صد برادر

«صد برادر»، (The Hundred Brothers) کتابی در دستهٔ داستانی، نوشتهٔ دانلد آنتریم، نویسندهٔ اهل ایالات متحدهٔ آمریکا است. این رمان در ژانرهای فلسفی و روان‌شناسی قرار می‌گیرد و به صورتی جدی از عنصر طنز در موتیف خود بهره می‌برد. این اثر که برای نخستین بار در سال ۱۹۹۷ میلادی به زبان انگلیسی چاپ شده بود، اخیرا و در سال ۱۴۰۰ توسط نشر برج به فارسی برگردانده شده است. مترجم این اثر، طهورا آیتی است و نسخهٔ حال حاضرش، ۱۸۰ صفحه از قطع رقعی را شامل می‌شود. از جمله مزایای نسخهٔ فارسی این کتاب، می‌توانیم به اورجینال بودنش اشاره داشته باشیم. چه‌این‌که نشر تازه تاسیس برج، جزو معدود ناشران فارسی است که قانون پرداخت حق مولف (کپی رایت/ coptright) را اجرا می‌کند و پس از خرید حق نشر به ترجمه و انتشار آثار خارجی می‌پردازد. این کتاب آن‌چنان به اقبال عامهٔ مردم و منتقدان دست یافت که پر بی‌راه نیست اگر تمام شهرت نویسنده‌اش را مال آن بدانیم. جاناتان فرنزن، منتقد ادبیات آمریکا تحسین‌های زیادی را متوجه این کتاب کرده بود که یکی از مفصل‌ترینِ آن‌ها به عنوان پیش‌درآمد کتاب منتشر شده است. او دربارهٔ کتاب صد برادر می‌گوید:

شاید صد برادر عجیب‌ترین رمانی باشد که از یک نویسندهٔ آمریکایی منتشر شده است. دانلد آنتریم، نویسندهٔ این رمان، احتمالا به هیچ نویسندهٔ زندهٔ دیگری شبیه نیست… کتاب علی‌رغم ایجازش تبارشناسی فشرده و استادانه‌ای از دانش و تجربهٔ بشری را دربر دارد که از ماقبل تاریخ تا دوران حاضرِ ازموعدگذشته‌ای را پوشش می‌دهد که در آن گویی تمدن بر لبهٔ پرتگاه فروپاشی ایستاده است…

هفته‌نامهٔ ادبی نیویورکر، درمورد صد برادر گفته بود:

با ظرافت تمام، با تخیلی تکان دهنده، خنده‌دار و مفرح… آنتریم راوی خل‌وچل و بامزه‌اش را به مدد مبالغه خلق می‌کند.

و روزنامهٔ نیویورک تایمز کتاب را این‌چنین توصیف کرده بود:

هوشمندی و تیزبینی نویسنده امان نمی‌دهد… این رمان کابوسی است درخشان!

مسائلی که همه باعث می‌شوند تا اگر طرفدار رمان‌های طنز هستید، پیشنهاد خرید کتاب صد برادر را به شما بدهیم.

موضوع کتاب صد برادر

برادرانی بیست ساله تا نود ساله؛ آن هم به تعدادِ صد نفر! این‌ها شخصیت‌های کتاب «صد برادر» را تشکیل می‌دهند؛ دقیقا همان‌طور که از اسمش برمی‌آید! راوی کتاب (به مثابه اول شخص مفرد) نقل می‌کند که آنان امشب (شب اول و زمان حالِ داستان) در کتابخانه‌ای قدیمی و نیمه‌متروک که در خانهٔ اجدادی‌شان واقع شده جمع شده‌اند تا خاکسترِ پدر مردهٔ خود را پیدا کنند! اما اتفاقی باعث به هم خوردن نظم در این قصد مشترک می‌شود؛ یکی از برادران نیامده و معلوم می‌شود که او دنبال زنی به نام جین رفته است. این نقطه تنها نقطه‌ای از داستان است که از یک زن یاد می‌شود! در ظاهر همه‌چیز ضدزن است و این رمان، رمانی است که قرار است فقط به مردانگی و برادری سنتی بپردازد. اما بعد از صفحاتی معلوم می‌شود که صد برادر برخلاف اسمش در نقد مردانگی و تأیید فمینیسم جلو می‌رود. نکته‌ای که باز هم با مطالعهٔ بیشتر نقض می‌شود؛ زیرا بحث آنتریم ورای چنین بحث‌هایی است؛ او کلاً هر جنبه از فضای سنتی را نقد می‌کند و برای مثال تاریخچهٔ وحشی و خون‌ریز کشور خودش (یعنی آمریکا) را زیر سوال می‌برد.

نکات جالب کتاب صد برادر

جالب است در زمانه‌ای که اغلب نویسندگان به سوی نوشتن آثار پست مدرن گرایش پیدا کرده‌اند، آنتریم در خلاف جهت آنان حرکت می‌کند و پست مدرنیسم را نقد می‌کند؛ چیزی که ورای خوب یا بد بودنش می‌تواند باعث تحسین این نویسنده شود؛ جاناتان فرنزن در این‌باره می‌گوید:

این نگرش یا هراس یا دلهره بر رمان در کلیت آن سایه انداخته که پست‌مدرنیسم ما را نه به جلو که به عقب و بدویّت رهنمون می‌کند؛ که مجموعهٔ عظیم دانشی که با خون دل به کف آورده‌ایم، در نهایت به هیچ کاری نمی‌آید و از دست می‌رود!

نکتهٔ جالب‌تر آن‌جاست که بدانیم، کتاب حاضر از نظر فرمی در سبک پست‌مدرنیسم قرار دارد و دقیقا با استفاده از چنین سبکی، خود سبک را نقد کرده است! بسیاری از منتقدان هم معتقدند که آنتریم در نگارش کتاب حاضر، تحت تاثیر خورخه لوئیس بورخس، نویسندهٔ آرژانتینی بوده و جنس پست‌مدرنیسم این کار را با آثار بورخس مقایسه می‌کنند. نکتهٔ جالب دیگر این است که انگار که آنتریم می‌خواسته موجزشده و فشردهٔ صدسال تنهایی را خلق کند؛ درواقع می‌توانیم از نظر فُرمی، صد برادر را بازآفرینی جالبی از کتاب گابریل گارسیا مارکز بدانیم. چه‌این‌که تعدد شخصیت‌ها دقیقا مانند صدسال تنهایی است؛ اما از طرفی برعکس کتاب مذکور، آنتریم خیلی از عنصر اطناب و تفصیل استفاده نمی‌کند. با این وجود، جالب است بدانید که صد برادر چگونه شروع می‌شود! در دو و نیم صفحهٔ ابتدایی کتاب، آنتریم به صورتی عجیب و غریب و قبلا دیده نشده! تک‌تک شخصیت‌ها (تمام برادران) را معرفی می‌کند و سپس چندتایی از آنان که بیشتر به داستان مرتبط‌اند را بیشتر می‌کاود. با این وجود هرچه در رمان جلوتر می‌رویم، کم‌تر به اتفاقی از جنس پیرنگ برخورد می‌کنیم؛ بنابراین می‌توانیم کتاب حاضر را نزدیک به یک ضدرمان بدانیم؛ قالبی که در مطلب «معرفی قالب رمان، تاریخچه و ساختار آن» از مجلهٔ کتابچی، نگاهی به آن داشته‌ایم.

آشنایی با دانلد آنتریم، نویسندهٔ کتاب صد برادر

دانلد آنتریم(Donald Antrim)، متولد سال ۱۹۵۸ در ایالات متحدهٔ آمریکا است؛ این نویسنده یکی از نویسندگان کم‌کار جهان ادبیات محسوب می‌شود. او تاکنون تنها سه رمان بلند به نام‌های «برای جهانی بهتر به آقای رابینسون رأی دهید»، «صد برادر» و «اثبات باور» را نوشته است. البته او در زمینهٔ داستان کوتاه‌نویسی هم فعالیت داشته و کتاب «تلألؤ زمردین هوا» شامل هفت داستان کوتاه جذاب را به چاپ رسانده است. این نویسندهٔ آمریکایی، استاد دانشگاه کلمبیاست و با وجود کم‌کار بودنش، نویسنده‌ای دور از فضای ادبی نیست؛ بلکه گزیده‌کار و وسواسی است. او در سال ۲۰۱۳ موفق شده بود جایزهٔ ادبی معتبر نابغهٔ مک‌آرتور را کسب کند و پیش از آن و در جوانی، جزو فهرست ۲۰ نویسندهٔ کم‌تر از ۴۰ ساله (در مجلهٔ نیویورکر) قرار گرفته بود. نوشته‌های آنتریم، زمینه‌ای قوی از شخصیت‌پردازی و کند و کاو روان‌شناسانهٔ شخصیت‌ها را دارند و اغلب آنان از تک‌گویی‌های فلسفی، انتزاعی و روان‌کاوانهٔ شخصیت‌های قهرمان‌شان برای انتقال مفاهیم اصلی نویسنده استفاده می‌کنند.

آشنایی با طهورا آیتی، مترجم اثر

طهورا آیتی، متولد سال ۱۳۶۸ هجری شمسی در تهران، یکی از جوان‌ترین مترجمان حال حاضر ایران محسوب می‌شود. آیتی در رشتهٔ زبان و ادبیات انگلیسی در مقطع کارشناسی در دانشگاه تهران و در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید بهشتی تهران تحصیل کرده است که او را تبدیل به یکی از معدود مترجمان حرفه‌ایِ آکادمیک ایران می‌کند. او با سن کم خود تاکنون علاوه بر کتاب حاضر، آثاری هم‌چون پنلوپیاد اثر مارگارت آتوود، بابا یاگا تخم گذاشت اثر دوبراوکا اوگرشیچ، دربی کنتاکی درب و داغان است اثر هانتر اس تامپسون، و اگر حافظه یاری کند اثر جوزف برودسکی را به زبان فارسی برگردانده است.

جملاتی از کتاب صد برادر

سر تکان داد، انگار به موافقت، و بعد فهمیدم موافقتی در کار نیست؛ سر ریچارد همیشه بالا و پایین می‌رود، چون نمی‌تواند عضلات گردنش را کنترل کند؛ اختلالی عصبی است که بی‌شباهت به سندروم تورات نیست، گرچه خفیف‌تر است و تولید صدای وسواس‌گونه و مکرر سندروم تورات را ندارد. علائم آن عبارت است از تکرار خفیف واکنش در اعصاب حرکتی که سینه و گردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و وقتی ریچارد خیلی عصبی شود دست‌ها و پاهایش هم متاثر می‌شود؛ و اگرچه خطری ندارد، تماشایش آزاردهنده است…

زاکاری در هنر شکم قرمز استاد شده بود، همان تکنیک کشیدن برس سیمی روی شکم سفید و برهنهٔ ویرجیل. ویرجیل بینوا. زاکاری با دو دست محکم روی تشک تخت دوطبقهٔ مشترکمان نگهش می‌داشت. من چشمانم را می‌بستم و وانمود می‌کردم خوابم و هیچ کار نمی‌کردم، هر شب. دوباره فکرکردن به خاطرات کهنهٔ کودکی ناراحتم می‌کند و اوقات بدی که داشتیم در خاطرم تلخ‌تر هم می‌شود، چون توی این کتابخانهٔ قرمزِ خفقان‌آورِ کوفتی کنج آرامی هم نیست که آنجا قایم بشوی، یک صندلی راحت نیست که بدون بدبختی، نور کافی برای خواندن داشته باشد، آدم یادش می‌رود تنفس هوایی که مثل اینجا خفه نباشد چه مزه‌ای دارد. هولناک است، نه؟ اینکه شرایط وحشتناک زندگی آدم کاملا برایش عادی می‌شود، فقط چون این شرایط را خوب می‌شناسد. باختن بازی، گم کردن اسباب‌بازی، لباس‌های رسیده از برادرهای بزرگ‌تر که هیچ‌وقت اندازه نیست. من عاشق برادرهایمم و ازشان عقم می‌گیرد. انگار همگی مدام داریم فریاد می‌زنیم من! من! انگار نه انگار یک اجتماع حقیقی هستیم که پیوندهای خونی و روحی متحدمان کرده، نه دار و دستهٔ اوباشی که جز یک نوشیدنی دیگر و یک لقمه غذای بیشتر چیزی نمی‌خواهند.

من برادرهایم را دوست دارم و از برادرهایم متنفرم. بیشتر از همه از خودم متنفرم که وقتی شبی دور هم جمع شده‌ایم، می‌بینم بین جماعت تنهایم و رفیق شفیقی نیست که یاری‌ام کند تا ترس‌ها و نگرانی‌هایم را از سر بگذرانم. سعی می‌کنم احساس مظلومیت نکنم، ولی هر وقت به امتداد یکی از قفسه‌های بی‌انتهای کتاب ماتم می‌برد که تا نواحی خاکستری کتابخانه کشیده می‌شود نمی‌توانم جلوی چنین احساساتی را بگیرم…