کلکسیونر

«. . فقر مجبورشان می‌کند غرور و خصایل خوب را در چیزهایی به جز پول جست وجو کنند. ولی وقتی دستشان به پول می‌رسد نمی‌دانند با آن چه کنند. کُل فضایل قدیمی را، که در واقع فضایل واقعی نبوده اند، از یاد می‌برند. فکر می‌کنند تنها فضیلت پولِ بیشتر درآوردن و خرج کردن است. نمی‌توانند تصور کنند آدم‌هایی هستند که پول برایشان هیچ است. اینکه زیباترین چیزها مستقل اند از پول. »  

این تنها بخش کوتاهی از رمان کلکسیونر است که شخصیت اول و مرموز این داستان را به ما نشان می‌دهد.

کلکسیونر داستانی است به قلم جان فاولز نویسنده انگلیسی با محتوای هیجانی روان شناختی که نشان می‌دهد که انسان تا چه حد قادر به سقوط در دنیای توهم و ناآگاهی خویش است. کلکسیونر اولین رمان جان فاولز است که اتفاقاً با استقبال عموم نیز مواجه شد. این اثر در سال ۱۹۶۳ انتشار یافت و انقلابی جدید در مجموعه داستان‌های روان شناختی در آن زمان ایجاد کرد. اکثر آثار و فیلم‌نامه‌هایی که با همین محوریت ساخته شده در واقع برگرفته از داستان مرموز فاولز است.

 نگاهی به زندگینامه و سبک فکری جان فاولز نویسنده کتاب کلکسیونر

جان فاولز در سال ۱۹۲۶ میلادی در لندن متولد شد. سال ۱۹۴۵ برای خدمت به ارتش پیوست. دوران حضورش در ارتش دقیقا مقارن با پایان جنگ جهانی دوم بود، لذا مدتی بعد به این نتیجه رسید که روحیات وی با نظامی گری و حضور در ارتش سازگاری ندارد و از آن کناره گرفت. وی سپس به آکسفورد رفت و با مفهوم اگزیستانسیالیسم آشنایی پیدا کرد و به آثار ژان پل سارتر و نیز آلبر کامو علاقه‌مند شد. وی همواره آنان را می‌ستود و با نظراتشان در باب آزادی ارادهٔ بشریت کاملاً موافق بود. او از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۴ در کالج گادریک لندن مشغول به تدریس ادبیات انگلیسی بود. او در سال ۱۹۶۰ رمان کلکسیونر را به رشته تحریر در آورد اما تا سال ۱۹۶۳ مشغول به بازنویسی آن بود، چرا که به نظرش هنوز کامل نشده بود.   جان فاولز در ۵ نوامبر سال ۲۰۰۵ در سن ۷۹ سالگی در انگلستان درگذشت.

بررسی نوشته‌ها و داستان شناسی آثار جان فاولز در ایران

به نقل از خبرگزاری ایبنا، مهجور بودن فاولز در ادبیات ایران یک واقعیت است. کلکسیونر فقط یک ترجمهٔ ناقص قدیمی در اوایل دههٔ شصت به فارسی داشته که آن هم نه دیده شده، نه خوانده شده، نه یافت می‌شود. به‌عنوان مثال، «معشوقه ستوان فرانسوی» اثر جان فاولز که بی‌تردید یکی از مهم‌ترین رمان‌های قرن بیستم است و در فهرست‌های مختلف از برترین کتاب‌های قرن بیستم حضور دارد، در ایران ترجمه نشده و ناشناخته مانده است. کتاب کلکسیونر توسط نشر چشمه  و ترجمهٔ پیمان خاکسار در ایران چاپ شده است.

موضوع و درون مایه رمان کلکسیونر 

داستان مربوط به جوانی می‌شود که در خیال خود تصورات باطلی از دنیای پیرامون خودش دارد و حاضر نیست آنها را با کسی در میان بگذارد. او عاشق دختری شده و راه اینکه چگونه از وی درخواست نماید تا عشقش را نمایان سازد را نمی‌داند. در این بین صاحب ثروت هنگفتی می‌شود و تصمیمی می‌گیرد که زندگی خودش و دخترک بیچاره را قربانی آن می‌سازد. این رمان را نمی‌توان در دستهٔ داستان‌های ترسناک طبقه‌بندی نمود، چرا که در همه جای داستان، مخاطب مشغول پی بردن به این است که آیا راه حلی برای نجات دخترک بیچاره وجود دارد یا خیر؛ فاولز به خوبی از تمامی عناصر صور خیال بهره جُسته و توانسته ارتباط روان‌شناختی خوبی با مخاطب برقرار و ذهن او را درگیر درون‌مایه و روان‌کاوی  شخصیت اول داستان نماید. اینکه یک انسان تا چه حد امکان دارد به مرحله‌ای برسد که دیگر به هیچ چیزی اهمیت ندهد و  اصولاً تضاد شخصیتی  یک بیمار روانی از کجا نشأت می‌گیرد. این دنیای خیالی دلهره آور و مرموزی که فاولز برای خواننده ترسیم می‌کند تا آخر داستان ذهن مخاطب را با مسائل مختلف درگیر می‌کند که کنجکاوی در مورد پایان داستان ساده‌ترین آن است. فاولز در این رمان یک بار از زبان «فردریک کِلِگ» نقش اول داستان و یک بار هم از زبان یادداشت‌های «میراندا گِرِی» دختری که مورد ظلم واقع شده به بازگویی داستان می‌پردازد. در واقع داستان دو راوی دارد که هر دو اول شخص هستند. آثاری همچون کلکسیونر بیشتر به محتوای روان‌شناسی شخصیت می‌پردازد تا داستانی ترسناک؛ این داستان  بیش‌تر به این می‌پردازد که اختلالات روانی در انسان چگونه می‌تواند به فاجعه در روابط انسانی بیانجامد. یکی از دلایل بزرگ موفقیت این کتاب را می‌توان در نحوهٔ صحیح به تصویر کشیدن شخصیت روان‌پریش داستان دانست. فاولز، منتقد سوسیالیسم بریتانیایی است و به این می‌پردازد که چگونه وقتی کسی از طبقه کارگر غیرفرهیخته و دور از تربیت فرهنگی، به طبقه‌ای بالاتر راه می‌یابد مسائل طبقه پیشین خود را هم به آن وارد می‌کند. از دیگر خوانش‌های قابل توجه، نقد روان‌کاوانه است که زمینهٔ روان‌شناسی تحلیلی هم در آثار فاولز، نمود پررنگی دارد. فاولز در این اثر همچنین به نقد برتری جنسیتی مردانه می‌پردازد و نشان می‌دهد که خودبرتربینی جنسیتی فاجعه آفرین است. همچنین به دلیل تجربه تلخ نویسنده در ارتش و مسائلی پیرامون آن، رویکرد ضد جنگ قوی در طول این داستان، جریان دارد. در بخشی از این رمان از زبان میراندا می‌خوانیم:

«خیلی اوقات توهم غریبی دارم. فکر می‌کنم کر شده‌ام. باید صدایی ایجاد کنم که بفهمم کر نیستم. گلویم را صاف می‌کنم تا به خودم نشان دهم همه‌چیز عادی است. شبیه آن دختربچهٔ ژاپنی که در ویرانه‌های هیروشیما پیدا کردند. همه‌چیز مرده بود و او برای عروسکش آواز می‌خواند…»

نتیجه گیری

در این که این داستان در نوع خودش یکی از آثار بسیار زیبای قرن بیستم می‌باشد هیچ شکی نیست. متأسفانه در کشور ما به ترجمه آثاری از این دست خیلی کم توجه شده اما واقعیت این است که مطالعه این داستان که به مقوله روان‌شناسی شخصیت می‌پردازد اگرچه با پایانی تلخ و ناگوار همراه است ولی به مخاطب کمک می‌کند تا دیدگاه و درک مناسب‌تری از روان‌کاوی شخصیتی افراد پیرامونش داشته باشد. به جرأت می‌توان گفت این قبیل مضامین داستانی آیندهٔ روشنی در حیطهٔ کتاب‌خوانی کشورمان خواهند داشت و از این رو به کسانی که به مطالعه آثاری این‌چنینی علاقه‌مندند توصیه می‌شود حتما این کتاب را تهیه و مطالعه نمایند.