هر چه قدر که تصور کنیم آموزش و یاددهی اصول زندگی به کودکان برعهده‌ی پدر و مادرها بوده و هست، نمی‌توانیم از این نکته‌ها چشم‌پوشی کنیم که اولا پدر و مادرها در پیش بردن یادگیری کودکانشان نیاز به یک کمک‌حال دارند، ثانیا پدر و مادرها در بسیاری از موارد اصلا سررشته‌ای برای آموزش درست ندارند و باید یک راهنما داشته باشند و ثالثا اگر پدر و مادرها تسلطی تمام به همه چیز داشته باشند و همه کار را درست انجام دهند هم ممکن است تاثیر یک چیز بیرونی و جذابیت آن به یادگیری کودکان کمک بیشتری کند…
این‌جاست که پای انواع و اقسام وسایل و ابزار کمک‌آموزشی به میان می‌آید و یکی از این ابزار چیزی نیست جز یار مهربان همیشگی ما، یعنی کتاب! مجموعه‌ی کتاب‌های بچه‌های خوب، عادت‌های خوب یکی از بهترین نمونه‌ها در این زمینه محسوب می‌شود؛ کتاب‌های کوتاهی که قرار است امروز در مورد آن‌ها به صورت مفصل صحبت کنیم. بچه‌های خوب، عادت‌های خوب، مجموعه‌ی آثاری هستند که سعی دارند تا کمک کنند کودکان ما به درک بهتری از سه حوزه‌ی شخصی، اما مربوط به جامعه پیدا کنند. درواقع کلیت این کتاب‌ها بر آموزش‌های رفتاری، بهبود بهداشت فردی و یادگیری روابط اجتماعی توسط کودکان متمرکز هستند و بنابراین می‌توانند پایه‌ای خوب برای شروع ارتباط کودک با جهان پیرامون خود باشند. جدای از این مساله، با توجه به اینکه این کتاب‌ها روی مسائل مهمی دست گذاشته‌اند، به راحتی می‌توانند یک کمک‌حال برای آموزش پدر و مادرها در خانه باشند و حتی در بهبود و راحتی تدریس معلمین دوره‌ی ابتدایی هم تاثیر شگرفی داشته باشند.
بچه‌های خوب عادت‌های خوب، مجموعه‌ای از چهار جلد است که می‌توانید آن‌ها را به صورت مجزا یا همراه با همدیگر خریداری کنید؛ که البته توصیه‌ی ما این است با توجه به مرتبط بودن جلدها به همدیگر، حتما برای آزمودن تاثیر این کتاب‌ها هم که شده، همه را با هم تهیه کنید. نقدی که به این مجموعه می‌توان وارد کرد، خارجی بودن آن است که شاید خیلی نیاز نبود تا چنین مسائل ساده و پایه‌ای را از خارج وارد کرد! اما به هیچ عنوان از ترجمه بودن کتاب‌ها نگران نباشید؛ زیرا لایف‌استایل (یا همان سبک زندگی) غربی در این آثار جاری نیست و می‌توانیم به شما اطمینان بدهیم که مسائل بیان شده در این کتاب‌ها، عادت‌ها و آموزش‌هایی هستند که در تمام فرهنگ‌ها من جمله فرهنگ خود ما ایرانیان نیز پذیرفته شده هستند و عرف به حساب می‌آیند.
مشخصات کتاب بچه‌های خوب، عادت‌های خوب
همان‌طور که پیشتر هم گفتیم، مجموعه‌ی کتاب‌های بچه‌های خوب، عادت‌های خوب، شامل چهار کتاب کوتاه است. این کتاب‌ها در مجموعه‌ی کتاب‌های ناشری به نام قاصدک که درواقع واحد کودک و نوجوان موسسه‌ی نشر و تحقیقات ذکر است به چاپ رسیده‌اند. ناشری که با کسب عنوان ناشر برگزیده در سال‌های ۶۸، ۶۹، ۷۰، ۷۳، ۷۸ و ۸۰ می‌تواند پشتوانه‌ای مناسب برای این کتاب باشد و به ما اثبات کند با اثری جدی و مناسب روبه‌رو خواهیم شد. این کتاب‌ها با نام اصلی (به انگلیسی) The Growing Child یا همان رشد کودکان، حاصل تحقیق و خلق جمعی از نویسندگان هستند؛ اما کار ترجمه‌ی این آثار را خانم دکتر سارا سیدناصری، یکی از فعالان حوزه‌ی کودک ایران انجام داده است.
این مجموعه‌ی کتاب‌ها در چهار جلد ۳۲ صفحه‌ای (مجموعا ۱۲۸ صفحه) از قطع وزیری به چاپ رسیده‌اند و از زمان انتشار تا به حال، هر کدام‌شان پنج بار تجدید چاپ پیدا کرده‌اند (روی هم ۲۰ بار تجدید چاپ) که نشان از اقبال مخاطبان به این آثار دارد. یکی از مزایای این کتاب‌ها مصور بودن آن‌هاست که باعث می‌شود تا کودکِ بدون تجربه‌ی کتابخوانی –که هنوز آن‌چنان با متن خو نگرفته است- به واسطه‌ی نقاشی‌های شخصیت‌های جذاب کتاب هم که شده با آن ارتباط بگیرد و کشش پیدا کند. اما این مصور بودن زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم نشر، تمام کتاب‌ها را کاملا رنگی چاپ کرده و این مساله در مبحث جذابیت کودکانه‌ی کتاب، مزیتی مضاعف محسوب می‌شود.
موضوعات کتاب بچه‌های خوب، عادت‌های خوب
تقریبا به طرز واضحی از اسم کتاب مشخص است که قرار است در آن با چه موضوعاتی مواجه شویم؛ اما بیایید کمی عمیق‌تر به این موضوع بپردازیم. مساله‌ی «عادت» یکی از مهم‌ترین وجوه زندگی ما انسان‌ها به شمار می‌آید. چه‌اینکه خود ما در زبان فارسی ضرب‌المثلی داریم تحت عنوان «ترک عادت موجب مرض است!» که نشان می‌دهد یک عادت چه‌قدر در وجود آدمی رسوخ می‌کند و به نوعی او را کنترل می‌کند! حالا اگر این عادت، یک عادت بد باشد چه؟ ماجرا زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم از نظر بسیاری از روانشناس‌ها، برای مثال جفری یانگ و آن آزمون طرحواره‌ی معروفش، عادت چیزی است که انسان، هویت او، تصمیم‌گیری‌ها و حتی ایدئولوژی آینده‌اش را می‌سازد و این عادت‌ها، نه چیزهایی عجیب و غریب، بلکه نشات‌گرفته از ساده‌ترین اعمال و رفتارهای ما هستند.
به قولی اگر از بخش ذاتی هر فرد که از آبا و اجدادش می‌گیرد و بنا به اعتقاد مذهبی می‌توانیم آن را روح بدانیم و اعتقاد غیرمذهبی آن را وراثت dna می‌داند گذر کنیم، مساله‌ی اکتساب هم مساله‌ی بسیار مهمی در شناخت جهان پیرامون و ارتباط گرفتن با آن یا انتخاب نوع مسیری است که یک انسان در پیش می‌گیرد. اما برخلاف اکثر باورهای ما، ۹۹ درصد عادت‌ها و جهان‌بینی یک انسان در کودکی او شکل می‌گیرد و این شکل‌گیری اولیه‌ی عادت‌ها و رفتارها، تلاش‌های بعدی برای تغییر را خیلی سخت می‌کند؛ پس چه بهتر است تا در تربیت فرزندان به فکر این باشیم که از همان کودکی، فردی سالم و خوب را صیقل دهیم! درواقع به قول توضیح خود ناشر، عادت‌های انسان حاصل یادگیری است و انسان از نخستین لحظه‌ی تولد شروع به یادگیری می‌کند و عادت‌ها چیزی نیستند جز تکرار آموخته‌های او، شامل دیده‌ها، شنیده‌ها و تجربیات! اما بهترین راه برای ترک عادت‌های نامطلوب چیست؟ ساده‌ترین راه! شامل جایگزینی عادت‌های خوب با آن‌ها! چیزی که قرار است در مجموعه‌ی کتاب‌های بچه‌های خوب، عادت‌های خوب یاد بگیریم…
بخش‌های کتاب بچه‌های خوب، عادت‌های خوب
درست است که با کتاب‌هایی کوتاه روبه‌رو هستیم و درست است که این مجموعه از چهار جلد مجزا تشکیل شده است؛ اما دلیل نمی‌شود که هر یک از این جلدها تنها به یک موضوع پرداخته باشند و تک‌محوری باشند! یعنی اگر کتاب را مطالعه کنیم می‌بینیم که انبوهی از موضوعات در هر جلد مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ برای مثال در جلد اول این موضوعات را می‌بینیم:
«غذاهای سالم چیست؟، مواظب دندان‌هایمان باشیم، قبل غذا خوردن دست‌هایمان را بشوییم، خودمان را تمیز و مرتب نگه داریم، زود بخوابیم و زود بیدار شویم، وسایل‌مان را سر جای خودشان بگذاریم، با حیوانات مهربان باشیم، راستگو باشیم» و مسائلی از این دست…
اما این هم پایان کار نیست؛ درواقع علاوه بر تنوع موضوعی، در هر جلد از این کتاب‌ها با دو دسته‌بندی مختلف برای آموزش بهتر روبه‌رو خواهیم شد. در هر جلد ابتدا یک سری از رفتارهای خوب را می‌بینیم و با کودک مرور می‌کنیم که چرا باید آن‌ها را انجام دهد؛ سپس سراغ رفتارهای بد می‌رویم و به کودک آموزش می‌دهیم که چرا باید آن‌ها را انجام ندهد.
بچه‌های خوب عادت‌های خوب برای چه سنی مناسب است؟
حالا وقتی تمام این مسائل را توضیح دادیم شاید بهتر باشد ببینیم که این کتاب‌ها به درد کدام گروه از کودکان می‌خورد و برای چه سنی مناسب است؟ ناشر بر روی جلد کتاب عنوان گروه سنی الف و ب را آورده است؛ گروهی که به طور خاص مربوط به بچه‌های پیش‌دبستانی‌ها، سال اول و دوم دبستان مربوط می‌شود. این رده‌بندی سنی از آن جهت اهمیت دارد که این کودکان سواد خواندن و نوشتن پیدا کرده‌اند و می‌توانند حتی به صورت تنهایی هم اثر را دوره کنند؛ علی‌الخصوص که بچه‌های خوب عادت‌های خوب متن زیادی در دل خودش ندارد و ضمنا از کلماتی ساده و قابل فهم بهره می‌برد.
اما باز هم اگر مشکلی پیش بیاید با در نظر گرفتن این که کتاب‌های مذکور باید با همراهی و همکاری والدین یا معلمان کودک مورد استفاده قرار گیرند، آسیبی به کودک نمی‌رسد و یا نقطه‌ی ابهامی برای او باقی نخواهد ماند.
کتاب کار چیست و چرا؟
یکی از مشکلاتی که همیشه با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم این است که اکثریت آثاری که برای کودکان نوشته می‌شوند، خیلی حالت شعاری پیدا می‌کنند؛ این مساله شاید در دهه‌های گذشته خیلی مهم نبود، اما در زمانه‌ای که کودکان –متاسفانه- از بدو ارتباط‌گیری با پدیده‌های فضای مجازی روبه‌رو می‌شوند، آموزش دادن به آن‌ها سخت‌تر از حالات قبلی است و نیاز به مهارت‌های آموزشی و تکنیکی بیشتری را می‌طلبد. یکی از مهم‌ترین مزایای کتاب بچه‌های خوب عادت‌های خوب، نسبت به آثار همرده‌ی خودش، این است که سعی داشته تا مساله‌ی مذکور را حل کند. درواقع این کتاب آموزش را به عنوان چیزی غیر مستقیم و در دل بازی و آزمون انجام داده تا غیر از یک اثر آموزشی، حتی بتوانیم آن را به عنوان یک سرگرمی برای کودکان به شمار بیاوریم. البته این مدعای ما نیست و خود کتاب هم بر روی جلد خودش عنوان کرده که با یک «کتاب کار» روبه‌رو هستیم. پس مزیت در این‌جاست که در گونه‌ی کتاب کار، هیچ آموزشی به صورت تزریقی انجام نمی‌شود و کودک با حل تمارین، پرسشنامه‌ها و انجام بازی‌ها به هدف آموزشی کتاب دست می‌یابد.