پاپ‌ها یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین شخصیت‌های دینی جهان از سدهٔ پنجم میلادی تا به امروز به‌شمار می‌روند. پاپ اسقف رم است که بر کلیسای کاتولیک و کشور کوچک واتیکان رهبری و فرماندهی می‌کند. پاپ‌ها در گذشته از نفوذ و تسلط فراوانی در میان مسیحیان و اروپائیان برخوردار بودند اما رفته‌رفته قدرت آنها رو به کاستی نهاد ولی با وجود همهٔ اینها امروزه نیز هرازگاهی ما می‌توانیم نقل قول یا اظهارنظری از پاپ بشنویم و فیلم‌هایی از سخنرانی‌ها، دیدارها، و سفرهای او را ببینیم. در طول تاریخ، پاپ‌هایی وجود داشته‌اند که توانسته‌اند با گفتار و رفتارشان نام و نشان پرآوازه‌ای از خود ثبت کنند و جهان روزگار خویش را تحت‌تاثیر قرار دهند. کتاب «ده پاپ که جهان را به لرزه انداختند» به همین موضوع می‌پردازد. این کتاب نوشته‌ای از ایمون دافی و ترجمه‌ای از محمدجلال و سعید ماخانی محسوب می‌شود که با همت انتشارات ثالث چاپ و منتشر شده است.

از پطرس قدیس تا ژان پل دوم

کتاب با پرداختن به پطرس قدیس با نام اصلی شمعون پسر یوحنا آغاز می‌شود. پطرس از یاران نزدیک و مهم عیسی‌مسیح به‌شمار می‌رفت و با اینکه در یک مورد به او خیانت کرد و آشنایی و نزدیکی‌اش با مسیح را کتمان نمود اما توبه می‌کند و مورد عفو قرار می‌گیرد و سرانجام هم با به صلیب کشیده‌شدن جان می‌سپارد. پاپ‌هایی که پس از پطرس پدیدار می‌شوند همگی از جانشینان او به‌شمار می‌روند. در روزگاران دور، پادشاهان مقتدر اروپایی خواسته یا ناخواسته باید رضایت و موافقت پاپ‌ها را در امور مذهبی جلب می‌کردند و اگر اقدامی مستقل از آنها انجام می‌دادند ممکن بود با خطرات و تهدیداتی از سوی پاپ روبه‌رو شوند. برای مثال هاینریش چهارم که پادشاه آلمان بود، در سال ۱۰۷۵ میلادی بدون مشورت با پاپ گرگوری هفتم فرد موردنظر خود را به سر اسقف میلان منصوب می‌کند. این عمل پادشاه باعث می‌شود تا پاپ او را به تکفیر و خلع از مقام سلطنت تهدید نماید و با اینکه هاینریش رفتاری متقابل انجام می‌دهد اما سرانجام در یک کش‌وقوس چندساله این پادشاه آلمانی مجبور می‌شود تا در شرایطی که پابرهنه روی برف ایستاده بود از پاپ گریگوری هفتم طلب بخشش نماید. با وقوع انقلاب فرانسه کلیساها سوخته و کشیش‌ها کشته می‌شوند و جایگاه پاپ‌ها به‌شدت مورد تهدید قرار می‌گیرد به‌طوری‌که ارتش انقلابی فرانسه به ایتالیا یورش می‌برد و پاپ پیوس ششم را دستگیر و زندانی می‌کند. با این وجود نهاد پاپی می‌تواند با سختی و دشواری فراوان از این گردنهٔ خطرناک عبور کند اما پرواضح بود که دیگر قدرت سابق را ندارد. در دوران پاپ پیوس نهم رم از قلمروی حکومت کلیسا خارج می‌شود و به زیر سلطهٔ پادشاهی نوبنیاد ایتالیا در می‌آید و تنها واتیکان است که برای پاپ‌ها باقی می‌ماند. با آغاز جنگ جهانی دوم، یهودی‌ستیزی گریبان پایتخت ایتالیا را نیز می‌گیرد و حکومت این کشور با همکاری آلمانی‌ها دست به بازداشت و اخراج و مرگ پیروان این دین می‌زند. در این دوره پاپ پیوس دوازدهم بر مسند پاپی قرار داشت و با اینکه سال‌ها بعد ثابت شد که او چندین‌هزار یهودی را از مرگ نجات داده بود اما به دلیل عدم واکنش در برابر اقدامات ضدیهودی آلمان و ایتالیا، به دوستی با نازی‌ها و دشمنی با یهودی‌ها متهم شد. آخرین پاپ تاثیرگذار تا زمان ما ژان پل دوم نام دارد. او شخصی تحصیل‌کرده و ورزشکار بود و از آنجایی که ملیت لهستانی داشت نخستین پاپ غیرایتالیایی در ۴۵۰سال گذشته محسوب می‌شد. ژان پل دوم بابت حمایت‌های مالی‌ای که از جنبش همبستگی لهستان می‌کرد در فروپاشی زودتر رژیم کمونیستی این کشور نقش مهمی را ایفا نمود و از این جهت پاپ تاثیرگذاری در جهان به‌شمار می‌رفت. هنگامی که ژان پل دوم در سال ۲۰۰۵ از دنیا رفت میلیون‌ها نفر به رم آمدند و ساعت‌ها در صف ایستادند تا پیکرش را تماشا کنند و همین نشان می‌دهد که او از محبوبیت بالایی برخوردار بوده است.

جملاتی از کتاب ده پاپ که جهان را به لرزه انداختند

پاپ درحالی که بالاترین مقام سیاسی اروپا بود، در راس یک تشکیلات وسیع اقتصادی نیز قرار داشت. طی چندین سده کلیساها به جمع‌آوری ثروت پرداخته بودند و در دورانی که شکاف میان فقرا و اغنیا رو به افزایش بود و فقر گسترده در شهرهای مدیترانه‌ای بیداد می‌کرد، ثروت‌اندوزی روحانیون واکنش‌هایی را برمی‌انگیخت.

***

نهاد پاپی دیرپاترین سلسلهٔ جهان است. هنگامی که این نهاد متولد شد، امپراتوری روم هنوز جوان بود؛ از آن زمان تا کنون تمدن‌های زیادی آمده‌اند و رفته‌اند اما پاپ‌ها یکی پس از دیگری بر این مسند تکیه زده‌اند. کلیسا در مواجهه با هر نوع نظام سیاسی توانسته خود را حفظ کند و امتداد یابد. با این حال با تولد دموکراسی این نهاد آسیب دید.