مرد بحران‌ها (خاطرات رفسنجانی۱۳۷۴)

نوشتن خاطرات رسم دیرینه‌ای به‌شمار می‌رود که در میان سیاست‌مداران کشورهای بزرگ و کوچک جهان وجود دارد. سیاست‌مداران پرشماری را می‌توانیم نام ببریم که دست به قلم شدند و رویدادهایی که در دوران زمام‌داری‌شان یا حتی پیش و پس از آن رخ داده است را روی کاغذ آورده‌اند. نوشته‌های این افراد دارای اهمیتی بالا و شامل اطلاعاتی ارشمند از رویدادهای یک کشور محسوب می‌شوند. البته نباید انتظار داشت که یک سیاست‌مدار به هرآنچه در پشت‌پرده رخ داده است اعتراف نماید و انصاف را مورد سال‌های مسئولیتش رعایت کند چون به هرحال آن‌ها در پی این هستند تا چهره‌ای خوب و کارنامه‌ای پربار از خود و کارهایشان نشان دهند. یکی از سیاست‌مداران معاصر ایرانی که خاطراتش را طی سال‌های متمادی و به‌صورت روزانه نوشته است، اکبر هاشمی رفسنجانی نام دارد که نوشتن خاطراتش را از سال ۱۳۶۰ آغاز می‌کند و تا پایان عمر ادامه می‌دهد. ما در این‌جا می‌خواهیم به سراغ خاطرات سال ۱۳۷۴ هاشمی که عنوان «مرد بحران‌ها» را بر خود دارد برویم اما پیش از آن بهتر است کمی با اکبر هاشمی رفسنجانی آشنا شویم.

آشنایی با اکبر هاشمی رفسنجانی

اکبر هاشمی رفسنجانی، سیاست‌مدار ایرانی بود که در سال ۱۳۱۳ چشم به جهان گشود. او از دوران تحصیلات حوزوی به سیاست علاقه‌مند می‌شود و سپس به مخالفت با حکومت پهلوی روی می‌آورد. هاشمی در سال‌های پیش از انقلاب به جرگهٔ یاران بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در می‌آید و مدتی را نیز به‌خاطر فعالیت‌های ضدحکومتی خود در زندان سپری می‌کند. او پس از انقلاب ۱۳۵۷ عهده‌دار سمت‌های گوناگونی می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:  ریاست مجلس شورای اسلامی (۱۳۶۸-۱۳۵۹)، ریاست جمهوری (۱۳۷۶-۱۳۶۸)، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۹۵-۱۳۷۶). او همچنین ریاست مجلس خبرگان و کرسی امامت جمعهٔ تهران را نیز در دوره‌ای برعهده داشت. هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۵ درگذشت.

نگاهی به کتاب «مرد بحران‌ها»

سال ۱۳۷۴، دومین سال از دومین دورهٔ ریاست‌جمهوری هاشمی به‌شمار می‌آید و او در خاطرات خود رویدادهای کوچک و بزرگ داخلی و خارجی این سال را روایت کرده است. هاشمی تعطیلات نوروزی را در جزیرهٔ کیش سپری می‌کند و در یک هفته‌ای که در آن‌جا حضور دارد در کنار مطالعه و پیاده‌روی به قایق‌رانی نیز می‌پردازد. در ۱۵ فروردین شهر اسلام‌شهر و چند نقطهٔ دیگر از حومهٔ تهران شاهد تجمعات بزرگی در اعتراض به گران‌شدن نرخ بلیت اتوبوس بودند که هاشمی از آن به‌عنوان شلوغ‌کردن جمعی از مردم یاد می‌کند و به جلسه‌ای اشاره می‌نماید که با حضور وزیر اطلاعات، وزیر کشور، رییس صدا و سیما، دبیر شورای عالی امنیت ملی، و خودش برگزار می‌شود تا نسبت به چگونگی واکنش و پخش اخبار اعتراضات اسلام‌شهر تصمیم‌گیری کنند. بالارفتن نرخ ارز و گران‌شدن کالاها از مسائل مهم سال ۷۴ به‌شمار می‌آید و رییس‌جمهور وقت، بارها در خاطراتش به آن اشاره می‌کند و از اجرا و موفقیت‌آمیز بودن سیاست‌های جدید ارزی سخن می‌گوید. مسئله افغانستان و درگیری‌های دولت آن کشور با گروهک تروریستی طالبان در کنار جنگ بوسنی نیز شاید به عنوان  پررنگ‌ترین رخدادهای جهانی سال ۷۴ در خاطرات هاشمی ثبت شده است و ما در جای‌جای کتاب به آن برمی‌خوریم. در بهمن و اسفند تنور انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی در خاطرات هاشمی داغ می‌شود و او از دیدارها و گفته‌هایی که در این مورد به وجود می‌آید می‌نویسد و مشارکت را خوب، توصیف می‌کند. در پایان کتاب اکبر هاشمی رفسنجانی از این‌که توانسته خاطرات امسالش را نیز بنویسد خدا را شکر می‌کند و ابراز امیدواری می‌نماید که این خاطرات سهمی در تاریخ ایران داشته باشد.

جملاتی از کتاب «مرد بحران‌ها»

با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به ملاقات آیت‌الله خامنه‌ای رفتم. در مذاکرات رسمی، صحبت‌ها بر محور موفقیت‌ها و آثار مثبت دور می‌زد. ولی در مذاکرات خصوصی که قرار شد محرمانه بماند، آیت‌الله خامنه‌ای از این‌که شورای عالی انقلاب فرهنگی اقدام جدی درمقابل تهاجم فرهنگی و مخالفت‌های دشمنان و موذی‌گری روشنفکران انجام نداده، گله دارند و ضمن ستایش‌های مبالغه‌آمیز از اعضای مشخص خواستند که آن‌ها باید فعال‌تر باشند. صلاح ندیدم که در این خصوص مباحثه شود و گفتند که بعدا خصوصی دراین باره با من صحبت می‌کنند.

***

آقای سید ابراهیم رییسی، رییس سازمان بازرسی کل کشور، آمد و برای فعال‌ترکردن بازرسی چارجویی کرد؛ فکر می‌کند امروزه منزوی است به‌خاطر این‌که در قوهٔ مجریه نیست، دستگاه‌های اجرایی به آن توجهی ندارند و به‌صورت مزاحم به آن نگاه می‌کنند. بر تبعیت از نظرات من تاکید کرد.