برنامه‌ریزی و تنظیم یک زمان‌بندی درست و اصولی برای درس خواندن اهمیت بسیار بالایی دارد. دانش‌آموزان و مخصوصاً متقاضیان شرکت در کنکورهای سراسری همواره برای بالا بردن بازدهی خود و دریافت برنامه‌های مطالعاتی مؤثر از متخصصان این حوزه و مشاوران باتجربه کمک می‌گیرند. البته همه‌ی دانش‌آموزان در سراسر کشور به چنین مشاورانی دسترسی ندارند. همچنین گاهاً دیده شده است که دانش‌آموزان نمی‌توانند با مشاور خود به خوبی ارتباط برقرار کنند. این موارد در کنار عوامل دیگر باعث شده است که بسیاری از انتشارات مطرح کتب کمک آموزشی کشورمان سعی کنند کتاب و یا دفتری تهیه کنند که بتواند تا حد مطلوبی جایگزین مشاور دانش‌آموزان شود و دانش‌آموزان بتوانند به کمک این دفترهای برنامه‌ریزی به صورتی بسیار هوشمندانه و اصولی برای مطالعه و تست زدن خود برنامه‌ریزی کنند و از نکات مشاوره‌ای مهم آگاه گردند. در این متن می‌خواهیم چهار مورد از بهترین و کاربردی‌ترین دفاتر مشاوره و برنامه‌ریزی را بهتون معرفی کنیم که عبارت‌اند از:
- ویرایش جدید همراه من – برنامه‌ریزی هفتگی کنکور – از انتشارات مهر و ماه
- دفتر مشاوره و برنامه‌ریزی انتشارات کلک معلم ساجدی
- دفتر برنامه‌ریزی به روش قلم چی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی
- روبیک کنکور تجربی، انسانی و ریاضی از انتشارات بین‌المللی گاج
پیشنهاد می‌شود که دانش‌آموزانی که می‌خواهند از دفاتر مشاوره و برنامه‌ریزی برای سال کنکور خود استفاده نمایند، این کار را از سال دهم یا یازدهم شروع نمایند. چرا که یادگیری روش‌های برنامه‌ریزی و نکات مشاوره‌ای که در این دفاتر توضیح داده شده است، تا حدی زمانبر است و اگر دانش‌آموزان از همان پایه‌ی دهم و یازدهم از چنین دفاتری استفاده نمایند، نه تنها عملکرد بهتری در یادگیری و مطالعه در این پایه‌ها خواهند داشت، بلکه در استفاده‌ی بهینه از دفاتر مشاوره و برنامه‌ریزی نیز ماهر می‌گردند. دقت کنید که شما هر دفتر برنامه‌ریزی را باز کرده و یک نگاه کلی به صفحات آن بیندازید، ممکن است که در ابتدا به نظرتان پیچیده و یا گیج‌کننده بیاید، اما اگر دقت بیشتری داشته باشید و از همان صفحه‌ی اول به صورت گام به گام با این دفاتر جلو بیایید، طرز استفاده از این دفاتر را کامل متوجه خواهید شد و در نهایت خودتان می‌توانید برای درس خواندتان به صورت مفید و کاربردی برنامه‌ریزی کنید.
معرفی ویرایش جدید همراه من از انتشارات مهر و ماه (بر اساس نظام جدید آموزشی)
انتشارات مهر و ماه دفتر همراه من را برای کمک به متقاضیان شرکت در کنکور ارائه نموده است. ویرایش جدید این دفتر بر اساس نظام جدید آموزشی تدوین شده است. این دفتر مورد تأیید دفتر تکنولوژی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است. مؤلفان این دفتر دکتر حامد اختیاری و محمد برزگری است. این دفتر در کل دارای ۲۶۸ صفحه است و برای دانش‌آموزان تمامی رشته‌ها اعم از تجربی، ریاضی، انسانی و هنر مناسب است. همچنین علاوه بر متقاضیان شرکت در کنکورهای سراسری، این دفتر برای تمامی دانش‌آموزان پایه‌های دوره‌ی متوسطه‌ی دوم مناسب است. این دفتر سیمی است و در آن از رنگ‌های خاکستری و سبز – آبی به عنوان رنگ مکمل استفاده شده است که ترکیب رنگ بسیار خوبی است. ابتدای این دفتر تقویم سال کنکوری ۱۴۰۱ – ۱۴۰۰ قرار داده شده است و سپس فهرست مقالات آموزشی هفتگی ارائه گشت است.
در این دفتر برای هر هفته یک مقاله‌ی آموزشی ارائه شده است که البته نیاز به رعایت ترتیب دقیق این مقاله‌ها نیست. مثلاً بعضی از این مقالات با علامت خاصی در فهرست مقالات مشخص شده‌اند که پیشنهاد می‌شود دانش‌آموزان همان ابتدا این مقالات را بخوانند تا بتوانند از این دفتر استفاده‌ی مفیدتری ببرند. این مقالات نسبتاً کوتاه بوده و دانش‌آموزان را از تیرماه تا خودکنکور همراهی می‌نمایند. در ضمن دو مقاله‌ی آخر این دفتر مختص ایام بعد کنکور و انتخاب رشته هستند. در این مقالات از تصاویر جالبی نیز استفاده شده است تا مقالات از خشکی دربیایند.
جداول برنامه‌ریزی هفتگی در این دفتر به دو صورت ارائه شده‌اند. در جدول نوع اول برای هر روز هفته ۱۸ خانه تعبیه شده است. با احتساب ۶ ساعت خواب شبانه که برای دانش‌آموزان لازم است، دنش‌آموزان می‌توانند برای ۱۸ ساعت باقیمانده برنامه بریزند و به همین دلیل هم در جداول این دفتر برای هر روز ۱۸ خانه در نظر گرفته شده است. دقت کنید که قرار نیست دانش‌آموزان کل ۱۸ ساعت را به درس خواندن مشغول باشند، بلکه باید ساعات استراحت خود را در این جدول علامت بزنند. در زیر این جدول نیز محلی برای یادداشت روزانه و همچنین نظر مشاور و یا خود دانش‌آموز بر عملکرد هفتگی قرار گرفته است. در ادامه یک داستانک انگیزشی کوتاه نقل شده است و سپس جدول هفتگی دوم که جدول برنامه‌ریزی حجمی است، ارائه گشته است. در این جدول برای هر روز هفته ۴ خانه در نظر گرفته است و دانش‌آموزان باید برای هر روز حداکثر ۴ مبحثی که باید در طول روز مطالعه شود را در خانه‌های این جدول یادداشت کنند. دقت کنید که برخلاف جدول قبلی در جدول برنامه‌ریزی حجمی، زمان‌بندی مشخصی برای مطالعه تعیین نمی‌شود و فقط عنوان مباحث یادداشت می‌گردد. در دفتر همراه من انتشارات مهر و ماه روز شروع هفته جمعه است و برنامه‌ریزی هر هفته باید عصر پنج‌شنبه انجام شود. تحلیل عملکرد هفته‌ی گذشته نیز حتماً باید انجام شود چرا که این تحلیل می‌تواند برنامه‌ریزی هفته‌های آینده را اثربخش‌تر نماید.
معرفی دفتر مشاوره و برنامه‌ریزی انتشارات کلک معلم ساجدی
انتشارات کلک معلم ساجدی دفتر مشاوره و برنامه‌ریزی خوبی مختص متقاضیان شرکت در کنکور ارائه کرده است. این دفتر به کلک محمد ترکمن نوشته شده است و دارای ۲۰۶ صفحه است. این دفتر سیمی است و در آن علاوه بر رنگی مشکی از تناژهای رنگ سبز – آبی نیز استفاده شده است که ظاهر کتاب را از خشکی در آورده و به هیچ عنوان چشمان دانش‌آموزان را اذیت نمی‌نماید. این دفتر برای دانش‌آموزان تمامی رشته‌ها مناسب است. در این دفتر نکات مشاوره‌ای که دانش‌آموزان باید در طول سال تحصیلی که به کنکور منجر می‌گردد بدانند، با بیانی روان و قابل فهم توضیح داده شده است. این نکات در قالب مقالات توضیحی متنوعی در جای جای دفتر قرار داده شده و دانش‌آموزان می‌توانند از ابتدای کتاب به ترتیب با این مقالات جلو بروند. مقالات اولیه‌ی این دفتر حول محور نحوه‌ی برنامه‌ریزی و برنامه‌های مطالعاتی نمونه برای رشته‌های مختلف نوشته شده‌اند. با این که توضیحات این دفتر تماماً با این فرض نوشته شده است که هدف دانش‌آموز مخاطب شرکت در کنکور است، اما دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم نیز می‌توانند از نکات و جداول برنامه‌ریزی این دفتر استفاده نمایند. در این دفتر تعداد محدودی داستان انگیزشی نیز در انتهای دفتر قرار گرفته است.
در این دفتر برای هر هفته، ۲ جدول ارائه شده است. جدول اول برنامه‌ی ذهنی نام دارد و جدول دوم با عنوان برنامه‌ی اجرایی یاد شده است. جدول برنامه‌ی ذهنی مختص یادداشت برنامه‌ای است که دانش‌آموزان می‌خواهند به آن عمل کنند و جدول برنامه‌ی اجرایی مختص یادداشت برنامه‌ای است که دانش‌اموزان به آن عمل کرده‌اند. در نتیجه جدول برنامه‌ی ذهنی باید قبل از شروع هفته نوشته شود و جدل برنامه‌ی اجرایی در انتهای هر روز هفته پر می‌گردد. هدف آن است که برنامه‌ی اجرایی دانش‌آموزان تا حد ممکن به برنامه‌ی ذهنی آن‌ها نزدیک گردد. در جدول برنامه‌ی اجرایی خانه‌ای برای یادداشت میزان راضی بودن دانش‌آموزان از عملکرد خودشان تعبیه شده است و دانش‌آموزان می‌توانند در خانه‌ای از این جدول نکاتی که باید برای هفته‌ی بعد در خود اصلاح کنند را نیز یادداشت نمایند. از آن جا که قطع این دفتر کمی کوچک است، ممکن است دانش‌آموزان برای یادداشت تمامی جزئیات برنامه‌ی ذهنی یا اجرایی خود در جداول این دفتر با مشکل کمبود جا روبه‌رو شوند.
معرفی دفتر برنامه‌ریزی به روش قلم چی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی
انتشارات قلم‌چی یکی از قدیمی‌ترین انتشارات کتب کمک اموزشی است. کانون فرهنگی آموزش قلم چی علاوه بر انتشار کتب متنوع سابقه‌ی درخشانی در برگزاری آزمون‌های آزمایشی و ارائه‌ی مشاوره‌های کاربردی به دانش‌آموزان از طریق سپردن دانش‌اموزان به یک پشتیبان دارد. این انتشارات دفتر برنامه‌ریزی به روش قلم‌چی را برای داوطلبان کنکورهای سراسری، دانش‌آموزان دبیرستانی، مدیران، اساتید، دانشجویان و در کل همه‌ی کسانی که کار زیاد و فرصت کمی دارند، ارائه نموده است. دفتر برنامه‌ریزی به روش قلم چی دارای ۱۸۳ صفحه است و توسط کاظم قلم چی تألیف شده است. در این کتاب از رنگ‌های سبز و خاکستری به عنوان رنگ‌های مکمل استفاده شده است که انتخاب خیلی خوبی هم است. در ابتدای این کتاب توضیحات کاملی در مورد نحوه‌ی مؤثر برنامه‌ریزی روزانه و هفتگی و روش پر کردن جداول ارائه شده در دفتر نوشته شده است. مقالات مشاوره‌ای این دفتر هر یک یا چند هفته ارائه شده‌اند و نسبتاً مقالات طولانی هستند.
در این دفتر برای هر هفته ۲ صفحه در نظر گرفته شده است. در صفحه‌ی اول جدول اصلی قرار داده شده است. در این جدول دانش‌آموزان می‌توانند برای هر روز تعداد ساعاتی که درس‌خواند‌اند را به تفکیک درس یادداشت نمایند. دقت کنید که زمانی که ی درس مطالعه شده است در این جدول یادداشت نمی‌شود و فقط مقدار زمانی که یک درس مطالعه شده است، یادداشت می‌گردد. یک ستون این جدول مختص یادداشت مقدار ساعت پیش‌بینی شده است که باید قبل روز مورد نظر یادداشت شود. باقی ستون‌ها با مقدار زمانی که در عمل اتفاق افتاده است پر می‌شود. در ضمن در این جدول تنها ساعات مطالعه‌ی خود دانش‌آموز نوشته می‌شود و ساعات معلم و کلاس و مدرسه در ستونی جداگانه نوشته می‌شود. در این جدول همچنین سطرهایی برای یادداشت مدت زمان فوق برنامه‌ها، تلویزیون دیدن‌ها و گشتن در فضای مجازی و همچنین خواب تعبیه شده است.
هدف اصلی افزایش هفته به هفته‌ی ساعت مطالعاتی و کاهش ساعات تلویزیون، فضای مجازی و خواب اضافی است. در انتهای صفحه‌ی اول دانش‌آموزان باید مقدار زمانی که صرف مطالعه‌ی دروس عمومی، کار تشریحی و کلاس و معلم کرده‌اند، را به صورت درصدی از کل وقت محاسبه کرده و در نمودارهایی دایره‌ای علامت بزنند. در ابتدای صفحه‌ی دوم یک جدول تصمیمات کوتاه مدت روزانه ارائه شده است که دانش‌آموزان باید هر روز صبح، عصر و شب قبل از شروع مطالعه، برنامه‌ی روزانه‌ی خود را برای صبح، عصر و شب یادداشت کنند؛ در واقع این جدول در طول روز پر می‌شود. در ادامه‌ی صفحه‌یدوم دانش‌آموزان باید دستاوردها و نکات مثبت کارشان در هفته‌ی گذشته، چالش یا نکات منفی در هفته‌ی گذشته و تصمیمات راهبردی خود برای هفته‌های آینده را بنویسند. در صورت نیاز، نظر پشتیبان نیز در انتهای همین صفحه نوشته می‌شود. در انتهای این دفتر نیز جدول جمع‌بندی هفتگی برای کل ۳۸ هفته ارائه شده است.
معرفی روبیک کنکور تجربی، انسانی و ریاضی از انتشارات بین‌المللی گاج
انتشارات بین‌اللمللی گاج با بهره‌گیری از متدهای روز دنیا دفتر برنامه‌ریزی و مشاوره‌ی روبیک کنکور را در اختیار داوطلبان شرکت در کنکورهای سراسری قرار داده است. این کتاب که توسط مهندس محمود تولایی در ۲۵۶ صفحه تألیف شده است، یکی از بهترین دفاتر برنامه‌ریزی و مشاوره‌ی مختص کنکور است. این کتاب سیمی بوده و از نظر گرافیک و ظاهر کلی بسیار جذاب است. چاپ تمام رنگی کتاب در کنار تصاویر و شکل‌های کارتونی مختلف ظاهر بسیار جالبی به کتاب بخشیده است. در این کتاب علاوه بر کیفیت مطالعه و درس خواندن به روحیات دانش‌آموزان نیز توجه ویژه‌ای شده است. در ابتدای این کتاب بخش‌های مختلف کتاب، جداول برنامه‌ریزی، نمونه جداول پر شده و در کل نحوه‌ی استفاده از این کتاب در یازده گام توضیح دده شده است که دانش‌آموزان حتماً باید این توضیحات را قبل شروع استفاده از این دفتر مطالعه نمایند. دقت کنید که علائم نسبتاً زیادی در این دفتر معرفی شده‌اند که دانش‌آموزان باید از این علائم هر روز استفاده نمایند، درست است که در ابتدا ممکن است این کار گیج کننده باشد ولی مطمئن باشید پس از چند روز این علائم در ذهن دانش‌آموزان ماندگار می‌گردد. در این دفتر برای هر هفته یک مقاله‌ی مشاوره‌ای ارائه شده است و در ابتدای آن ستون‌های ماهانه برای یادداشت رویدادهای مهم هر ماه از سال قرار داده شده است.
در این دفتر برای هر هفته عموماً ۴ صفحه در نظر گرفته شده است. صفحه‌ی اول به مقاله‌ی مشاوره‌ای هفته اختصاص داده شده است. البته این مقاله در بعضی هفته‌ها بیشتر از یک صفحه است. صفحه‌ی دوم شامل جداول پیش‌بینی هفته می‌شود که به صورت روزانه تفکیک شده‌اند. در این جداول علاوه بر عنوان، جزئیات و ساعات مطالعه می‌توانید دروس را اولویت‌بندی نموده و بر حسب اولویت آن‌ها را مطالعه یا تمرین کنید. در صفحه‌ی سوم جدول ثبت هفتگی قرار داده شده است که پس از اتمام هر روز باید پر گردد. در صفحه‌ی آخر نیز دانش‌آموزان می‌توانند تصمیمات راهبردی برای هفته‌ی آینده، نقاط قوت و ضعف هفته و موارد شکرگزاری هفته‌ی خود را یادداشت نمایند. در این صفحه همچنین یک داستان کوتاه انگیزشی ارائه شده است و جداولی برای علامت زدن و امتیازدهی به عملکرد فردی شامل میزان خونسردی، خوشحالی، تمرکز، انرژی و آرامش و همچنین عملکرد درسی قرار داده شده است. نظر مشاور نیز در کادری در همین صفحه نوشته می‌شود. در ضمن هر چند هفته یکبار علاوه بر مقاله‌ی مشاوره‌ای، تکنیک‌های برنامه‌ریزی بسیار مفیدی هم آموزش داده شده است. در انتهای این کتاب چندین جدول تحلیل آزمون و همچنین یک نمودار برای رسم میزان رشد یا افت ساعات مطالعه‌ی هفتگی ارائه شده است.
نتیجه‌گیری
امروزه متدهای مختلفی برای برنامه‌ریزی و تنظیم زمان‌بندی انجام امور در سراسر جهان ارائه شده و دانش‌آموزان به خصوص داوطلبان شرکت در کنکورهای سراسری برای موفق شدن در مسیر تحصیلی خود باید از این متدها بیشترین بهره را ببرند. معمولاً این مشاوران هستند که این متدها را به دانش‌اموزان یاد داده و به آن‌ها در برنامه‌ریزی کمک می‌کنند. انتشارات برجسته‌ی کتب کمک اموزشی کشورمان اعم از انتشارات بین‌المللی گاج، کلک معلم ساجدی مهر و ماه و قلم چی برای کمک به دانش‌آموزان در امر برنامه‌ریزی و دفاتر برنامه‌ریزی و مشاوره‌ای ارائه نموده‌اند که کاملاً منطبق بر نیاز مطالعاتی دانش‌آموزان جهت موفقیت در کنکور تألیف شده‌اند. دفترهای برنامه‌ریزی و مشاوره‌ی چهار انتشارات نام برده شده در این متن معرفی گشته‌اند. ساختار کلی این دفترها تا حدی به هم شبیه است ولی انتخاب بهترین دفتر بسته به شرایط و سلایق دانش‌آموزان دارد. امید است مطالعه‌ی این متن به دانش‌اموزان، دبیران و یا مشاوران در انتاب دفتر برنامه‌ریزی و مشاوره‌ی مناسب کمک کند.