ژانر شرح حال
در دنیای نویسندگی، ژانرهای مختلفی وجود دارند. پیدا کردن یک سوژه برای نویسندگی شاید چندان هم کار راحتی نباشد؛ اما در ژانر شرح حال، داستان و شخصیت نقش اول مشخص هستند فقط باید این داستان را به صورت ادبی به نگارش درآورد تا مخاطب را جذب خود کند. از این رو برای کسانی که به سبک‌های نویسندگی و اصول آن آشنا هستند، ژانر شرح حال راحت‌ترین روش نویسندگی است. حتی در برخی مواقع، نویسنده شرح حال، خود فرد است و داستان زندگی خود را در طی دوران مختلف نوشته است. به این ژانر خودزندگی‌نامه هم می‌گویند.
ژانر شرح حال چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
ژانر شرح حال بر اساس واقعیت‌های زندگی انسان نوشته می‌شود. معمولا شرح حال برای مشاهیر مد نظر قرار می‌گیرد تا بتواند مخاطب را جذب کند. ژانر شرح حال به صورت داستانی نوشته می‌شود، در این ژانر، شخصیت اول کسی است که شرح حال وی نوشته می‌شود. وقایع نیز بر اساس مسائل زندگی، صحبت‌ها، احساسات فرد نگارش می‌شود.
در این ژانر، شخصیت فرد مورد توجه قرار می‌گیرد، از این رو کتاب‌هایی با ژانر شرح حال به عنوان یک راهنما برای کسانی است که می‌خواهند در زندگی به موفقیت‌های بیشتری دست یابند. این ژانرها بیشتر در مورد بالا و پایین‌های زندگی این افراد و تأثیر آن‌ها در رشد شخصیتی آن‌ها بحث می‌کند. از این رو، می‌تواند یک منبع الهام‌بخش برای دیگران محسوب شود.
داستان‌نویسی با ژانر شرح حال
کسانی که در بخش رمان‌نویسی فعالیت می‌کنند، باید مهارت خاصی در انتخاب موضوع و چهارچوب آن داشته باشند. از این رو ممکن است بارها بخش‌های مختلف داستان را تغییر دهند؛ اما در داستان‌نویسی نیز می‌توان از ژانر شرح حال نیز بهره برد. در این صورت چارچوب داستان کاملا مشخص است و فرد با تحقیقی در مورد زندگی کسی که قرار است شرح حال وی نوشته شود یا استفاده از خاطرات وی شروع به نگارش می‌کند.
داستان‌نویسی با ژانر شرح حال باید با اجازه فرد یا در صورت فوت وی با اجازه خانواده و نزدیکان او صورت گیرد تا از نظر قانونی با مشکلی مواجه نشود. از سوی دیگر نویسنده باید به گونه‌ای احساسات فرد را در داستان و وقایع زندگی بیان کند که مطابق با واقعیت باشد و از شخصیت فرد دور نشود.
در اکثر مواقع، قبل از چاپ کتاب، زندگی‌نامه فرد به وی ارائه می‌شود و در صورت تأیید برای چاپ و ویرایش به مراحل بعدی وارد می‌شود. در غیر این صورت ممکن است پس از چاپ کتاب با ژانر شرح حال، اعتراض شخصیت اصلی یا نزدیکان وی را به همراه داشته باشد.
تاریخچه ژانر شرح حال و تغییرات به وجود آمده در آن
ژانر شرح حال از گذشته تاکنون با تمرکز بر بزرگان اجتماعی و دینی نوشته می‌شدند. برخی از نویسندگان مانند ناصر خسرو، شرح حال زندگی خود را نوشته است ولی بسیار کوتاه است. در گذشته بیشتر شرح حال پادشاهان، پیامبران و امامان نوشته می‌شد. با گذر زمان و اهمیتی که علم برای افراد پیدا کرد، کتاب‌هایی با ژانر شرح حال برای کسانی که از نظر علمی به درجات بالا رسیده بودند، مانند دکتر حسابی، نگارش شد.
همچنین افرادی که از نظر سیاسی توانسته بودند در تغییر اوضاع جوامع مختلف و کشورها مؤثر باشند، اکثرا بیوگرافی یا شرح حال آن‌ها نگارش می‌شود.
تغییر دیگری که در ژانر شرح حال در طول زمان به وجود آمده است و امروزه به خوبی مشاهده می‌شود، تمرکز روی شرح حال افرادی است که از نظر مالی به موفقیت‌های بالایی رسیده‌اند. این روند نشان دهنده تمرکز جامعه بر روی مسائل خاصی در طول زمان است.
کتاب و نویسنده‌های ژانر شرح حال
کتاب‌های مختلفی در زمینه شرح حال نوشته شده که هر کدام در زمان خود توانسته است به عنوان یک منبع غنی اطلاعات از زندگی فرد باشد. حتی برخی از کتاب‌های شرح حال، توانسته‌اند در گذر زمان بارها چاپ مجدد شوند.
کتاب زندگی نام الکساندر گراهام بل از مجید عاطفی، جزو کتاب‌هایی با ژانر شرح حال است که بخش‌های مختلف زندگی این دانشمند را بررسی کرده‌اند.
مرد نخستین، شرح حالی داستانی از پرفسور حسابی است که توسط محمود اکبرزاده به نگارش درآمده است و خاطرات این مرد بزرگ را در قالب داستان‌هایی جالب نوشته است.
کتاب شرح حال و داستان‌هایی از کورش کبیر نوشته توحید محمدی از دیگر کتاب‌هایی است که در مورد مشاهیر ایرانی مورد توجه قرار گرفته است و زندگی‌نامه این پادشاه بزرگ را در خود جای داده است.
کتاب‌هایی مانند گاندی، نلسون ماندلا و … از جمله کتاب‌هایی با ژانر شرح حال هستند که در مورد بزرگان سیاسی دنیا نوشته شده‌اند.
در سال‌های اخیر نیز کتاب‌های شرح حال استیو جابز، مؤسس اپل از والتز ایزاکسون و بزرگان موفقیت مانند بیل گیتس، طرفداران زیادی داشته است. در این کتاب‌ها، نحوه رسیدن این افراد از فقر به ثروت فراوان را بر اساس تلاش‌های هدفمند آن‌ها نشان می‌دهد و همین امر باعث شده است تا در جامعه امروز که ثروت محبوبیت بیشتری پیدا کرده است، کتاب‌هایی با این سبک طرفداران زیادی را به سمت خود جذب کند.