فرهنگ و فاجعه

انتشارات فرهامه منتشر کرد:

کتابی که در دست دارید مجموعه جستارهایی است که در زمینهٔ مصائب جمعی و فاجعه‌های طبیعی در ایران نوشته‌ام. این جستارها دربارهٔ زلزله، سیل و بحران پاندمی کرونا یا ویروس کووید-۱۹ است که هم اکنون در ایران و جهان شیوع دارد. این جستارها چند ویژگی مشترک دارند. نخست اینکه همهٔ آنها معطوف به فاجعه‌های طبیعی هستند که در سال‌های اخیر جامعهٔ ایران را درگیر خود ساختند. برای خوانندگان ایرانی این فاجعه‌ها کاملاً آشنا هستند و درگیر آنها بوده‌اند. دوم، این جستارها تلاشی است برای فهم پذیرکردن و زبان بخشی به ابعاد اجتماعی و فرهنگی این فاجعه‌ها. در موقعیت‌های بحرانی اغلب نیروهای امدادی، فعالیت‌های فنی و اجرایی بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارند و متخصصان علوم انسانی و اجتماعی و تلاش‌ها و قابلیت‌های آنها نادیده گرفته می‌شوند. اما در این جستارها نشان می‌دهم که فاجعه‌ها را طبیعت خلق نمی‌کند، بلکه همهٔ آنها محصول عملکرد ما انسان‌ها، نظام‌های حکمرانی و تاریخ و فرهنگ هستند. درعین حال فاجعه‌ها پیامدهای بزرگ سازنده و ویرانگر اجتماعی و فرهنگی دارند. فاجعه‌های جمعی درس‌های مهمی به ما می‌دهند، حتی اگر ما مایل یا آماده برای آموختن از آنها نباشیم. فاجعه‌ها از درون فرهنگ‌ها می‌آیند و به درون فرهنگ‌ها سرریز می‌شوند؛ فرهنگ‌ها آنها را می‌سازند و آنها نیز سازندهٔ فرهنگ‌ها هستند. ما انسان‌ها در تقلا برای نجات خودمان و معنادار ساختن زندگی در هنگام فاجعه‌ها، فاجعه‌ها را نیز معنا می‌کنیم. این جستارها روایتی است از همین تقلاها و کشمکش‌های مردم ما در جریان فاجعه‌های بزرگی که در سال‌های اخیر مردم ایران درگیر آنها بودند. ویژگی سوم این جستارها این است که تمام جستارها در همان زمان وقوع فاجعه‌ها نوشته شده‌اند. خودم را در هنگام فاجعه‌ها متعهد می‌دانستم که به عنوان انسان دانشگاهی و انسان شناس تلاش کنم تا آنچه را می‌دانم و در قلمرو دانش و اندیشه‌ام هست برای مواجهه با این فاجعه‌ها به کار گیرم به این امید که شاید بتوانم کمک یا خدمتی هرچند کوچک برای کاهش رنج‌های مردم سرزمینم انجام دهم.