زندگی ببری

وقتی صحبت از حضور حیوان در یک رمان می‌شود غالب نگاه‌ها به سمت ژانر سوررئالیسم و رئالیسم جادویی می‌رود یا انتظار داریم که داستانی فانتزی بخوانیم اما یان مارتل، نویسندهٔ کانادایی، در سال ۲۰۰۱ میلادی، کتابی واقع‌گرایانه (رئالیستی) از همراهی طولانی مدتِ یک انسان و ببر نوشت که تبدیل به شاهکاری ادبی شد و یک سال بعد، جایزهٔ ادبی معتبر «مَن بوکر» را برایش به ارمغان آورد.

«زندگی پی» اثری بلند است که بیش از چهارصد صفحه شما را با خودش همراه می‌کند اما به هیچ وجه، در حد چهارصد صفحه، وقت‌تان را نمی‌گیرد؛ زیرا آن‌چنان هم‌ذات‌پنداری خواننده را درگیر می‌کند که مخاطب، در سرش آرزوی سفر احمقانه و خطرناک کتاب را می‌پروراند!

زندگی پی، اقتباس سینمایی مشهوری دارد؛ به‌طوری که اغلب افراد، به جای کتاب، آن را با فیلم می‌شناسند یا لااقل فیلم را زودتر از کتاب، شناخته‌اند! آنگ لی، کارگردان کاربلد تایوانی و سازندهٔ آثاری چون کوهستان بروک‌بک، هالک و ضیافت عروسی، در سال ۲۰۱۲ بر اساس داستان زندگی پی فیلمی ساخت که به یکی از تاثیرگذارترین آثار ماجراجویانهٔ سینمای جهان تبدیل شد و توانست جوایز متعددی در جشنواره‌های اسکار و گلدن‌گلوب ببرد.

کتاب و فیلم، علاوه بر مخاطبان جدی، تاثیر عمیقی بر روی منتقدین گذاشتند و بسیاری این آثار را از حیث اصالت، قدرت و مضمون با رابینسون کروزوئه اثر دانیل دفو مقایسه کردند؛ همچنین مارگارت آتوود، نویسنده، شاعر و منتقد کانادایی پس از مطالعهٔ این کتاب، در توضیحی یک خطی راجع به آن نوشته بود:

«کتابی شگفت‌آور، نوین، بکر، هوش‌مندانه، زیرکانه و سرشار از افسانه‌های قومی جذاب…»

این کتاب در ایران از سوی نشر علم و با ترجمهٔ روان گیتا گرکانی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ادبیات کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده است.

هراسِ عاشقانه

کتاب زندگی پی دربارهٔ زندگی پسر جوانی به نام پی پاتل، فرزند یک صاحب باغ وحش در هندوستان است. او که با پدر لامذهبِ خشک‌مآب و مادر هندومسلکِ خشکه مقدسش زندگی می‌کند، برخلاف آن‌دو از روحیات احساسی، جستجوگرانه و حقیقت‌دوستی برخوردار است که باعث می‌شود دائما به دنبال شناخت و یافتن معنا در مذاهب و ایدئولوژی‌های زیاد موجود در کشور هندوستان بگردد یا برخلاف پدرش که با حیوانات سخت برخورد می‌کند، رویه‌ای عاطفی با آن‌ها درپیش بگیرد…

با وجود اختلاف نظرهای اعضای خانواده، ماجرای زندگی آنان ظاهرا آرام است اما از جایی به بعد وارد پیچ و خم می‌شود؛ پدر به مشکلات شدید مالی برخورد می‌کند و تصمیم می‌گیرد تا باغ وحش خود را به کانادا منتقل کند، بلکه توفیق بیشتری بیابد. پی در شانزده سالگی، همراه با خانواده‌اش از هند کوچ می‌کند؛ آن‌ها همراه با کلیهٔ جانوران باغ وحش، یک کشتی ژاپنی کرایه می‌کنند و رهسپار سفر در اقیانوس آرام می‌شوند.

همه چیز خوب پیش می‌رود تا اینکه یک شب، دریای طوفانی، کشتی را زیر آب فرو می‌برد و پی که از خانواده‌اش دور افتاده، به سختی درون یک قایق نجات می‌پرد؛ هنگام صبح، پی متوجه حضور گورخر، میمون و کفتار در قایق خودش می‌شود. دوباره آرامش تبدیل به هراسی مدام می‌شود؛ کفتار حیوانات را به ترتیب می‌دَرد و نوبت به پسرک می‌رسد اما به ناگاه، سر و کلهٔ ببر بزرگی که پی، او را «ریچارد پارکر» می‌نامد پیدا می‌شود و به‌سان یک منجی، مانع مرگ پی می‌شود.

پایان ماه‌عسل یا شروع زندگی؟!

اما همراهی جرقه‌آمیز ببر با پی، پایان ماجرا نیست؛ پی حدس می‌زند که به این زودی‌ها به ساحل امن نخواهد رسید و توانایی مسیریابی یا حرکت چندانی با یک قایق ندارد، بنابراین سعی می‌کند تا بتواند با ببر ارتباط برقرار کند، با او مرزبندی تشکیل دهد، برایش غذا تهیه کند و به او آموزش دهد تا خود را از خطر احتمالی شکار شدن در هنگام گرسنگی ریچارد، نجات دهد.

این شروع داستانی ۲۲۷ روزه، در تقابل شک با یقین، عاطفه با هراس و ایمان با ناباوری است که یک عمر، زندگی پی را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد…

تمام این ماجراها، توسط خود پی، در میان‌سالی روایت می‌شوند؛ جایی که یک نویسندهٔ خداناباور، شنیده است پی، داستانی برای اثبات خدا دارد و به او مراجعه کرده تا ماجرایش را بشنود. البته چیزی که اصل بنای داستان است، نه این

روایت خطی که تقریبا تمامش را شنیدید، بلکه نوع ساختار شگفت‌انگیز مارتل، در چیدن لایه‌هایی عمیق از نمادگرایی برای درک بهتر مفاهیمی مانند ایمان و باور است که در قالب رابطهٔ انسان با جانوران، طبیعت و جهان پیرامونش بیان می‌شود.