معرفی و بررسی کتاب کاندید یا خوش‌باوری
کتاب «کاندید یا خوش‌باوری» که با نام‌های دیگری هم‌چون «ساده‌دل» یا «خوش‌بینی» هم به فارسی ترجمه شده است، رمانی کوتاه از فرانسوا ماری آروئه، ملقب به ولتر است. این داستان فلسفی، برای اولین بار در سال ۱۷۵۹ میلادی توسط این نویسنده و به زبان فرانسوی انتشار یافت.
به اعتقاد بسیاری از منتقدان ادبی، این کتاب یکی از بهترین آثار ادبی فرانسه و حتی جهان است. کتابی که تنها در زمان حیات خود نویسنده –و در نظر گرفتن محدود بودن امکانات چاپ آن دوران-، بیش از بیست بار تجدید انتشار یافته بود.
منتقدان آکادمی نوبل، کاندید را «سرشار از لطافت طبع، هوشمندی و شوخی‌های تاریک» معرفی کرده و نشریهٔ ادبی و بین‌المللی پنگوئن آن را «شاهکاری هجوآمیز» دانسته بود.
از زمان انتشار اولیه در اروپا، حدود دو قرن زمان نیاز بود تا جهانگیر افکاری به همت نشر علمی و فرهنگی، کتاب کاندید را در سال ۱۳۴۰ هجری شمسی به زبان فارسی برگردانی کند. اما پس از برگردانی، استقبال مخاطبان فارسی آن‌قدری زیاد بود که بسیاری از مترجمان دیگر هم تاکنون به صورت موازی به برگردانی اثر دست زده‌اند. یکی از بهترین نسخه‌های فارسی کاندید، نسخهٔ نشر افق با ترجمهٔ محمود گودرزی است که به تازگی انجام گرفته و در ۱۲۸ صفحهٔ پالتویی چاپ شده است؛ پیشنهاد ما برای خرید کتاب حاضر هم به علت ترجمهٔ دقیقش همین نسخه است.
موضوع کتاب کاندید
کاندید، کتابی فلسفی با موضوعی یک‌خطی است که از رگه‌های رئالیسم جادویی بهره می‌برد. این داستان، ماجرای جوانی صاف و ساده به نام کاندید است که در قصر یکی از بزرگان آلمان، تحت تربیت معلم و فیلسوفی بزرگ اما مرتجع، آموزش دیده است. او به علت دل بستن به دختر بارون (اشراف‌زادهٔ مورد نظر) از قصر اخراج می‌شود و این شروعی بر ماجراهای بعدی داستان است.
معلم کاندید به نام پانگلس، همواره به او تاکید کرده بود که هرچیزی در این دنیا در بهترین حالت خودش قرار دارد؛ مفهومی جبرگرایانه که اختیار انسان را زیر سوال می‌برد و کاتولیکی به نظر می‌آید. اما کاندید در حوادثی که بعدها در دل رمان برایش پیش می‌آید، به مرور نسبت به این باور شک می‌کند. او سعی می‌کند اختیار انسان را وارد تفکراتش کند و سیر داستان هم با توجه به پیشینهٔ ذهنی ولتر، هم‌سو با این نکته جلو می‌رود.
ما در مطلب «خلاصهٔ کتاب کاندید؛ اثر ولتر» تصمیم داشته‌ایم تا خلاصه‌ای مدون‌تر، مبسوط‌تر و تحلیلی‌تر از داستان کتاب را برای‌تان شرح دهیم؛ مطلبی که سعی داشته تا خیلی اصل داستان را لو ندهد و جذابیت مطالعهٔ آن را نگیرد؛ گرچه که کتابی فلسفی مانند کاندید، برای درک بهتر باید بارها خوانده شود و پیش‌مطالعهٔ آن، تمهیدی خوب برای فهم عمیقش خواهد بود.
جدای از این خلاصه، با توجه به پُلی‌ژانر بودن اثر، پیشنهاد ما قبل از خرید کتاب کاندید، مطالعهٔ مکاتب به کار رفته در آن، مانند «اومانیسم»، «ابزوردیسم» و «دئیسم» یا پدیده‌ها و دوران‌های تاریخی مهمی که با آن در ارتباط هستند، مانند «دورهٔ رنسانس» است.
آشنایی با ولتر، نویسندهٔ کتاب کاندید
ولتر، یکی از نام‌دارترین فلاسفهٔ فرانسوی عصر روشنگری است که تا پای جان برای مخالفت با باورهای خرافی زمان خود جنگید و سعی کرد تا دیدی نو را به جامعهٔ خود عرضه کند؛ نتیجهٔ کار این بود که او به عنوان یک ضددین شناخته شد و حتی کشیشان وقت، پس از مرگش حاضر به انجام اعمال خاکسپاری مخصوص مسیحیان برای او نشدند! این در حالی بود که ما می‌دانیم، ولتر یک «دئیست» از شاخهٔ پروتستان بود؛ یعنی به وجود خدا اعتقاد داشت و تنها قرائت متفاوتی را نسبت به عامهٔ مردم در مواجهه با دین، انتخاب کرده بود.
از نظر او خدا در عملکرد جهانی تاثیر خاصی ندارد و درواقع جنبهٔ ربوبیت از نظر ولتر زیر سؤال است؛ نکته‌ای که در کتاب کاندید هم به عنوان یکی از مضامین اصلی به کار رفته است.
علاوه بر کتاب حاضر، می‌توانیم کتاب‌هایی هم‌چون «نوشته‌های سیاسی»، «رساله‌ای در باب مدارا و بردباری» و «اسب و سگ» را از این نویسنده نام ببریم؛ البته انبوه نوشته‌های او آن‌چنان زیاد است که فرصت و مقال پرداختن به تمام آثارش، مدت‌ها زمان می‌طلبد؛ چرا که از ولتر در حدود ۲۰ هزار نامه و بیش از دو هزار کتاب و کتابچه در ژانرها، موضوعات، فرم‌ها و قالب‌های مختلف و متنوع باقی‌مانده است.
عصر روشنگری
در بخش‌های قبلی راجع به ارتباط رنسانس با کتاب کاندید گفتیم؛ اما رمان حاضر، بیش از رنسانس با عصر روشنگری در ارتباط مفهومی قرار می‌گیرد. در این عصرِ مفهومی که از ابتدای قرن هفدهم تا اواخر قرن هجدهم میلادی در انگلستان، فرانسه و آلمان حضوری جدی داشت، اندیشمندان و فلاسفه سعی کردند تا هم‌راستا با دوران رنسانس و با دیدی فلسفی‌تر، با خرافات مبارزه کرده و راه عقل‌گرایی را باز کنند. بیشترین تقابل این فلاسفه با ارتجاع کلیسایی باقی‌مانده از دوران سیاه قرون وسطی بود. پیشرفت صنعت کتاب و به تبع آن، انتشار ژورنال‌های علمی و ادبی و دانشنامه‌ها و لغت‌نامه‌ها از مهم‌ترین اعمال روشنگران این دو قرن بود.
از مهم‌ترین روشنگرانِ آن دوران، غیر از خود ولتر می‌توانیم به افرادی هم‌چون «آیزاک نیوتون، جان لاک، اسپینوزا، آدام اسمیت، امانوئل کانت، رنه دکارت، رابرت هوک و ژان ژاک روسو» اشاره داشته باشیم.
علاوه بر کتاب حاضر، در کتاب‌هایی هم‌چون دیوان غربی شرقی اثر یوهان وولفگانگ گوته نیز چنین مضامین روشنگرانه‌ای را به وفور می‌بینیم و می‌توانیم شما را به مطالعهٔ مطلب «از طلوع تا غروب در دیوان غربی-شرقی» دعوت کنیم.
جملاتی از کتاب کاندید
«خوش‌باوری یعنی جنون اصرار ورزیدن بر اینکه همه چیز خوب است، آن هم وقتی که اوضاع خراب است! »
«آدمیان بی‌تردید طبیعت را اندکی فاسد کرده‌اند، چون گرگ به دنیا نیامده‌اند اما گرگ شده‌اند. خداوند نه به آن‌ها توپ ۲۴ پوندی داده است و نه سرنیزه، اما آن‌ها سرنیزه و توپ را ساخته‌اند تا هم‌دیگر را از بین ببرند. مصداقی دیگر برای این مساله، ورشکستگی افراد و دادگاهی است که اموال ورشکستگان را تصاحب می‌کند تا طلبکاران را محروم سازد! »
«او چون در دوران کودکی چیز خاصی نیاموخته بود، پس چیزی هم از تعصبات و اوهام نمی‌دانست؛ و چون قوهٔ ادراک او بر اثر تعالیم غلط، کژی نیافته بود، هم‌چنان راست و مستعد به جا مانده بود. او اشیاء را همانطور که هستند می‌دید، در حالی که ما بر اثر افکاری که در کودکی به مغزمان فرو می‌کنند اشیاء را غیر از آن‌چه هستند می‌بینیم. »
«من شهری ندیده‌ام که ویرانی شهر مجاور را نخواهد؛ یا خانواده‌ای که خواستار نابودی خانوادهٔ دیگری نباشد. همه‌جا مستضعفان از مقتدران بیزارند، اما جلوی‌شان پیشانی خود را به خاک می‌سایند و مقتدران نیز با آنان مانند گوسفندانی رفتار می‌کنند که پشم و گوشت‌شان فروختنی است. یک میلیون آدم‌کش به خدمت ارتش درآمده‌اند؛ از این سو به آن سوی اروپا می‌دوند، با نظم و قاعده دست به قتل و غارت می‌زنند تا امرار معاش کنند، چون شغلی شریف‌تر از این سراغ ندارند؛ و در شهرهایی که به ظاهر از نعمت صلح برخوردارند و در آن‌ها هنر رونق دارد، آن‌قدر که آدمیان از حسد، جلب نظر و تشویش آسیب می‌بینند، شهری در محاصره از آفات و بلاها نمی‌بیند. اندوه‌ها پنهانی بی‌رحم‌تر از مصیبت‌های عمومی‌اند…»
«هیچ‌چیز نمی‌توانست به اندازهٔ مشق نظامی دو ارتش، زیبا، با روح، درخشان و عالی باشد. شیپورها، فلوت‌ها، اُبواها، طبل‌ها و توپ‌ها چنان هارمونی‌ای می‌ساختند که حتی در دوزخ هم شنیدنی نبود. اول از همه توپ‌ها حدود شش هزار نفر را در هر دو سمت از پا انداختند؛ سپس رگبارِ آتش تفنگ‌ها، از بهترین‌ها در دنیا در حدود ۹ یا ۱۰ هزار آدم پستی که سطحش را کثیف کرده بودند، برداشت. سرنیزه، دلیلی کافی برای مرگ چند هزار تن دیگر بود. کل زخمی‌ها سی هزار نفر یا بیشتر می‌شدند. کاندید که مثل فیلسوف‌ها می‌لرزید، در تمامِ مدتِ این قصابیِ قهرمانانه به بهترین نحو ممکن خود را مخفی کرد! »
- مشخصات کتاب
- نقد و بررسی
- پرسش و پاسخ
| نام کامل کتاب | کاندید یا خوش‌باوری |
|---|---|
| تعداد صفحه | ۱۲۸ |
| قطع | پالتویی |
| نوع جلد | شومیز |
| وزن | ۱۱۰ گرم |
| شابک | ۹۷۸۶۰۰۳۵۳۴۶۷۴ |