اصول و مبانی تحلیل متون ادبی

تابه‌حال شده کتابی را بی‌حوصله بردارید و شروع به خواندن کنید، ورق بزنید، و وقتی جذاب و جذاب‌تر شد، به خودتان بیایید و ببینید که دارید به صفحات آخرش نزدیک می‌شوید؟! قطعاً شده! هرکدام از ما می‌توانیم این را حداقل درمورد یک کتاب یا فیلمی که تجربه‌ای فوق‌العاده را برایمان رقم زده، بگوییم. وقتی یک رمان عاشقانه را شروع می‌کنیم احتمالاً همه‌چیز قرار است طبق معمول پیش برود: پسر فقیر عاشق یک دختر ثروت‌مند می‌شود، برای به دست آوردنش دست به کارهای عجیب و غریب و خارق‌العاده می‌زند و در آخر داستان هردو باهم ازدواج می‌کنند و تا اخر عمر به خوبی و خوشی درکنار هم‌اند! اما نه! کتاب‌های خوبی هم هستند که با این روال جلو بروند، اما داستان‌های خوب ما را غافل‌گیر می‌کنند و بعد از تمام شدنش، به فکر فرو می‌رویم. برای همین آن کتاب را یک شاهکار می‌دانیم و می‌رویم سراغ دیگران و با اولین نظر مخالفی که روبه‌رو می‌شویم، می‌خواهیم دست‌به‌یقه شویم! از خودمان می‌پرسیم که چرا این داستان بی‌نظیر برای دوستم خسته‌کننده و کلیشه‌ای به نظر می‌آمد؟ چرا دوستم نتوانسته دقت در جزئیات و نکات مخفی داستان را از روی توصیفات و فضاسازی و شیوهٔ شخصیت‌پردازی و روایت قصه، بفهمد و از آن لذت ببرد؟ خب پاسخ آن در یک بخش خلاصه می‌شود: «اصول و مبانی تحلیل متون ادبی». تخصصی که هرکسی آن را بلد باشد، می‌تواند دیگران را قانع کند که کتاب موردعلاقه‌اش واقعاً فوق‌العاده است. حالا منتقد و نویسندهٔ آمریکایی، «سلنا کوش»، این عبارت را دقیقاً برای عنوان کتابش انتخاب کرده؛ کتابی که ابزاری‌ست برای لذت بردن از این‌که بدانیم حق با ما بوده است! برای آشنایی بیشتر و خرید کتاب «اصول و مبانی تحلیل متون ادبی» به ادامهٔ این مطلب توجه کنید.

جملات کتاب اصول و مبانی تحلیل متون ادبی

برای این‌که بتوانیم زمینه‌ای از مفهوم نقد و بررسی متن‌های ادبی داشته باشیم، باید بتوانیم ذهنیتی کلّی و مشترک از انواع آن را به دست بیاوریم. مثلاً اگر یک رمان می‌خوانیم، از آن لذت می‌بریم و می‌خواهیم که برای خودمان از روی آن یادداشتی برداریم، باید بتوانیم با همین نگاه یک نمایش‌نامه، یک قطعه شعر، یک نامه، یک داستان کوتاه و… تمام قالب‌های ادبی دیگر را هم به اجزای کوچک‌تری بشکنیم. البته که تمام این‌ها در شکل و ساختار متفاوت‌اند، اما جوهرهٔ اصلی تمام آن‌ها، یعنی همان چیزی که روح ادبیات را برای ما تعریف می‌کند، در تمام این آثار مشترک است. مسئله فقط این‌جاست که بتوانیم بفهمیم نویسندهٔ یک اثر، تا چه حد به اصول مسلط بوده و تا چه اندازه توانسته از کنارهم قرار دادن جزئیات و بهره‌گیری از تکنیک‌ها، جوهرهٔ ادبی را در اثرش پررنگ‌تر کند. اگر اسم جوهره و روح را روی آن می‌گذاریم، به این دلیل نیست که می‌خواهیم الفاظ درشت به‌کار ببریم. ما در طول روز ده‌ها بار با مفهوم ادبیات روبه‌رو می‌شویم، اما آن را نادیده می‌گیریم؛ گفتگوهای ما، به جز با صمیمی‌ترین افراد زندگی‌مان، تقریباً با کلمه‌های مشابهی انجام می‌شود؛ اما با «ادبیات» متفاوت. زمانی که می‌خواهیم با دوستمان شوخی کنیم، خیالمان راحت است که منظورمان را از روی لحن و بیان و صدا و حرکاتمان می‌فهمد؛ اما جواب دادن یک پیام از پشت گوشی، فقط به واژه‌ها وابسته است، و این یعنی قدرت استفادهٔ کامل از واژه‌ها، یعنی هنر ادبیات. بنابراین برای یادگیری اصول نقد و بررسی ادبی، همیشه می‌توانیم یک معیار تعیین‌کننده داشته باشیم تا درکمان از کتاب را با آن بسنجیم، و آن فهم ادبی درونی ماست.

دربارهٔ سلنا کوش

نویسندهٔ کتاب اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، خانم سلنا کوش، منتقد و نظریه‌شناس آمریکایی‌ست. او به عنوان اولین کتابی که در دوران حرفه‌ایش نوشت، با چاپ این اثر در سال ۲۰۱۶ توانست وجههٔ مفیدی از خود در جامعهٔ ادبی آمریکا ایجاد کند و از وبسایت‌های مختلفی نیز بازخوردهای مثبتی دریافت کرد؛ مثل وبسایت goodreads.com که نمرهٔ ۳٫۳ از ۵ را دریافت کرد. بیشترین نسخهٔ خریداری‌شدهٔ کتاب اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، نسخه‌ایست که توسط دکتر حسین پاینده به زبان فارسی ترجمه شده و توسط انتشارات مروارید، به چاپ رسیده است. همچنین می‌توانید نوشته‌ها و مقالات دیگر سلنا کوش را در این لینک مطالعه کنید.

بخش‌هایی از کتاب اصول و مبانی تحلیل متون ادبی

برخی مواقع مقایسهٔ متون ادبی تفاوت معناهایی را آشکار می‌سازد که آن متون القا می‌کنند؛ اما گاه نیز مقایسه، نشان‌دهندهٔ پرداختن ادبیات به پرسش‌های جاودانه‌ایست که از مرز زمان و مکان عبور می‌کنند و فراتر از تفاوت‌های فرهنگی‌اند، خواه این تفاوت‌ها درون یک فرهنگ واحد باشند و خواه بین فرهنگ‌های مختلف.
دانستن تاریخ ادبیات ممکن است تحلیل ما از تءثیرات هنری بر معنای متون ادبی را بسط دهد، در حالی که آگاهی از تاریخ فرهنگی می‌تواند تفسیرمان از دلالت‌های اجتماعیِ این متون را اغنا بخشد.
مفهوم «بافتار» را به سهولت می‌توان فهمید. وقتی در گفتگو با کسی یادآوری می‌کنید که حرف‌هایتان را نباید «بیرون از بافتارش» تعبیر کند، در واقع از او می‌خواهید در نظر داشته باشد که گفته‌های شما با توجه به اوضاع و احوال بیان شدنش معنا پیدا می‌کند. انبوهی از عناصر فرهنگی، اخبار، آداب و رسوم، گرایش‌های اجتماعی و حتی الگوهای زبانی، درون و بیرون و پیرامون هر متنی به وفور یافت می‌شوند.