آخرین درس دفترچه‌ی اختصاصی کنکور رشته‌های ریاضی و تجربی، شیمی است. این درس در کنکور برای هر دو رشته دارای ۳۵ سؤال و ۳۵ دقیقه زمان است. درس شیمی برای دو رشته‌ی مذکور کتاب درسی یکسانی دارد؛ تنها تفاوت آن در بودجه‌بندی کنکور است. یعنی از فصل‌های مختلف شیمی، تعداد سؤالاتی که برای رشته‌های ریاضی و تجربی مطرح می‌شود متفاوت است. و این در اصل موضوع که تلاش برای کسب بالا‌ی درصد شیمی در کنکور است، تفاوتی ایجاد نمی‌کند. یکی از راهکارهای مناسب برای کسب درصد بالا، مطالعه‌ی یک جزوه یا درسنامه‌ی قوی و حل تست‌های زیاد است. با وجود کتاب‌های پرشمار در بازار، انتخاب یک کتاب مناسب شاید سخت باشد. در این راستا تصمیم گرفتیم بین کتاب‌های شیمی معروف در بازار، مقایسه‌ای تحلیلی انجام دهیم که کار را برای شما در انتخاب کتاب، ساده‌تر کنیم. این کتاب‌ها عبارت‌اند از:
- شیمی دوازدهم انتشارات مبتکران (دو جلدی)
- شیمی دوازدهم انتشارات خیلی سبز (تک جلدی)
معرفی کلی شیمی دوازدهم انتشارات مبتکران و خیلی سبز
کتاب شیمی دوازدهم انتشارات مبتکران در دو جلد به قلم نویسنده‌ی نام‌آشنای شیمی کشور «مهندس بهمن بازرگانی» به چاپ رسیده است؛ کمتر دانش‌آموزی ممکن است او را نشناسد. جلد اول این مجموعه دارای ۷۷۱ صفحه و جلد دوم آن نیز دارای ۵۵۳ صفحه است. بر خلاف بسیاری از کتاب‌های دیگر که جلد اول تست‌ها و جلد دوم پاسخنامه تشریحی است، در این مجموعه جلد اول مربوط به فصول اول و دوم شیمی دوازدهم و جلد دوم مربوط به فصول سوم و چهارم دوازدهم است. در این کتاب برای هر فصل تست، پاسخنامه تشریحی و کلیدی و درسنامه ارائه شده است.
کتاب شیمی دوازدهم خیلی سبز تک جلدی است و تمام مفاهیم مربوط به شیمی دوازدهم در این کتاب ۶۶۴ صفحه‌ای گنجانده شده است. بخش‌های مختلف این کتاب را درسنامه، تست و پاسخنامه تشریحی و کلیدی تشکیل داده است. در ضمن نویسندگان این کتاب «دکتر نیما سپهری، مهدی براتی و یاسر عبداللهی» هستند.
مقایسه‌ی طبقه‌بندی و مدل تألیف
شباهت
- لحن کتاب: در هر یک از این دو کتاب، در خلال مطالب و تست‌ها جملاتی با لحن محاوره‌ای و صمیمانه دیده می‌شود که بیشتر جنبه‌ی طنز دارند. این ویژگی باعث برقراری هرچه‌بهتر ارتباط دانش‌آموز با کتاب می‌شود. البته در کتاب مبتکران این ویژگی بسیار پررنگ‌تر از کتاب خیلی سبز است.
- طبقه‌بندی: در کتاب‌های شیمی دوازدهم مبتکران و خیلی سبز، هر فصل به چندین قسمت تقسیم شده است که برای هر قسمت تست و درسنامه‌ی جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است. این تقسیم‌بندی باعث تبدیل یک فصل به واحدهای کوچک می‌شود که مطالعه را برای دانش‌آموزان راحت‌تر می‌کند.
- جایگاه درسنامه: جایگاه درسنامه در کتاب‌های مختلف، متفاوت است. برخی مؤلفین آن را در بخش تست‌ها و برخی دیگر آن را در بخش پاسخنامه تشریحی می‌آورند. در این دو کتاب، درسنامه در بخش پاسخنامه تشریحی آورده شده است.
تفاوت
- کیفیت چاپ: چاپ کتاب خیلی سبز تمام رنگی است که زیبایی خاصی را به آن بخشیده است. اما در چاپ کتاب شیمی مبتکران تنها از دو رنگ مشکی و نارنجی استفاده شده است.
شیمی دوازدهم تست مبتکران (جلد اول)
مقایسه‌ی تست‌ها
شباهت
- ذکر شماره صفحات کتاب درسی: همواره یکی از مشکلات دانش‌آموزان، پیدا کردن تست‌های مربوط به تعدادی از صفحات کتاب درسی در کتاب‌های کمک‌آموزشی است. در هر دو کتاب، ابتدای هر قسمت از تست‌ها شماره صفحات مربوط به آن ذکر شده است تا دانش‌آموزان بتوانند به سادگی تست‌های مرتبط با هر چند صفحه از کتاب درسی را در کتاب تست خود بیابند.
- منابع تست‌ها: تست‌های هر یک از دو کتاب معرفی شده، از سؤالات کنکور سال‌های گذشته و سؤالات تألیفی تشکیل شده است.
- نشان‌دار کردن تست‌های مهم: با توجه به تعداد تست‌های زیاد در هر یک از فصول، نویسندگان هر دو کتاب، کم‌ترین تعداد تست‌هایی را که برای رسیدن به تسلط نسبی لازم است، نشان‌دار کرده‌اند. به عبارتی این تست‌ها پوشش‌دهنده‌ی همه‌ی مفاهیم فصل هستند و با حل کردن آن‌ها دانش‌آموز می‌تواند به درصد بالایی در آزمون‌ها و کنکور در درس شیمی برسد. در کتاب خیلی سبز این تست‌ها با علامت «مثبت» نشان‌دار شده‌اند. در کتاب مبتکران نیز این تست‌ها با حروف اختصاری «V.I.T» به معنای Very Important Tests (تست‌های بسیار مهم) مشخص شده‌اند؛ بنابراین اگر وقت کافی برای حل همه‌ی تست‌ها را ندارید، می‌توانید به این تست‌ها بسنده کنید.
- توضیحات درباره‌ی تست‌ها: بین تست‌ها توضیحاتی دیده می‌شود که با زبان محاوره‌ای و فونتی دیگر نوشته شده‌اند. این جملات که جنبه‌ی طنز دارند توضیحاتی درباره‌ی تیپ تست‌ها و تذکرات لازم برای آن‌ها است. در کتاب مبتکران این قسمت با نام «پارازیت» آورده شده و برای نمونه در صفحه‌ی ۴۸۳ جلد اول آن، این چنین آمده است:
به شما هشدار می‌دهم موقع حل تست بعدی گول ظاهر مظلومش را نخورید! اصلاً ما انسان‌ها گاهی پیش‌داوری‌هایی انجام می‌دهیم و درست وسط کار متوجه می‌شویم پیش‌فرض‌هایمان اشتباه بوده است. مثلاً مورد داشتیم پدری از سرکار به منزل آمده و پسر کارنامه‌اش را به دست پدر می‌دهد. پدر هم که چندان امور تحصیلی فرزندش را دنبال نمی‌کند با این پیش فرض که پسر بسیار درس‌خوانی دارد موقع باز کردن کارنامه‌ی پسرش می‌گوید: «پسر منه، تپل منه، جیگر منه، خنگ منه، احمق منه، بی شعور این چه نمره‌هاییه؟ دو کلمه درس بخون دیگه!»
در صفحه‌ی ۲۰۰ کتاب خیلی سبز نیز این‌گونه آمده است:
هرچند در برخی از سوال‌های قبلی هم، کمی تا قسمتی با موازنه‌ی نیم‌واکنش‌ها سروکار داشتیم، ولی در اینجا به‌طور اختصاصی گیر می‌دیم به این موضوع! درضمن می‌خوایم علاوه‌بر نیم‌واکنش‌ها، واکنش‌ها رو هم وارد بازی کنیم!
همان‌طور که کاملاً مشهود است، جنبه‌ی طنز کتاب مبتکران بیشتر از کتاب خیلی سبز است. (چه می‌کنه این بهمن بازرگانی!)
- شکل‌های واضح: در هر دو کتاب شکل‌هایی که استفاده شده، با ظرافت و دقت بالایی آورده شده است. در شیمی شکل‌ها نقش مؤثری در تست‌ها ایفا می‌کنند.
- دسته‌بندی تست‌ها در یک موضوع: در برخی از موضوعات مانند «PH اسیدی» که تیپ تست‌های مختلفی وجود دارد. تیپ‌های مختلف از هم جدا شده‌اند که باعث شناخته شدن تیپ‌های مختلف هر موضوع شوند. این ویژگی برای دانش‌آموزان بسیار کاربردی است.
تفاوت
- پیش‌نیاز: در ابتدای هر قسمت از تست‌ها در کتاب مبتکران علاوه بر ارائه‌ی شماره صفحات مرتبط کتاب درسی، تیتری به نام «پیش‌نیاز» آورده شده که شماره‌های ایستگاه‌های نکته و تست (درسنامه‌های کتاب مبتکران) مرتبط نیز ذکر شده است؛ بنابراین دانش‌آموزان به سادگی می‌توانند قبل از حل هر قسمت از تست‌ها درسنامه‌های مربوط به آن را بیایند و مطالعه کنند. در کتاب خیلی سبز چنین ویژگی دیده نمی‌شود.
- تست‌های دسا: در کتاب مبتکران یک ویژگی منحصربه‌فرد دیده می‌شود که تقریباً در هیچ کتاب دیگری ندیده‌ام. تست‌های دسا (دومین سطح اهمیت) برای دانش‌آموزانی است که تست‌های V.I.T را حل کرده‌اند و فرصت بیشتری برای حل تست‌های شیمی دارند. این دانش‌آموزان می‌توانند برای این زمان از تست‌های دسا استفاده کنند. در کتاب شیمی دوازدهم خیلی سبز چنین ویژگی وجود ندارد.
- جداسازی تست‌های کنکور: در قسمت شباهت‌ها گفتیم که هر دو کتاب دارای تست‌های کنکور هستند. با این تفاوت که در کتاب شیمی مبتکران تست‌های کنکور در هر عنوان، جدا شده‌اند و آخرین تست‌های آن را تشکیل می‌دهند که به ترتیب سال کنکور مرتب شده‌اند. در کتاب خیلی سبز تست‌های کنکور همگام با تست‌های تألیفی در هر عنوان آورده شده است.
- آزمون چکاپ: کتاب مبتکران برای هر عنوان در هر فصل، یک آزمون جامع با عنوان «آزمون چکاپ» آماده کرده است که بعد از مطالعه و زدن تست‌های هر عنوان، بتوانید خودارزیابی خوبی داشته باشید. در ابتدای هر یک از این آزمون‌ها، تعداد سؤالات و زمان پیشنهادی آن ذکر شده است. در کتاب خیلی سبز چنین آزمون‌هایی طراحی نشده است.
- آزمون‌های جامع: در پایان هر فصل از کتاب مبتکران، یک آزمون جامع برای آن فصل طراحی شده است که در اینجا نیز مانند آزمون‌های چکاپ تعداد سؤالات و زمان پیشنهادی برای آن بیان شده است. کتاب خیلی سبز آزمون جامعی در نظر نگرفته است.
- تست‌های از هر دری سخنی: در چند سال اخیر سؤالاتی در شیمی کنکور می‌بینیم که چند گزاره در ابتدا بیان کرده و تعداد گزاره‌های درست یا نادرست آن خواسته شده است. این گزاره‌ها هر یک مربوط به یک فصل از کتاب شیمی هستند. از این رو نویسندگان کتاب خیلی سبز، با طراحی چنین تست‌هایی و گنجاندن آن‌ها در بخش «از هر دری سخنی» قصد افزایش مهارت دانش‌آموزان در چنین تست‌هایی داشته‌اند. در کتاب مبتکران این تست‌ها آمده است ولی در بین تست‌ها پخش شده‌اند و بخش مجزایی برای آن‌ها در نظر نگرفته شده است.
- تست‌های سری Z: تست‌های دشوار هر فصل در کتاب خیلی سبز، آخرین بخش از هر فصل هستند که با نام سری Z ارائه شده‌اند. توضیحات مؤلفین برای این تست‌ها به شرح زیر است:
Z آخرین حرف انگلیسیه و این سری تست‌ها آخرین تست‌هایی هستن که بدون شک برای تک رقمی یا دو رقمی شدن شما در کنکور لازمه! سطح این تست‌های ترکیبی و مفهومی یه سر و گردن بالاتر از تست‌های سری قبلیه، برای کسانی که می‌خوان شیمی رو تو کنکور ۱۱۰ بزنن! همیشه بهترین باشین!
کتاب مبتکران هم قطعاً تست‌های دشوار دارد اما در بین تست‌ها پخش شده‌اند.
- تعداد تست‌ها: در همه‌ی فصول، تعداد تست‌های مبتکران بسیار بیشتر از تست‌های کتاب خیلی سبز است. جدول زیر تعداد تست‌های هر کتاب را به تفکیک فصل مشخص کرده است.
| تعداد تست‌های مبتکران | تعداد تست‌های خیلی سبز | عنوان فصل | ردیف |
| ۶۴۱ | ۴۲۳ | مولکول‌ها در خدمت تندرستی | ۱ |
| ۶۴۳ | ۴۵۱ | آسایش و رفاه در سایه شیمی | ۲ |
| ۵۶۳ | ۲۷۰ | شیمی جلوه‌ای از هنر، زیبایی و ماندگاری | ۳ |
| ۵۶۳ | ۳۸۶ | شیمی، راهی به سوی آینده‌ای روشن‌تر | ۴ |
| ۲۴۱۰ | ۱۵۳۰ | – – – – – | مجموع |
مقایسه‌ی درسنامه‌ها
شباهت
- قابلیت تفهیم و خودآموزی: در هر دوی این کتاب‌ها، درسنامه‌ها خودآموز هستند و برای ضعیف‌ترین و قوی‌ترین دانش‌آموزان قابل استفاده است.
- استفاده از نمودار و جدول: یکی از روش‌هایی که در زمان کوتاه می‌توان اطلاعات نسبتاً زیادی را برای آموزش منتقل کرد، استفاده از جداول و نمودارهایی است که در این کتاب‌ها، برای مقایسه و دسته‌بندی مفاهیم از آن‌ها استفاده شده است.
- استفاده موارد طنز برای آموزش: در این درسنامه‌ها، برای جذب دانش‌آموز مطالب طنزی ارائه شده است که مطالعه را برای دانش‌آموز جذاب و دلچسب می‌کند. در کتاب مبتکران علاوه بر مصادیق طنز، از کاریکاتور‌های مرتبط با مفاهیم درس بهره گرفته شده است.
- آموزش حل مسائل به دو روش: دو روش معروف برای حل مسائل شیمی وجود دارد که عبارت‌اند از: «کسرهای تبدیلاتی و تناسب». در درسنامه‌ی هر دو کتاب، این دو روش آموزش داده شده و مسائل مختلفی که امکان مطرح شدن در آزمون‌های آزمایشی و کنکور را دارند بررسی شده‌اند.
- تشریح کامل مطالب حفظی: در این دو درسنامه، مطالب حفظی شیمی به طور کامل توضیح داده شده‌اند. در ضمن تمامی «خود را بیازمایید»، «با هم بیندیشیم» و… کتاب درسی به همراه نتایج برگرفته از آن‌ها بیان شده است.
- مثال‌های پرشمار: حل مثال، راه‌حل خوبی برای تسلط بر سؤالات محاسباتی است. در درسنامه‌ی این کتاب‌ها مثال‌های زیادی دیده می‌شود که از هر دو روش معرفی شده برای حل مسائل شیمی، حل شده‌اند.
- مشخص کردن عبارات کلیدی: معمولاً در هر مطلب، یک عبارت کلیدی وجود دارد که در هر دو درسنامه این عبارات پررنگ‌تر از سایر مطالب نوشته شده‌اند و باعث جلب توجه هر چه بیشتر دانش‌آموزان می‌شود.
تفاوت
- تداعی کلاس درس در ذهن دانش‌آموز: یکی از روش‌های آموزش که بازده بالایی دارد، مناظره و بحث درباره‌ی یک موضوع است؛ چرا که ماندگاری مفاهیم در ذهن دانش‌آموز بیشتر می‌شود. کتاب مبتکران از این شیوه بهره‌گیری کرده است. در این حالت گاهی معلم و دانش‌آموز با سطوح مختلف «صفر کیلومتر و بی‌دقت»، «متوسط و کاملاً معمولی» و «تیز و عمیق و دقیق» با نماد‌های مربوط به خودشان، حضور دارند که هرکدام نماینده‌ی طیف خاصی از دانش‌آموزان هستند. بحث‌های بین این سه مدل دانش‌آموز و معلم، بسیار جذاب و حتی گاهی طنز است که هم آموزش را جذاب می‌کند و هم این‌که نویسنده اشتباهات رایج دانش‌آموزان را به این شیوه از زبان دانش‌آموز بیان می‌کند، که معلم این اشتباهات را برای دانش‌آموزان باز می‌کند و توضیح می‌دهد. با این روش، درصد اشتباه دانش‌آموزان در آزمون‌ها و کنکور به شدت کاهش می‌یابد. این ویژگی، درسنامه‌های کتاب مبتکران را به یکی از قوی‌ترین درسنامه‌های موجود تبدیل کرده است.
مقایسه‌ی پاسخنامه (تشریحی و کلیدی)
شباهت
- پاسخنامه کلیدی: در هر دو کتاب، پاسخنامه کلیدی برای هر فصل جداگانه و دقیقاً بین تست‌ها و پاسخنامه تشریحی آمده است.
- مشخص کردن سطح دشواری تست‌ها: دقیقاً در هر دو کتاب در کنار شماره‌ی سؤال در بخش پاسخنامه تشریحی با یک کاراکتر کارتونی سطح تست مشخص شده است. سطح دشواری تست‌ها در هر دو کتاب به چهار دسته‌ی آسان، متوسط، سخت و خیلی سخت تقسیم می‌شوند که هر کدام آیکون مخصوص خود را دارند. یکی از مزایایی که مشخص کردن سطح تست‌ها در پاسخنامه دارد، این است که دانش‌آموزان در زمان حل تست هیچ دیدی نسبت به سطح تست پیدا نخواهند کرد؛ دقیقاً مانند کنکور و آزمون‌های آزمایشی.
- حل مسائل به دو روش: هر یک از مسائل که امکان حل با دو روش کسرهای تبدیلاتی و تناسب را داشته‌اند، با این دو روش حل شده‌اند. بهتر است دانش‌آموزان به هر دو روش مسلط باشند و بسته به نوع سؤال، راه‌حل بهتر برای حل آن را انتخاب کنند.
- پاسخ‌های کامل: در این پاسخنامه‌ها، برای مسائل و مطالب حفظی توضیحات کاملی ارائه شده است که حتی ضعیف‌ترین دانش‌آموزان بتوانند آن را بفهمند. قابل ذکر است که پاسخ‌های کتاب مبتکران طولانی و کامل‌تر است.
- بررسی سایر گزینه‌ها: در هر سؤالی که امکان بررسی و تحلیل سایر گزینه‌ها وجود داشته، این عمل انجام گرفته است.
تفاوت
- یادآوری: در پاسخنامه تشریحی کتاب شیمی خیلی سبز، هرجایی که نیاز به اطلاعاتی از فصول قبل و پایه‌های دهم و یازدهم بوده، این یادآوری انجام گرفته است. در کتاب مبتکران چنین ویژگی نمی‌بینیم.
ضمیمه
در پایان کتاب شیمی خیلی سبز، تمامی معادلات واکنش موجود در کتاب درسی به تفکیک «واکنش‌های سوختن»، «واکنش‌های تجزیه»، «واکنش‌های ترکیب» و… ارائه شده است. در ضمن یونش‌های مختلف نیز در این ضمیمه دیده می‌شود. برخی از این واکنش‌ها با علامت ستاره نشان‌دار شده‌اند که نشان دهنده‌ی اهمیت بیشتر آن‌ها نسبت به سایر واکنش‌ها است. در کتاب شیمی مبتکران، بخش ضمیمه را سؤالات شیمی کنکور داخل و خارج از کشور سال ۹۹ تشکیل داده است. در انتهای جلد اول، سؤالات مربوط به فصول اول و دوم شیمی دوازدهم به صورت جداگانه ارائه شده است. در انتهای جلد دوم نیز سؤالات فصل سوم و چهارم شیمی دوازدهم کنکور نام برده، به تفکیک فصل آورده شده است.
نتیجه گیری
با بررسی دقیق و تحلیل قسمت‌های مختلف کتاب‌های شیمی دوازدهم خیلی سبز و شیمی دوازدهم مبتکران، با در نظر گرفتن تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها، می‌توان به این نتیجه رسید که کتاب شیمی مبتکران در انتقال مفاهیم و آوردن تست‌های متفاوت، موفق‌تر عمل کرده است. با این وجود یکی از نگرانی‌های من برای معرفی کتاب شیمی دوازدهم مبتکران، حجم زیاد این کتاب است. بنابراین اگر دانش‌آموزی نمی‌تواند وقت زیادی را به شیمی اختصاص دهد، می‌تواند از کتاب شیمی دوازدهم خیلی سبز استفاده کند. لازم به یادآوری است که شیمی دوازدهم خیلی سبز، یکی از بهترین منابع کنکور در بین کتاب‌های موجود در بازار است. بنابراین اگر کتاب شیمی مبتکران را، کتاب بهتری معرفی کردیم، دلیل بر ضعف شیمی خیلی سبز نیست. بهتر است تنها معیار شما برای انتخاب بین این دو کتاب، معیار زمان باشد. در حقیقت انتخاب بین این دو کتاب، انتخاب بین خوب و خوب‌تر است.
همچنین برای مطالعه‌ی کامل‌تر می‌توانید مطلب «معرفی شیمی دوازدهم تست خیلی سبز» را در وبلاگ کتابچی مطالعه نمایید.
سلام میتونیم از درسنامه مبتکران استفاده کنیم و بجاش از تست خیلی سبز بزنیم یا کار اشتباهیه چون من درسنامه مبتکرانو خیلی دوس دارم