حتماً برای بسیاری از دانش آموزان پیش آمده که درس مهمی مثل ادبیات فارسی را با دقت از روی کتاب درسی و جزوه معلم خود مطالعه کرده‌اند و در آزمون‌های تشریحی عملکرد مناسبی داشته‌اند و اکثراً نمرات بالایی کسب کرده‌اند اما وقتی کار به آزمون‌های تستی و سؤالات چهارگزینه‌ای می‌رسد نمی‌توانند مشابه آزمون‌های تشریحی موفق باشند. امروزه بسیاری از دانش آموزان به دنبال کسب رتبه عالی در کنکور سراسری هستند زیرا تحصیل در دانشگاه‌های برتر و آینده خود را در گرو موفقیت در این آزمون می‌بینند. در این میان اهمیت درس ادبیات فارسی با ضریب ۴ و به‌عنوان پر ضریب‌ترین درس در میان دروس عمومی بر هیچ‌کس پوشیده نیست و از طرفی هم اگر داوطلبی دفترچه عمومی کنکور خود را با موفقیت در درس ادبیات فارسی آغاز کند مطمئناً اعتمادبه‌نفس قابل قبولی در ادامه پاسخگویی به سؤالات خواهد داشت. درس ادبیات فارسی در کنکور شامل ۲۵ سؤال است که از بخش‌های املا – معنی لغات – تاریخ ادبیات – آرایه‌های ادبی – قرابت معنایی – زبان فارسی تشکیل شده است و توجه به گوناگونی موضوعات تسلط کاملی را برای پاسخگویی به سؤالات درس ادبیات فارسی می‌طلبد. می‌دانیم که یکی از مؤلفه‌های موفقیت در کنکور سراسری و آزمون‌های چهارگزینه‌ای مهارت تست‌زنی است که برای کسب این مهارت باید از سال‌های پایه (دهم و یازدهم) برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی شود.
کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز دربرگیرنده تمامی مطالب کتاب ادبیات فارسی پایه یازدهم است و از این نظر منبعی کامل برای تقویت مهارت تست‌زنی در درس ادبیات فارسی محسوب می‌شود و ازآنجایی‌که مطالعه مبحثی و موضوعی بهترین شیوه مطالعه درس ادبیات فارسی است در این کتاب نگاه ویژه‌ای به مباحث گوناگون درس ادبیات فارسی شده است. نویسندگان این کتاب، استاد افشین محی‌الدین، دکتر جلال‌الدین دهقانی، دکتر ابوالفضل غلامی و هستند که با نظارت محتوایی دکتر کوروش بقائی به چاپ رسیده است و دقت نظر کلیه این عزیزان موجب شده که کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز به یکی از منابع باکیفیت برای مطالعه و تمرین درس ادبیات فارسی برای کلیه دانش‌آموزان و داوطلبان رشته‌های تحصیلی ریاضی فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی، هنر و منحصراً زبان تبدیل شود.
ویژگی‌های کتاب
کتاب فارسی یازدهم انتشارات خیلی سبز از سه بخش کلی «پرسش‌های چهارگزینه‌ای»، «درس‌نامه» و «پاسخنامه» در قالب ۳۱۵ صفحه و تعداد ۱۲۴۷ تست (۱۱۹۷ تست تألیفی و کنکوری + ۵۰ تست از کنکورهای داخل و خارج سال ۹۸) تشکیل شده است. لحن کتاب کاملاً ساده و روان بوده و خواننده را در فهم و یادگیری مطالب یاری می‌کند. از ویژگی‌های مثبت این کتاب می‌توان به درس‌نامه‌های کامل و در عین حال نکته‌وار آن با استفاده از کادر‌ها و جدول‌های طبقه‌بندی‌شده و پرسش‌های چهارگزینه‌ای کافی و متنوع برای تمامی مباحث درس ادبیات فارسی یازدهم و هم‌چنین پاسخنامه تشریحی و تحلیلی برای تمامی تست‌های فراهم شده در کتاب اشاره کرد. جنس کاغذ مورد استفاده در کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز مرغوب بوده و فونت و اندازه کلمات مناسب است. علاوه بر‌این، صفحه‌آرایی آن به زیبایی صورت گرفت و در نگارش متن کتاب از رنگ‌های خاکستری، مشکی و سبز استفاده شده است.
بررسی بخش‌های مختلف کتاب
به طور کلی کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
- درس‌نامه و آموزش
- پرسش‌های چهارگزینه‌ای
- ضمیمه (گونه‌شناسی و تاریخ ادبیات)
- پاسخنامه تشریحی و کلیدی
درس‌نامه
در آغاز هر درس، درس‌نامه آن درس وجود دارد که دربرگیرنده تمام لغات مهم، املای کلمات چالشی، مفاهیم کلیه جملات متن کتاب، آرایه‌های ادبی و نکات دستوری است. حجم درس‌نامه بسیار مناسب بوده و می‌توان ادعا کرد که مطلب مهمی نیست که در قسمت درس‌نامه و توضیح درس به آن اشاره نشده باشد. در ابتدای درس‌نامه لیست تمام لغات مهم درس همراه با معانی آن‌ها آورده شده است سپس در کادرهای تفکیک‌شده املای لغات مهم به همراه هم‌خانواده‌هایشان آورده شده است. جمع‌آوری کلمات هم‌خانواده در کنار هم نقش به سزایی در یادگیری املای آن‌ها ایفا می‌کند. در قسمت بعدی درس‌نامه مفهوم جملات و بیت‌های متن درس به همراه شرح کامل آرایه‌های ادبی به‌کاررفته در آنان آورده شده است. ازآنجایی‌که هدف کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز آماده‌سازی دانش آموزان برای آزمون‌های چهارگزینه‌ای مخصوصاً کنکور سراسری است و با توجه به مفهومی شدن کنکور سراسری درک مفهوم جملات متن درس و ابیات اشعار بسیار مهم‌تر از معنی خط به خط آن‌هاست؛ ازاین‌رو مؤلفان کتاب نگاه ویژه‌ای به تدریس مفهومی درس‌نامه داشته‌اند. بخش دیگری که در درس‌نامه به آن پرداخته شده است بررسی نکات دستوری است که به طور مختصر و با بیانی ساده و قابل فهم تدریس شده‌اند و ازآنجایی‌که رویکرد کتاب مفهومی و کنکوری است خبری از طول و تفضیل مطالب دستوری نیست.
سؤالات چهارگزینه‌ای
پس از درس‌نامه هر درس به بخش پرسش‌های چهارگزینه‌ای می‌رسیم. در این بخش تست‌ها کاملاً موضوعی و طبقه‌بندی‌شده در قسمت‌های لغت و املا، آرایه ادبی، دستور زبان و قرابت معنایی به رشته تحریر درآمده‌اند. تعداد تست‌ها در این قسمت کاملاً مناسب و استاندارد است و اگر دانش‌آموزی به طور کامل کلیه پرسش‌ها را پاسخ دهد و به رفع اشکال خود در قسمت پاسخنامه تشریحی بپردازد یقیناً به مهارت لازم در درس ادبیات فارسی کنکور خواهد رسید. یکی از نقاط قوت ارزشمند این کتاب، قابلیت استفاده آن برای دانش آموزان با سطح علمی مختلف است که می‌توانند به نحو احسن از آنان استفاده کنند و به مهارت تست‌زنی خود بیفزایند ازاین‌رو تلاش شده تا از ریز و درشت متن درس‌ها و قلمرو‌ها سؤال طراحی شود تا دانش‌آموزان به تسلط لازم در درس ادبیات فارسی برسند. با توجه به این مسئله که در سال‌های اخیر طراحان کنکور سراسری محدود به کتاب درسی نبوده‌اند و در بسیاری از سؤالات کنکور سراسری متون و ابیات خارج از کتاب درسی به چشم می‌خورد، نویسندگان کتاب در بخش سؤالات چهارگزینه‌ای پرسش‌های خارج از متن کتاب درسی را نیز مطرح کرده‌اند که می‌تواند برای دانش آموزان بسیار ارزشمند و مفید باشد. در میان پرسش‌های چهارگزینه‌ای تست‌های کنکورهای سال‌های اخیر نیز به وجود دارد که هدف از آن، آشنایی بیشتر با حال و هوای کنکور سراسری و سبک و سیاق سوالات آن است. نکته‌ای دیگر در ارتباط با قسمت سؤالات چهارگزینه‌ای این است که در قسمت پرسش‌های چهارگزینه‌ای دستور زبان از تست‌های دشوارتر و چالشی کمتر استفاده شده و سؤالات کنکورهای سال‌های اخیر نیز در این بخش تا حدودی کم است که البته با توجه به توضیح ناقص کتاب درسی در این بخش قابل توجیه است.
بخش ضمیمه (گونه‌شناسی و تاریخ ادبیات)
اگر سؤالات کنکور سراسری ۹۹ را در درس ادبیات فارسی بررسی کنیم به اهمیت بخش تاریخ ادبیات پی خواهیم برد و ازآنجایی‌که سلیقه طراحان کنکور تا حدودی فرق کرده و از داوطلبان در مورد اشعار شاعران سؤال شده بود مطالعه و یادگیری این بخش دقت نظر و ریزبینی بیشتری را می‌طلبد. در بخش ضمیمه کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز خلاصه‌ای از تاریخ ادبیات و گونه‌شناسی و سؤالات مربوط به آن به‌طور کامل آمده است و داوطلبان کنکور را از دیگر منابع بی‌نیاز می‌کند.
پاسخنامه تشریحی
داشتن پاسخنامه کامل و بی‌نقص از مزیت‌های با ارزش یک کتاب کمک‌درسی به شمار می‌رود. در کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز نگاه ویژه‌ای به بخش پاسخنامه شده است به‌گونه‌ای که تقریباً حجم کتاب به بخش پاسخنامه تشریحی اختصاص داده شده است. نکته منحصربه‌فرد در این کتاب وجود پاسخ‌های تشریحی کلیه سؤالات به همراه بررسی تمامی گزینه‌ها و حتی گزینه‌های غلط است؛ اما این آخر کار نیست. وجود کادرهای آموزشی آرایه‌های ادبی و دستور زبان با بیانی کاملاً روان در خلال پاسخنامه تمامی مشکلات دانش آموزان که اکثراً ناشی از یادگیری ناقص ایشان در بخش‌های مختلف است را مورد بررسی قرار داده و همانند یک درس‌نامه خلاصه مجدداً مطالب را به طور کامل و مفهومی شرح می‌دهد. وجود کادر‌هایی با عنوان «یادآوری» همانند یک معلم نکات لازم را مجدداً به دانش‌آموزان گوشزد می‌کند تا رفع اشکال آن‌ها به‌خوبی صورت گیرد. در انتهای کتاب نیز پاسخنامه کلیدی پرسش‌های چهارگزینه‌ای کتاب به‌منظور مرور سریع پاسخ‌های صحیح فراهم شده است.
جمع‌بندی
کتاب فارسی یازدهم انتشارات خیلی سبز با نگاه ویژه و مفهومی خود به کنکور سراسری گام بزرگی را در راستای آماده‌سازی دانش آموزان برای آزمون‌های چهارگزینه‌ای و مخصوصاً کنکور سراسری برداشته است. قلم روان نویسندگان کتاب در بخش‌های درس‌نامه و پاسخنامه تشریحی و وجود تیپ‌های مختلف سؤالات چهارگزینه‌ای از قبیل لغت و معنا، آرایه‌های ادبی، قرابت معنایی، دستور زبان فارسی و تاریخ ادبیات موجب شده تا دانش آموزان متوسط و قوی و البته دانش‌آموزان ضعیف‌تر با کمی تلاش بیشتر به‌خوبی بتوانند در درس ادبیات فارسی از آن بهره گیرند و دیگر نگرانی از بابت درس ادبیات فارسی کنکور نداشته باشند. پس اگر به دنبال تجربه جدیدی از مطالعه درس ادبیات و تستی خواندن آن در قالب حجم معقولی از مطالب هستید کتاب فارسی یازدهم خیلی سبز را از دست ندهید.