چرا می‌خوابیم؟

خواب، غذای اصلی در جشن زندگی‌ست - ویلیام شکسپیر

شاید وقتی داریم کارهای روزمره را انجام می‌دهیم و به این فکر می‌کنیم که کاش وقت بیشتری برای انجام کارهای روزمره بیشتر داشتیم، یادمان نباشد؛ اما تقریباً نیمی از عمر را در خوابیم! این جمله را احتمالاً روی بنرهای تبلیغاتی تشک‌های خوش‌خواب دیده باشید؛ و متاسفانه یا خوش‌بختانه حقیقت هم دارد. در واقع مقدار دقیق‌ترش یک‌سوم است؛ یعنی یک فرد ۶۰ ساله، حدوداً ۲۰ سال از تمام زندگی‌اش را خواب بوده است! مغز ما نیاز دارد حداقل ۷ ساعت و در حالت ایده‌آل، ۹ ساعت از شبانه‌روز را برای خودش تنها باشد. فعالیت بدن در خواب به‌قوت خودش باقی می‌ماند و در این مدت، مغز خرت و پرت‌های اضافی توی ذهنمان را دور می‌ریزد؛ دور، اما قابل بازیابی. خواب همیشه رمز و رازهای جذاب زیادی را در خودش داشته و دانشمندان را برای فهمیدن ماهیتش به سمت خود کشانده. این کتاب هم مثل هر پروژهٔ تحقیقاتی دیگری هزینه‌بر بوده و تکمیل آن ۴ سال وقت برده است. چرا می‌خوابیم یکی از کتاب‌هایی‌ست که در وبسایت «یادداشت‌های بیل گیتس» قرار گرفته و این کارآفرین و میلیاردر مشهور، با اشاره به تجربیاتی که در این زمینه داشته و اهمیتی که برای خواب خوب قائل است، از آن تمجید کرده است. خواب مستقیماً با ذهن ناهشیار ما سر و کار دارد. در حقیقت ما در بیداری به درصد کمی از توانایی بالقوه و اطلاعات ذهنمان دسترسی داریم. اما برای وقت بیشتر، نیازی نیست از خوابمان کم کنیم؛ فقط کافی‌ست خوب بخوابیم. کتاب «چرا می‌خوابیم؟ » حول محور خواب می‌چرخد و اطلاعاتی را در اختیارمان می‌گذارد که اهمیت خواب را برایمان روشن می‌کند. تکنیک‌های ریز و درشت او ایده‌های جدید را راحت‌تر به خودآگاه ما راه می‌دهد، دیده‌ها و شنیده‌ها را بهتر ذخیره می‌کند، جذابیت ظاهریمان را از نگاه خودمان بالا می‌برد و باعث می‌شود کمتر از سر بیکاری و سررفتن حوصله، غذا بخوریم و چربی اضافه کنیم! متیو واکر، محقق بریتانیایی و استاد روان‌پزشکی و عصب‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، «چرا می‌خوابیم» را در سال ۲۰۱۷ منتشر کرد؛ این کتاب در آمریکا چندین هفته در صدر پرفروش‌ترین‌های نیویروک تایمز بوده و در ایران با ترجمهٔ ناهید ملکی و به کوشش نشر نوین، به چاپ رسیده است.

موضوعات کتاب چرا می‌خوابیم

اگر کمتر از روزی هفت ساعت می‌خوابید، دارید به اندازهٔ سیگار به خودتان آسیب می‌زنید!

واکر کتابش را به چهار قسمت اصلی تقسیم می‌کند:

• بخش اول جایی‌ست که از ابتدا با تعاریف و اصول خواب در علم روان‌پزشکی آشنا می‌شویم. بسیاری از ما، در واقع اغلب ما، بیشتر چیزهایی را که باید دربارهٔ خواب بدانیم، نمی‌دانیم. جدا از مطالعه، خیلی از روش‌هایی که برای بهبود خواب در این کتاب پیشنهاد شده، به سبک زندگی و گذران روزمرهٔ ما برمی‌گردد. مثلاً کسی که می‌خواهد در عرض ۶ ماه وزنش را کم کند، به مطالعهٔ اضافی برسد و با دوستانش هم بیشتر وقت بگذراند، نمی‌داند که خواب درست چقدر می‌تواند تمام این‌ها را برایش ممکن کند؛ یا همه را از او بگیرد! در بخش اول می‌فهمیم که نوع خواب ما در کدام دسته قرار دارد و برای تنظیم آن باید چه کارهایی را در اولویت قرار دهیم.
• بخش دوم ما را می‌ترساند؛ البته با هشدارهای درست و به‌جا. در این بخش بیشتر حیرت می‌کنیم که خواب بد می‌تواند نه‌فقط خستگی و اضطراب را افزایش دهد، که درمورد افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای، کمبود خواب حتی می‌تواند موجب مرگ شود. البته این از اتفاقات نادری‌ست که خواب به آن مربوط است، اما باید هشدارهای نویسنده را جدی بگیریم و از خطراتی که خواب بد می‌تواند روی ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت و فراموشی بگذارد، آگاه شویم.
• بخش سوم خوشی پس از سختی‌ست؛ جایی که دکتر واکر ما را به هستی‌شناسی خواب، هشیاری و فرآیند وارد شدن به مراحل خواب وارد می‌کند. در این بخش با ماهیت رویاها آشنا می‌شویم و می‌فهمیم که چه عواملی ممکن است پیش‌زمینهٔ این شود که فانتزی‌هایمان را در رویا زندگی کنیم، یا در یک کابوس وحشتناک دست و پا بزنیم! ایده‌هایی که از خواب وارد خودآگاهی ما می‌شوند در این بخش بررسی می‌شوند؛ ایده‌هایی که بعضاً توسط شخص پرورش پیدا کردند و به‌عنوان یک دستاورد، موفق به کسب جایزهٔ نوبل شده‌اند.
• بخش چهارم مختص بی‌خوابی‌ست. شاید فیلم بی‌خوابی را با بازی آل پاچینو دیده باشید؛ خب، متیو واکر در این قسمت دقیقاً ما را روشن می‌کند که چنین اختلال‌هایی چرا به‌وجود می‌آیند، چگونه در ما اثر می‌گذراند و این‌که آیا راهی برای درمان قطعی آن‌ها هست؟ در این قسمت تمام مراحلی که همهٔ ما، حداقل یک بار در خواب تجربه کرده‌ایم، موبه‌مو بررسی می‌شود و قرص‌های آرام‌بخش و خواب‌آوری که تبلیغاتش را همه‌جا می‌بینیم، اساساً مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس از تاثیر قرص‌ها، به دنیای بدون قرصی می‌رویم که سبک جدید واکر به ما پیشنهاد می‌کند؛ دنیایی که در آن، وابستگی خوابمان به ریزترین جزئیات را مشاهده می‌کنیم و هیچ کدام از اعمال و افکارمان در بیداری نیست، که روی خواب اثر نگذارد.

نکتهٔ مثبتی که متیو واکر در زمان نوشتن کتاب غیرداستانی «چرا می‌خوابیم» به آن توجه کرده، طرحی‌ست که کتاب را به یک اثر شبه‌داستانی نزدیک می‌کند. در هرکدام از فصل‌های کتاب ما شرایط خودمان را تصور می‌کنیم و در صفحات جلوتر، حالتی داستان‌گونه برایمان پیدا می‌کند؛ با این حال هرکدام از فصل‌ها و بخش‌ها، استقلال خود را حفظ می‌کنند و هرکدام، به بخشی از پدیدهٔ شگفت‌انگیز و رازآلود خواب می‌پردازد.

دربارهٔ متیو واکر؛ نویسنده کتاب چرا می‌خوابیم

متیو پاول واکر متولد ۱۹۷۴ یکی از دانشمندان برجستهٔ انگلستان و از اساتید مشهور رشته‌های عصب‌شناسی (neuroscience) و روان‌شناسی (psychology) است. او تحصیل‌کردهٔ دانشگاه «ناتینگهام» و «نیوکاسل» است و در حال حاضر در دانشگاه برکلی در ایالت کالیفرنیا به تدریس مشغول است. پروفسور واکر نوشتن در حوزهٔ تخصصی‌اش را از سال ۱۹۹۶ آغاز کرد و اولین کارهای تحریری و تحقیقاتی‌اش را در زمینهٔ بیماری‌هایی مثل «صرع» ارائه داد. در طول این ۳ دهه این نویسندهٔ جوان نوشتن را رها نکرد و همواره نتایج مطالعات و آزمایش‌ها را در قالب کتاب در اختیار جامعهٔ روان‌شناسی و نوروساینس قرار داد. این تجربیات در طول زمان به او یک دیدگاه شخصی داد که می‌توانست در درک بعضی مشکلات روانی کمک کند و این توانایی را به او بدهد که احساس و تفکری مشابه بیمارانش را داشته باشد. نزدیک شدن به دیدگاه‌های عمومی در کنار دانشی که کسب می‌کرد و همیشه در حال به‌روزرسانی بود، رفته‌رفته متیو واکر را متقاعد کرد که زمینهٔ برخی از بیماری‌های روانی قابل بررسی و دقت بیشتر است؛ مثل بیماری صرع که قدمت زیادی دارد و همیشه لاعلاج فرض می‌شد، اما مجموعهٔ دستاوردهای افرادی مثل پروفسور واکر و همکاران او در سراسر دنیا، شگفتی‌های زیادی را رقم زد و تا اندازه‌ای باورنکردنی این بیماری را محدود و ضعیف کرد. رشد تکنولوژی‌های پزشکی در چند دههٔ اخیر این امکان را به پزشکان داده که به فضای ذهنی تازه‌ای وارد شوند؛ متیو واکر نیز دریچهٔ نگاهش را تغییر داد و به این نتیجه رسید که دانش ناکافی از ملزومات روزمره، مثل تغذیه و خواب، باعث ایجاد اختلالات و چالش‌های روانی می‌شود. در سال ۲۰۱۴ دکتر واکر کتاب «تاریخچهٔ پرونده‌های آکسفورد در درمان خواب» را نوشت که پیش‌زمینه‌ای برای نوشتن کتاب «چرا می‌خوابیم؟ » در سال ۲۰۱۷ بود.

جملاتی از کتاب چرا می‌خوابیم

خواب بهترین تلاش مادر طبیعت برای مقابله با مرگ است.

اگر وظیفهٔ خواب انجام یک عملکرد کاملاً حیاتی نمی‌کند، پس بزرگ‌ترین اشتباهی‌ست که فرآیند تکاملی تابه‌حال مرتکب شده است!

بهترین پل میان یأس و امید، یک خواب خوب شبانه است.

اختلالات ذهنی و روانی ناشی از یک خواب شبانهٔ بد، برابر است با اثرات مخرب کمبود تغذیه و فعالیت نکردن.

تا زمانی که ۷۰ ساله می‌شوید، تنها حدود ۵ درصد از خواب عمیقی باقی می‌ماند که در سلامت و جوانی، از آن بهره‌مند بودید. وقتی به ۸۰ سالگی برسید، تقریباً دیگر هیچ مقداری از امواج خواب عمیق دریافت نمی‌شود.

خواب، کمک‌های اولیهٔ عاطفی‌ست!

خواب یک تجمل انتخابی در سبک زندگی نیست، یک ضرورت بیولوژیکی غیرقابل مذاکره است.

خواب جریان‌های عاطفی ما را بازتنظیم می‌کند؛ به ما اجازه می‌دهد چالش‌های روانی و اجتماعی روز بعدها را با خونسردی هدایت و کنترل کنیم.

اگر زنگ ساعت را تنظیم نکنید، آیا بیشتر نمی‌خوابید؟ اگر پاسخ مثبت است، پس به وضوح خواب شما بیش از حد نیاز است.

انسان‌ها تنها گونه‌ای هستند که ظاهراً برای هیچ دستاوردی تعمداً خود را از خواب محروم می‌کنند. بسیاری از مردم بدون این‌که متوجه باشند، زندگی خود را در کم‌خوابی سپری می‌کنند.

خواب موثرترین کاری‌ست که می‌توانیم برای بازیابی هر روزهٔ سلامت مغز و بدن انجام بدهیم.