ژانر علمی
ژانر علمی مجموعه‌ای از نوشته‌های علمی و غیر تخیلی بوده که محتوای آن بر اساس پروژه‌ها، تجربه‌ها و آزمایش‌ها گوناگون پی‌ریزی شده است. این نوع از آثار که با کمک آن‌ها به بسیاری از پرسش‌های جهان هستی و پیرامون پاسخ داده می‌شود، معمولا به وسیله یک دانشمند، یک استاد و یا یک پژوهشگر یا گاهی اوقات یک غیر دانشمند گردآوری و تالیف می‌شود. فردی که به نگارش این گونه از کتاب‌ها می‌پردازد، لازم است در رشته مورد نظر متخصص باشد تا بر اساس اصول علمی بتواند به نگارش کتاب اقدام کند.
هدف از تالیف ژانر علمی
ژانر علمی حوزه‌های مختلفی از علم همانند ماده و انرژی، راز و رمز بدن انسان، محیط زیست، آب، خاک، سنگ، گیاهان، جانوران، هوا، فضا و… را در بر می‌گیرد. راهنمایی‌های این گونه از کتاب‌ها برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان است تا با کمک اطلاعات و فعالیت‌های پیشنهادی آن‌ها افراد را به جستجو و پژوهش در دنیای پیرامون خود تشویق کند.
کتاب‌های علمی دریچه‌ای از یک دنیای بزرگ و گسترده را که حاصل تمام دنیای انسان‌های سازنده آن است را برای مخاطبان خود می‌گشاید و در واقع افراد جهانی را می‌بینند که نتیجه چندین دنیای مختلف است.
داستان‌ها و کتاب‌های علمی با گفتن ایده‌ها و اکتشافات به عامه مردم، می‌تواند سبب ایجاد بحث بین آنان شود و در فرهنگ آن‌ها نفوذ کند تا برای محققان فردا الهام بخش شود. کتاب‌های علمی با محتواهایی که دارند موقعیت‌های جدیدی را برای نویسندگان ایجاد می‌کند و مهارت‌های آنان را نیز تقویت می‌کند.
چگونگی تالیف یک ژانر علمی
این را باید بدانیم که هیچ کس نویسنده به دنیا نمی‌آید. نویسندگان، بسیاری از سال‌های عمر خود را صرف نوشتن، یادگیری و اصول نگارش یک کتاب کرده‌اند تا توانسته‌اند در پی شکست‌های پی در پی به چنین موفقیتی دست یابند. در هر حال برای به نگارش درآوردن یک ژانر علمی لازم است که نویسنده مراحل زیر را طی کند:
علاقه داشتن و لذت بردن از نوشتن
افرادی که به دنبال نوشتن یک ژانر علمی می‌روند به این کار علاقه‌مند هستند و از نوشتن مطالب و محتوا درباره آن لذت می‌برند و دقیقا حسی را که نویسنده به هنگام نگارش آن دارد را می‌تواند به خواننده خود منتقل کند، پس نویسنده به هنگام نوشتن باید سعی کند که حال خوبی داشته باشد.
خود شناسی و تمرین در نوشتن
اگر نویسنده به هنگام نوشتن یک کتاب علمی لذت نمی‌برد ایرادی ندارد چون ممکن است که محتوای آن کتاب جذاب نباشد اما خودشناسی و تمرین در نوشتن سبب می‌شود که کتاب مسیر و جهت صحیح خود را درست پیدا کند.
تحقیق کردن
یکی از موثرترین عوامل در نوشتن یک کتاب و داستان علمی تحقیق کافی درباره آن است. این عامل نقش مهمی در گسترش علم دارد و ارزش علمی کتاب را نیز دو چندان خواهد کرد.
تداوم در نوشتن
مطالبی که به قلم نگارش در می‌آیند، هر روز باید توسط نویسنده بازنگری و ویرایش شود تا با دنیایی که خلق کرده در ارتباط باشد، زیرا اگر نویسنده به مدت کوتاه حتی ۴۸ ساعت، فاصله بگیرد ممکن است که از یک نویسنده به یک خواننده تبدیل شود.
پیدا کردن دوستان و شرکا هم فکر
در زمینه نگارش ژانر علمی کار کردن و استفاده کردن از تجربیات افراد هم فکر و هم عقیده باعث می‌شود که نوشتن و گردآوری آن با جدیت بیشتری صورت گیرد.
نمونه‌های قابل توجه از ژانر علمی
تعدادی از رشته و گرایش‌هایی که به خوبی و با زبانی ساده به مردم عادی توضیح داده می‌شود در ژانرهای علمی به تالیف درآمده است برای نمونه می‌توان اشاره‌ای به استیون هاوکینگ در فلسفه، مسائل آماری اثر دابلیو مایکل کلی ریاضی، کارل ساگان در نجوم، ریچارد داوکینز در زیست شناسی تکاملی، دیسموند موریس در جانور شناسی و انسان شناسی، فلویا مدیا در کیهان شناسی و… کرد.
در یک نظرسنجی که توسط هفته نامه بین المللی نیوساینتیست انجام شده است فهرستی از ۲۵ کتاب علمی تاثیرگذار که دانشمندان و محققان برای مخاطبان عام خود نوشته بودند و توانستند تغییرات شگرفی در دنیا ایجاد کنند را منتشر کرد و از مخاطبان خود خواست برترین این کتاب‌ها را انتخاب کنند. ۱۰ کتاب برتر این رتبه بندی را که انتخاب شده‌اند عبارت‌اند از:
۱- تاریخچه زمان (A Brief History of Time) نوشته استیفن هاوکینگ.
۲- مقاله‌ای در اصل جمعیت (An Essay on the Principle of Population) نوشته توماس رابرت مالتوس.
۳- سیاه چاله‌ها و انحنای زمان (Black Holes and Time Warps) نوشته کیپ تورن
۴- روشن‌تر از هزار خورشید: تاریخ شخصی دانشمندان اتمی (Brighter Than a Thousand Suns: A personal history of the atomic scientists) نوشته رابرت جانگ.
۵- آشوب: ساختن دانشی جدید (Chaos: Making a new science) نوشته جیمز گلیک.
۶- آشفتن دنیا (Disturbing the Universe) نوشته فریمن دایسون.
۷- گایا: نگاهی تازه به زندگی روی زمین (Gaia: A new look at life on Earth) نوشته جیمز لاولاک.
۸- گودل، اشر، باخ: یک جهش طلایی ازلی (Godel, Escher, Bach: An eternal golden braid) نوشته داگلاس هافستدتر.
۹- تفنگ‌ها، ریشه‌ها و فولاد (Guns, Germs and Steel) نوشته جارد دایموند.
۱۰- درباره منشا گونه‌ها (On the Origin of Species) از چارلز داروین.