رساله‌های تیراندازی

انتشارات چشمه منتشر کرد:

مهران افشاری درباره چگونگی شکل‌گیری ایده این کتاب نوشته: تابستان سال ۱۳۸۹ شمسی پس از آنکه مرحوم استاد ایرج افشار و این‌جانب با همکاری یکدیگر چند متن از قصه‌های کهن فارسی، خاصه قصه‌های نقالی، را تصحیح کرده بودیم، شادروان آقای افشار پیشنهاد فرمود که متنی دیگر از قصه‌ها را برای تصحیح و تنقیح در دست بگیریم و بنده متقابلا پیشنهاد کردم که به یاری هم مجموعه‌ای از رساله‌های تیراندازی را تصحیح و آماده نشر کنیم و آنچه را هم خود، هر دو، پیش از آن منتشر کرده‌ایم در آن مجموعه بگنجانیم. مرحوم آقای افشار پیشنهادم را پسندید و به فراهم نمودن عکسهای نسخه‌های خطی رساله‌های تیراندازی اهتمام ورزید و حتی در این‌باره با برخی از کتابخانه‌های خارج ایران هم مکاتبه کرد.

درگذشت ایرج افشار در اسفند سال ۸۹ باعث شد تا افشاری کار آماده‌سازی و تدوین مطالب کتاب را به تنهایی ادامه دهد. به این ترتیب به گردآوری دیگر نسخه‌های خطی باقی‌مانده برای تهیه این کتاب رو آورد و پژوهش‌های خود را در این زمینه دنبال کرد. درباره کتاب پیش‌رو لازم است این توضیح را ارائه کنیم که یکی از انواع ادبی به زبان فارسی، رساله‌هایی است که درباره تیراندازی، کمانداری و آداب جنگ نوشته شده‌اند. آن‌چه در این رساله‌ها آمده، درباره چگونگی ساخت تیر و کمان و چگونگی استفاده از آن در جنگ یا شکار است.

با وجود این‌که تاریخ نگارش چنین رساله‌هایی به دوران ساسانیان و پیش از ظهور اسلام مربوط می‌شود، پس از اسلام هم رساله‌های فارسی و عربی زیادی درباره تیراندازی، کمانداری و جنگاوری نوشته شد. در نسخه‌های خطی از رساله‌های تیراندازی با عناوینی چون «قوس‌نامه» یا «رساله‌های قوسیه» یاد شده است.

رساله‌هایی که نسخه تصحیح‌شده‌شان در کتاب پیش رو چاپ شده، به این ترتیب هستند:

رساله اول: در تیراندازی و کشتی‌گیری و تیغ آب‌دادن و جنگ‌کردن و اسب‌تاختن، رساله دوم: رساله فروسیه، رساله سوم: ایضاح از طاهر ماوراءالنهری، رساله چهارم: هدایةالرّمی از محمد بده سید میرعلوی، رساله پنجم، رساله ششم، رساله هفتم: دوازده قاعده تیراندازی، رساله هشتم: چهارده‌باب در تیروکمان، رساله نهم، رساله دهم: منظومه طاهر بلخی.

به‌جز ۱۰ رساله‌ای که کتاب آن را در بر می‌گیرد، پیوست و فهرست‌های زیادی در این کتاب چاپ شده که از صفحه ۲۷۱ تا ۳۵۷ ادامه دارند. فهرست‌هایی که انتهای این کتاب چاپ شده‌اند، به ترتیب عبارت‌اند از: فهرست منابع و ماخذ، فهرست آیه‌های قرآن مجید، فهرست احادیث و روایات و اقوال عربی، فهرست اشعار رساله‌ها به ترتیب حرف آغازین بیت، فهرست نام کسان، فهرست نامهای جغرافیایی، فهرست نام کتابها و فهرست لغتها، تعبیرها، اصطلاحها و موضوعها.