بانکدار آنارشیست و دریانورد

اگر بخواهیم برای شروع ادبیات پست‌مدرن مبدأ مناسبی پیدا کنیم به نظر باید به سال‌ها قبل از آن که به عنوان مبدأ از آن نام می‌برند سفر کنیم. جایی که فرناندو پسوآ شاعر و نویسندهٔ پرتغالی در آن زمان زیست می‌کرد.
این نویسندهٔ پرتغالی که بسیار زندگی عجیب و پرفراز و نشیبی را تجربه کرده، در زمان خود آن طور که باید مورد اقبال جامعهٔ شعر و ادبیات قرار نگرفت؛ اما سال‌ها بعد از مرگش وقتی به شعرها و داستان‌های او مراجعه شد، شاهد این بودیم که او فردی بسیار مهم در شعر و ادبیات پست‌مدرن به حساب می‌آید و به جرأت می‌توان گفت چه در مدرنیسم و چه در پست‌مدرنیسم، پسوآ فردی پیشرو و حتی جلوتر از زمانهٔ خود بوده است.
کتاب بانکدار آنارشیست/ دریانورد همان‌طور که از اسمش پیداست، شامل دو عنوان از نمایش‌نامه‌های این نویسندهٔ فقید پرتغالی است. این کتاب به کوشش انتشارات هرمس و با ترجمهٔ بسیار خوب علیرضا زارعی در سال به چاپ رسید.

کمی دربارهٔ بانکدار آنارشیست و مانیفست آنارشیسم از دیدگاه پسوآ

برای معرفی این کتاب ابتدا به سراغ نمایش‌نامهٔ اول آن یعنی بانکدار آنارشیست می‌رویم. این نمایش‌نامهٔ ۴۰ صفحه‌ای ساختار پیچیده‌ای ندارد و در واقع یک گپ دوستانه در یک مهمانی میان دو شخصیت است. دو شخصیتی که نامی برای آن‌ها نیامده است. شخصیت دوم داستان حتی به سادگی در حاشیهٔ نمایش قرار می‌گیرد و تنها نقش پرسش‌گری را دارد. محور اصلی نمایش بانکدار آنارشیست است که عقیدهٔ نویسنده دربارهٔ آنارشیسم و راه رسیدن به یک جامعهٔ آرمانی و باب طبع انسانیت را به خوبی بیان می‌کند. ما در طول این نمایش کوتاه با زندگی یک آنارشیست رو به رو می‌شویم که باور دارد آنارشیستی حقیقی است و همهٔ هم قطارانش را مشتی احمق و مدعی دروغین این جنبش می‌داند. اما چگونه با این ادعا می‌تواند بانکدار بودنش را که نشانه‌ای واضح از سرمایه‌داری و در تضاد با عقائد بنیادی آنارشیسم است، توجیه کند؟ در این مکالمه که با پرسش‌های کنجکاوانهٔ فرد دوم از بانکدار پیش می‌رود، ما می‌توانیم سیر تبدیل شدن یک انسان از طبقه‌ای فرودست در جامعه به یک انسان بورژوای سرمایه‌دار را مشاهده کنیم و متوجه شویم که چرا او با وجود این تضاد آشکار در زیستن‌اش یک آنارشیست حقیقی است.
در مطلب «بانکدار آنارشیست؛ تضادی اجباری به سوی جهان آرمانی» می‌توانید بررسی کاملی از این نمایش‌نامه را مطالعه کنید و با تفکری عمیق‌تر نسبت به این دغدغه‌های اجتماعی با ما همراه باشید.
بانکدار آنارشیست خواندنی است و به شما پیشنهاد می‌کنیم که دیدگاه این نویسندهٔ متفکر را نسبت به معادلات اجتماعی و چگونگی زیستن در جامعهٔ مدرن امروزی بخوانید. شاید راهی روشن در برابر دغدغه‌های عدالت‌خواهانهٔ ما انسان‌ها در دنیای پر از تبعیض این روزها قرار بدهد.

 نمایش دوم؛ دریانوردیِ کوتاه و بی‌هدف

نمایش دومی که در این کتاب قرار دارد یک نمایش کوتاه ۲۰ صفحه‌ای به نام دریانورد است. این نمایش که در اکتبر سال ۱۹۱۳ میلادی نوشته شده با کمال شگفتی درون‌مایهٔ جدی و عمیقی از مکتب ابزورد را با خود دارد. مکتبی که چند دهه پس از نگارش این اثر به آن توجهی جدی شد و این خود دلیلی برای ادعای جلوتر از زمانهٔ خود بودن فرناندو پسوآ است. این نمایش مکالمات سه زن در اتاقی در کنار یک تابوت است که به ظاهر دریانوردی در آن به کام مرگ فرو رفته است. اما در خلال این مکالمات و احساساتی که میان این سه زن رخ می‌دهد این حس به خواننده منتقل می‌شود که ممکن است این صحنه یک تداعی از عالم پس از مرگ و دنیای مردگان است. حس‌های این افراد مرده است. مکالمهٔ آن‌ها بوی مرگ می‌دهد و هیچ کدام منجر به خلق معنا و مفهوم نمی‌شوند. دیالوگ‌هایی بی‌حس که چیزی فراتر از دریای پیش روی این سه نفر را دنبال می‌کنند.
این نمایش کوتاه حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.  شاید در نگاه اول آن را یک مکالمهٔ سه نفرهٔ بدون معنا ببینیم. اما در عمق حرف‌های این سه زن خواسته‌ها و اشتیاق‌هایی وجود دارد که به آن نرسیده‌اند و نخواهند رسید.
پیشنهاد می‌کنم برای اینکه محتوای این نمایش کوتاه برای شما بیش‌تر از این بازگو نشود و خودتان برداشت و حس این نمایش را در هنگام مطالعه دریافت کنید، بیش از این به جزئیات نپردازیم.

کمی دربارهٔ فرناندو پسوآ

فرناندو پسوآ نویسنده‌ای پرتغالی است که سال‌ها قبل از به شهرت رسیدن هم‌وطنش یعنی ژوزه ساراماگو زندگی می‌کرد.  این نویسندهٔ صاحب قلم و خوش فکر در زندگی‌اش از اختلال دو قطبی رنج می‌برد و این اختلالات روحی روانی را در آثارش هم می‌توان دید. او در زمان حیاتش خیلی شناخته نشد، اما بعدها منتقدین ادبی با مطالعه و بررسی آثار او، پسوآ را یکی از نویسندگان پیشگام در شعر و ادبیات پست مدرن نام بردند. برخی نیز معتقد بودند که او چندین دهه از زمانه‌اش جلوتر می‌زیسته است. از جمله آثار به جا مانده از او می‌توان به مجموعه اشعار او، دست‌نوشته‌ها و گزین‌گویه‌هایش، مقالات ادبی و فلسفی بسیار و کتاب‌هایی مانند «کتاب دل‌واپسی»، «بانکدار آنارشیست/دریانورد»، «کمی بزرگ‌تر از تمام کائنات»، «بیش از یک روح است مرا» و کتاب «فاوست» که از اشعار فلسفی و نمایشی او شکل گرفته است، نام برد.

چرا خرید کتاب بانکدار آنارشیست/ دریانورد را پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب دو نمایش بسیار ساده اما با معانی و مفاهیم بسیار را به خواننده عرضه می‌کند. دو نمایش کوتا و متفاوت از هم که برای آن دسته از افراد طرفدار کتاب‌های کم حجم و کوتاه بسیار مناسب است. خیلی از مخاطبان جدی کتاب به دنبال کشف قلم‌های نو و اندیشه‌های متفاوت هستند و به دنبال هم‌سویی با عقیدهٔ خیلی از نویسنده‌ها و ایدئولوژی آن‌ها؛ این کتاب کوچک و کم حجم هم گزینهٔ مناسیی برای کشف توان‌مندی نویسنده‌ای کمتر خوانده شده در دنیای ادبیات است. نویسنده‌ای که تفکرش به نسبت زمان زیست‌اش بسیار به روز و تازه است. در کنار این‌ها ترجمهٔ کتاب حاضر توسط علیرضا زارعی ترجمه‌ای مناسب به جا و وفادار به متن است که در کنار حفظ ارزش اثر توانسته به زبانی ساده آن را برای خواننده‌های فارسی زبان محیا کند.