرد. نشرهای مختلفی اقدام به چاپ چنین کتاب‌هایی کرده‌اند. چندین مورد را در زیر معرفی کرده‌ایم:
- سری کتاب‌های شب امتحان انتشارات خیلی سبز
- سری کتاب‌های ۶۴۲۰ انتشارات گاج
- مجموعه سؤالات امتحانی انتشارات اسفندیار
- مجموعه سؤالات امتحانی انتشارات بنی‌هاشمی
پیشنهاد من به عنوان کارشناس محتوایی کتاب‌های کمک آموزشی کتابچی، سری کتاب‌های شب امتحان خیلی سبز است. ویژگی‌های این کتاب را به طور خلاصه در زیر می‌بینید.
بارم‌بندی
در صفحات ابتدایی این کتاب‌ها، جدول بارم‌بندی امتحانات نوبت اول و دوم (نهایی) منطبق بر بارم‌بندی آموزش و پرورش ارائه شده است.
سؤالات امتحانی نوبت اول
۴ یا ۵ آزمون ابتدایی این کتاب‌ها، مربوط به امتحانات نوبت اول است. یعنی این کتاب علاوه بر امتحانات نهایی می‌تواند منبع خوبی برای امتحانات نوبت اول شما نیز باشد. سؤالات نوبت اول به دو صورت طبقه‌بندی شده (سؤالات فصول مختلف مجزا ارائه شده‌اند) و طبقه‌بندی نشده (شبیه‌ساز امتحانات نوبت اول) ارائه شده است. در نمونه سؤالات طبقه‌بندی شده، برای برخی از سؤالات مطالب مشاوره‌ای اعم از نکات مهم و تذکرات لازم برای پاسخگویی بیان شده است.
سؤالات امتحانی نوبت دوم
در کتاب‌های شب امتحان خیلی سبز، چندین نمونه سؤال امتحانی برای نوبت دوم آورده شده که دقیقاً مانند نمونه سؤالات نوبت اول به دو صورت طبقه‌بندی شده و طبقه‌بندی نشده ارائه شده است. در همه‌ی آزمون‌های این کتاب بارم‌بندی اعلام شده از سوی آموزش و پرورش رعایت شده و در کنار هر سؤال، بارم آن ذکر شده است. در ضمن چند نمونه از سؤالات امتحانات نهایی سال‌های گذشته نیز گنجانده شده است.
پاسخنامه تشریحی
در قسمت پاسخنامه تشریحی، پاسخ تمامی سؤالات موجود به صورت کامل و تحلیلی بیان شده است. در این قسمت، نکات مهم و کلیدی نیز دیده می‌شود. در هر سؤالی که مشکل داشتید بهتر است علاوه بر مطالعه‌ی پاسخنامه سریعاً به کتاب درسی مراجعه کنید و آن قسمت را مجدداً مطالعه کنید.
درسنامه
در قسمت راهکارهای افزایش نمره در امتحانات نهایی، پیشنهاد کردیم که قبل از امتحان، مروری بر مطالب داشته باشید. از قسمت درسنامه‌ی کتاب‌های شب امتحان خیلی سبز، می‌توانید برای این امر استفاده کنید. این درسنامه‌ها که به تفکیک فصل نوشته شده‌اند، خلاصه اما کاربردی و مفید هستند. لازم به ذکر است این درسنامه‌ها نمی‌توانند جایگزین مطالعه‌ی اصلی (کتاب درسی) شوند. اما برای مرور مطالب بسیار مناسب و مثمر ثمر خواهد بود.
چند تذکر مهم درباره‌ی امتحانات نهایی
- در جلسات امتحان نهایی هرگز تقلب نکنید: در صورتی که تقلب شما در یکی از امتحانات ثابت شود، هم برای امتحانی که تقلب کرده‌اید نمره‌ی صفر درج می‌شود، و هم طبق قوانین، به دو امتحان بعدی نیز نمره‌ی صفر تعلق خواهد گرفت.
- شماره‌ی سربرگ و برگه‌ی پاسخ را چک کنید: در امتحانات نهایی، زمان ورود به حوزه تصحیح امتحانات، سربرگ که شامل مشخصات شما است بریده می‌شود. تنها راه تطابق مشخصات و برگه‌ی پاسخ شما، شماره‌ای است که روی هر دوی این موارد درج می‌شود؛ بنابراین در همان ابتدای امتحان، از یکسان بودن این شماره‌ها اطمینان حاصل کنید. در صورت یکسان نبودن این شماره‌ها، مراقب امتحان را مطلع کنید.
- تلفن همراه خود را به حوزه امتحانی نبرید: تلفن همراه خود را در منزل بگذارید و آن را به حوزه‌های امتحان نهایی نبرید. مسئولان برخی از حوزه‌ها، از تحویل گرفتن تلفن همراه دانش‌آموزان امتناع می‌کنند. از طرفی داشتن تلفن همراه در جلسه امتحان جرم است. در این صورت مجبور خواهید شد تلفن همراه خود را در جایی ناامن بگذارید و سر جلسه امتحان استرس مفقود شدن آن را نیز خواهید داشت که بر عملکرد شما در جلسه‌ی امتحان تأثیر منفی می‌گذارد.
- کارت آزمون خود را در همه‌ی امتحانات با خود ببرید: کارت آزمون قبل از شروع امتحانات نهایی توسط مدارس به دانش‌آموزان داده می‌شود. لازمه‌ی ورود به جلسات، ارائه‌ی این کارت است. در صورت عدم ارائه‌ی این کارت، اجازه‌ی ورود به جلسه را نخواهید داشت.
- از لاک غلط‌گیر استفاده نکنید: استفاده از لاک غلط‌گیر در پاسخبرگ امتحان نهایی به منزله‌ی تقلب خواهد بود و تبعاتی که در تذکر شماره‌ی یک گفته شد را در پیش خواهد شد.
- از خودکارهای آبی و مشکی استفاده کنید: برای نوشتن برگه‌ی پاسخ، فقط از خودکارهای آبی و مشکی استفاده کنید. رنگ سبز برای بستن برگه‌ها بعد از امتحان و رنگ قرمز برای تصحیح استفاده می‌شود. پس استفاده از این رنگ‌ها مجاز نخواهد بود. همچنین استفاده از مداد نیز ممنوع است.
- نمره‌ی ۷ کمترین نمره برای قبولی است: قبولی در امتحانات، با کسب نمره‌ی حداقل ۱۰ که از فرمول زیر محاسبه می‌شود امکان‌پذیر است.
اما نکته‌ی مهم این است که اگر نمره‌ی پایانی نوبت دوم (امتحان نهایی)، کمتر از ۷ باشد، حتی اگر در این فرمول هم نمره نهایی شما ۱۰ و یا بیشتر شود، شما «رد شده» محسوب می‌شوید. و مجدداً باید شهریور ماه امتحان بدهید. حتی در صورت کسب نمره‌ی کمتر از ۷، امکان استفاده از «تبصره یا تک‌ماده» وجود نخواهد داشت.