درس دین و زندگی به عنوان یکی از دروس عمومی موجود در کنکور اهمیت بالایی دارد. یادگیری و به خاطر سپردن نکات این درس به کمک منابع کمک آموزشی گوناگونی که امروزه در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفته است، کار نسبتاً ساده‌ای شده است و به همین دلیل همه‌ی دانش‌آموزان همه‌ی رشته‌ها می‌توانند به اندازه‌ی کافی برای این درس وقت گذاشته و با استفاده‌ی بهینه از این منابع بهترین عملکرد را در جواب دادن به سؤالات دین و زندگی کنکور داشته باشند. مرور درس دین و زندگی پایه‌های دهم و یازدهم برای دانش‌آموزان پایه‌ی دوازدهم بسیار ساده‌تر از یادگیری مطالب جدید دین و زندگی دوازدهم است. دانش‌آموزان معمولاً در مطالعه و به خاطر سپردن نکات درس دین و زندگی پایه‌های قبلی مشکلی ندارند البته مسلماً مرور این دروس و حل تست از مباحث آن امری واجب است. اما برای مباحث پایه‌ی دوازدهم دانش‌آموزان باید علاوه بر مرور مباحث دو سال قبل، مباحث جدیدی را نیز فرا گرفته و مهارت تست زدن خود را نیز تا جای ممکن بالا ببرند. به همین جهت لازم است دانش‌آموزان کتب کمک آموزشی کاربردی دین و زندگی دوازدهم را پیدا کرده و بهترین استفاده را از آن‌ها ببرند. در این متن دو نمونه‌ی بسیار خوب از این کتب با هدف تسهیل فرایند انتخاب کتاب کمک آموزشی توسط دانش‌آموزان، معرفی، بررسی و مقایسه شده‌اند. کتاب‌های در نظر گرفته شده دو کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای دین و زندگی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز و ویرایش جدید کتاب دین و زندگی ۱۲ انسانی از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران آموزش است.
بررسی ویژگی‌های کلی کتاب دین و زندگی دوازدهم تست خیلی سبز و دوازدهم انسانی مشاوران آموزش
در ابتدا باید توجه داشت که انتشارات مشاوران آموزش ناشر تخصصی دروس عمومی و همچنین ناشر تخصصی علوم انسانی است. در واقع کتاب بررسی شده از این نشر در این متن مختص رشته‌ی انسانی است، در حالی که کتاب دیگر مختص رشته‌های دیگر از حمله ریاضی و تجربی است. با این حال بسیاری از مطالب کتب درسی دین و زندگی پایه‌ی دوازدهم در همه‌ی رشته‌ها یکسان است. در ادامه ویژگی‌های کلی هر دوی این کتاب‌ها به تفکیک توضیح داده شده است:
- کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای دین و زندگی ۳ پایه‌ی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز:
این کتاب در یک جلد با ۲۱۵ صفحه توسط زهرا سمیعی عارف تألیف شده است. همان طور که قبلاً نیز گفته شد این کتاب مختص همه‌ی رشته‌ها اعم از تجربی و ریاضی است. این کتاب به طور کلی شامل درسنامه‌های کامل، تست‌های متنوع و طبقه‌بندی شده، پاسخنامه‌های تشریحی و کلیدی است. در این کتاب در کل ۷۴۱ تست از منابع مختلف ارائه شده است. این تستها تمامی مفاهیم درس دین و زندگی پایه‌ی دوازدهمکه دانستن آن‌ها برای کنکورهای سراسری تجربی و ریاضی لازم است را پوشش می‌دهد. یکی از ویژگی‌های بسیار خوب این کتاب استفاده از دو رنگ مکمل آبی روشن و خاکستری در کار مشکی است. این ترکیب رنگ بهترین ترکیب رنگ برای کتب کمک آموزشی است؛ چرا که علاوه بر بخشیدن جلوه‌ی بصری مناسب به صفحات کتاب، از خسته شدن زودهنگام چشمان دانش‌آموزان تا حد امکان جلوگیری می‌نماید. در این کتاب در بخش «مقدمه‌ی مؤلفان» که در ابتدای کتاب قرار داد، ساختار فصول کتاب به طور کامل و با جزئیات دقیق توضیح داده شده است که بهتر است دانش‌آموزان حتماً این بخش را نیز مطالعه نمایند. به طور کلی این کتاب یک کتاب بسیار مناسب برای دانش‌آموزان پایه‌ی دوازدهم رشته‌های غیر انسانی است؛ البته دانش‌آموزان رشته‌ی انسانی نیز می‌توانند از این کتاب استفاده کنند اما باید توجه داشته باشند که کتاب درسی رشته‌ی انسانی ۲ درس کامل بیشتر از کتب درسی رشته‌های دیگر دارد. همچنین دو درس رشته‌ی انسانی در کتب درسی رشته‌های دیگر با هم ترکیب شده و در قالب یک درس ارائه شده‌اند. به جز موارد نام برده دانش‌آموزان رشته‌ی انسانی می‌توانند از این کتاب نیز برای یادگیری بخش‌های مشترک کتب درسی و حل تست بیشتر استفاده کنند. در آخر، یک ویژگی مثبت دیگر این کتاب نیز ارائه‌ی یک کد QR در ابتدای آن است که دانش‌آموزان با اسکن کردن این کد می‌توانند به تست‌های کنکور ۱۴۰۰ مرتبط با این کتاب دسترسی داشته باشند.
- ویرایش جدید کتاب دین و زندگی ۱۲ انسانی از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران:
این کتاب به تألیف سعید شبقره، وحید تمنا و فردین سماقی در یک جلد با ۲۱۶ صفحه ارائه می‌شود. در این کتاب به طور کل ۱۶۲۵ تمرین تشریحی و تست از منابع گوناگون گرد‌آوری شده است. این کتاب نیز مشابه کتاب خیلی سبز، با هدف تسهیل مطالعه‌ی دانش‌آموزان و جلوگیری از اذیت شدن چشمان آن‌ها علاوه بر رنگ مشکی از دو رنگ خاکستری و آبی روشن استفاده کرده است. در این کتاب علاوه بر درسنامه‌های مفصل، پرسش‌های چهار گزینه‌ای و پاسخنامه‌ی تشریحی سؤالات،تعدادی تمرین تشریحی نیز برای هر درس ارائه شده است تا دانش‌آموزان علاوه بر بالا بردن مهارت تست زدن خود،برای امتحانات تشریحی نیز به خوبی آماده شوند. توضیحات مختصری در مورد نحوه‌ی یادگیری (و نه حفظ کردن) مطالب درس دین و زندگی و کلیت مختوای کتاب در بهش «مقدمه‌ی مؤلف» در ابتدای این کتاب آمده است که مطالعه‌ی آن خالی از لطف نخواهد بود. این کتاب به ططور خاص مختص دانش‌آموزان رشته‌ی انسانی نوشته شده است ولی همانطور که گفته شد، دانش‌آموزان دیگر رشته‌ها نیز می‌توانند از بخش‌های مشترک بین کتب درسی رشته‌های مختلف از این کتاب استفاده نمایند. یکی دیگر از ویژگی‌های برتر این کتاب نسبت به کتاب خیلی سبز ارائه‌ی سؤالات کنکورهای سراسری سال ۹۸ از همه‌ی رشته‌ها همراه با پاسخنامه‌ی تشریحی است.
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای دین و زندگی ۳ پایه‌ی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز و ویرایش جدید کتاب دین و زندگی ۱۲ انسانی از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران آموزش
شباهت‌ها:
- استفاده از کادربندی‌های متنوع و رنگی کتاب و همچنین پررنگ‌تر نوشتن کلمات و عبارات کلیدی که باعث شده است که دانش‌آموزان نکات مهم هر درس را به خوبی متوجه شده و آن‌ها را بهتر به خاطر بسپرند.
- ارائه‌ی درسنامه‌های هر فصل در ابتدای همان فصل و قبل از تستها
- دسته‌بندی موضوعی مطالب هر فصل کتاب درسی
- مفصّل و کاربردی بودن نکات و توضیحات درسنامه‌ها
- درسنامه‌های هر دو کتاب به شدت کامل بوده و می‌تواند به عنوان جایگزین کتاب درسی استفاده شود. در این درسنامه‌های تک تک بخش‌ها کتاب درسی شامل تدبر در قرآن، تفکر در متن، بررسی، اندیشه و تحقیق و … نیز به طور کامل بررسی شده است.
- ارائه‌ی سؤالات مهم برآمده از درسنامه‌ها به همراه پاسخ کامل
- در درسنامه‌های کتاب خیلی سبز موارد مهم هر درس شامل متن درس، روابط علت و معلولی، احادیث، اشعار، تقدم و تأخر آیات، ارتباط‌های مفهومی آیات، شماره‌ی سوره و آیه، ترجمه و متن عربی آیه، پیام و مفهوم اصلی آیه به طور خاص مشخص شده‌اند. این موارد عموماً در کتاب مشاوران نیز توضیح داده شده است.
- ارائه‌ی تمامی تعاریف و مفاهیم مهم و لازم برای یادگیری در کادرهای مشخص
تفاوت‌ها:
- در کتاب خیلی سبز در ابتدای درسنامه‌ی مربوط به هر فصل از کتاب درسی، هدف کلی، مفاهیم و سؤالات اصلی آن درس توضیح داده شده است. این امر قبل از شروع مطالعه‌ی هر درس، دید خوبی از کل محتوای درس به دانش‌آموزان می‌دهد.
- در کتاب خیلی سبز جملات بسیار مهم با رنگ خاکستری هایلایت شده‌اند تا دانش‌آموزان توجه بیشتری به این جملات داشته باشند. این در حالی است که کتاب مشاواران تنها به پررنگ نوشتن کلمات و عبارات کلیدی بسنده کرده است.
- در کتاب خیلی سبز نکات مهمی که دانش‌آموزان باید از مطالب سال‌های پیشین به خاطر داشته باشند، تحت عنوان «یادآوری» نوشته شده است.
- در درسنامه‌های کتاب خیلی سبز نکات ترکیبی هر درس با دروس دیگر نیز با عنوان «نکات ترکیبی» توضیح داده شده و شماره‌ی دروس دیگر نیز در کنار نکته ذکر شده است.
- کتاب خیلی سبز به طور متوسط درسنامه‌های کامل‌تر و طولانی‌تری نسبت به کتاب انتشارات مشاوران ارائه کرده است.
بررسی و مقایسه‌ی سؤالات کتاب کتاب دین و زندگی دوازدهم تست خیلی سبز و دوازدهم انسانی مشاوران آموزش
شباهت‌ها:
- ارائه‌ی تست‌های کنکوری منطبق بر نظام جدید آموزشی بدون تغییر و همچنین ارائه‌ی بعضی تست‌های کنکوری با اندکی تغییر به گونه‌ای که تست از چهارچوب کنکوری خود خارج نشده و بر مباحث نظام جدید آموزشی منطبق گردد.
- ذکر منبع تستها با جزئیات لازم (رشته، سال و نوع کنکور -داخل یا خارج کشور-) در کنار صورت سؤال تستها
- مشخص نکردن تستها از منظر سطح دشواری
تفاوت‌ها:
- در کتاب مشاوران علاوه بر تستها تعدادی تمرین تشریحی برای هر فصل ارائه شده است. این تمرین‌ها در دو آزمون، یکی با سطح متوسط و دیگری با سطح امتحان نهایی ارائه شده‌اند. این در حالی است که کتاب خیلی سبز به ارائه‌ی تست از مباحث اکتفا کرده است.
- کتاب خیلی سبز تستها هر فصل را تنها بر حسب نوع تست و منبع آن دسته‌بندی کرده است. این درحالی است که کتاب مشاوران تست‌های هر فصل را بر حسب موضوع دسته‌بندی نموده است. در کتاب خیلی سبز تستها به سه دسته‌ی تألیفی، ارتباطی و کنکوری تقسیم شده‌اند. منظور از سؤالات ارتباطی سؤالاتی است که در آن‌ها ارتباط متن کتاب با تیترها و مفاهیم دروس مطرح می‌شود. چنین سؤالاتی در کنکور سال ۹۹ زیاد دیده شده است. لازم به ذکر است که کتاب مشاوران نیز سؤالات کنکوری فراوانی در لابه‌لای سؤالات تألیفی خود همراه با ذکر رشته و سال برگزاری کنکور مربوطه قرار داده است اما دسته‌بندی مشخصی برای منبع سؤالات ارائه نکرده است.
- در کتاب مشاوران تمامی سؤالات کنکورهای سراسری سال ۹۸ یک جا در انتهای کتاب قرار داده شده‌اند. حل این سؤالات پس از مطالعه‌ی تمام دروس می‌تواند محک خوبی برای دریافتن میزان تسلط بر مباحث است.
جدول زیر تعداد تمارین تشریحی و تست‌های مختلف هر دو کتاب را مقایسه می‌کند:
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌های کتاب دین و زندگی دوازدهم تست خیلی سبز و دوازدهم انسانی مشاوران آموزش
شباهت‌ها:
- توضیح کامل و مفصّل حل تمامی سؤالات مطرح شده در کتاب در پاسخنامه‌ی تشریحی سؤالات
- قرار دادن پاسخنامه‌ی تشریحی سؤالات در انتهای کتاب
تفاوت‌ها:
- کتاب خیلی سبز بر خلاف کتاب مشاوران که به پاسخنامه‌ی تشریحی اکتفا کرده است، جهت تسهیل فرایند چک کردن پاسخ سؤالات، یک پاسخنامه‌ی کلیدی نیز در انتهای کتاب قرار داده است.
- در کتاب خیلی سبز شماره‌ی صفحه‌ی مرتبط به تست از کتاب درسی در کنار توضیح پاسخ سؤال ذکر شده است. این امر یک ویژگی بسیار خوب است چرا که دانش‌آموزان در صورت نفهمیدن یک سؤال می‌توانند مبحث مربوط به آن از کتاب درسی و یا درسنامه‌ی مربوطه را به طور کامل مطالعه نمایند. همچنین این کار تا حدی دسته‌بندی نکردن تست‌های هر درس بر اساس موضوع را جبران می‌کند.
کلام آخر
دو کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای دین و زندگی ۳ پایه‌ی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز و ویرایش جدید کتاب دین و زندگی ۱۲ انسانی از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران در این متن معرفی و بررسی شده‌اند. هردوی این کتاب‌ها جزو بهترین منابع موجود برای درس دین و زندگی پایه‌ی دوازدهم هستند. البته باید توجه داشت که کتاب انتشارات مشاوران مختص دانش‌آموزان رشته‌ی علوم انسانی و کتاب خیلی سبز مختص سایر رشته‌ها تألیف شده است و به دلیل ساختار کمی متفاوت کتاب درسی رشته‌ی انسانی از کتب درسی دیگر رشته‌ها بهتر است که دانش‌آموزان هر رشته از کتب مخصوص به رشته‌ی خود استفاده کنند.
هر دو کتاب درسنامه‌هایی بسیار کامل ارائه کرده‌اند که در آن‌ها نکات خط به خط کتاب درسی، نکات علت و معلولی و نکات ترکیبی دروس مختلف دین و زندگی بیان شده است. هرچند که درسنامه‌های کتاب مشاوران نسبت به کتاب خیلی سبز مختصرتر است، اما این امر دلیل بر کامل و جامع نبودن درسنامه‌های کتاب مشاوران نیست. همچنین هر دو کتاب تست‌های تألیفی و کنکوری متنوعی به همراه پاسخنامه‌ی تشریحی کاربردی ارائه کرده‌اند. کتاب خیلی سبز علاوه بر پاسخنامه‌ی تشریحی یک پاسخنامه‌ی کلیدی نیز در انتهای کتاب قرار داده است. در کتاب مشاوران افزون بر تست‌های فراوان سؤالات تشریحی متنوعی نیز جهت آماده ساختن دانش‌آموزان برای شرکت در امتحانات نهایی ارائه گشته است. در کل تعداد تست‌های کتاب مشاوران کمی بیشتر از عداد تست‌های کتاب خیلی سبز بوده و ترکیب این تستها با تمارین تشریحی متاب مشاوران را به یک بانک تست و سؤال بسیار جامع تبدیل کرده است. هر دوی این کتاب‌ها در سطح کنکورهای سراسری بوده و دانش‌آموزان با مطالعه‌ی کتاب مربوط به رشته‌ی خود می‌توانند از عملکرد بی‌نقص خود در سؤالات دین و زندگی کنکور و یا آزمون‌های آزمایشی مختلف اطمینان حاصل فرمایند.