ژانر هیجان‌انگیز
ژانر هیجان‌انگیز یکی از محبوب‌ترین ژانرهای ادبیات داستانی، سینما و تلویزیون است که به ژانر مهیج یا‌تریلر Thriller نیز شهرت دارد. این ژانر را گاهی با نام دلهره‌آور نیز می‌شناسند. همانطور که از نام این ژانر پیداست، مخاطب حین خواندن (یا تماشای) آن، مدام احساساتی نظیر اضطراب، هیجان، ترس و تنش را تجربه می‌کند.
نویسندگان این ژانر با استفاده ماهرانه از گره‌سازی و تعلیق، قرار دادن شخصیت‌های اصلی در گیرودار اتفاقات پیش‌بینی نشده و پر مخاطره و روبه‌رو کردن قهرمان‌ها با نیروهای ضد قهرمانی، مخاطب را دچار یک بحران می‌کند. بحرانی البته جذاب، که در طول اثر ممکن است بارها نفس مخاطب را در سینه‌اش حبس و او را برای کشف رمز و رازهای پشت پرده مشتاق‌تر کند.
اگرچه برخی ژانرها مانند ژانر جنایی-معمایی، ویژگی‌های مشترکی با این ژانر دارد، و ممکن است گاهی در تشخیص درست این ژانرها به اشتباه بیافتیم، اما اساسا با شاخه‌های متفاوتی از ادبیات داستانی سروکار داریم که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارد.
از برخی ویژگی‌های ژانر هیجان‌انگیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریتم و سرعت پیش‌برد قصه در این ژانر بالاست.
- انبوهی از رخدادهای زنجیره‌وار در آن وجود دارد.
- سیر روایی داستان به شکلی است که مخاطب را از زوایای مختلف با اتفاقات روبه‌رو می‌کند.
- روایت اگرچه دارای پیچیدگی است، طوری پیش می‌رود که مخاطب بتواند با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کند.
- گاهی اتفاقات اجتماعی- سیاسی دستمایه داستان‌پردازی در این ژانر می‌شود.
انواع ژانر هیجان‌انگیز
با توجه به ویژگی ماجراجویانه‌ای که داستان‌های ژانر هیجان‌انگیز دارند، می‌توان دسته‌بندی‌های گسترده و متنوعی برای آن در نظر گرفت. حتی برخی از ژانرهای مرتبط مانند ژانر وحشت و اکشن نیز با این ژانر از برخی جهات همپوشانی دارند.
مرسوم‌ترین شاخه‌های ژانر مهیج در زیر آمده است:
ژانر هیجان‌انگیز روانشناختی Psychological Thriller
تریلرهایی که بر روی شخصیت‌هایی با اختلال روانی-شخصیتی حاد تمرکز می‌کنند مثل بیماران روانی، در این دسته می‌گنجند. شخصیت اصلی داستان، به خاطر وضعیت روانی‌اش، مشکلات شخصی بسیاری برایش به وجود می‌آید. و در نهایت بین او و دیگر شخصیت‌ها درگیری‌هایی رخ می‌دهد که اتفاقات دلهره‌آوری را رقم خواهد زد. گاهی شخصیت اول که همان بیمار روانی است، در هر دو کاراکتر پروتاگونیست و آنتاگونیست ظاهر می‌شود و همین تکنیک هیجان داستان را چندین برابر می‌کند.
ژانر هیجان‌انگیز جنایی Crime Thriller
هسته اصلی داستان این ژانر را کشمکش بین دو نیروی عدالت و جنایت تشکیل می‌دهد. از همین رو، این ژانر معمولا با اتفاقاتی از جمله آدم‌ربایی، قتل، هویت ساختگی، مواد مخدر و حتی گاهی ظهور ابر قهرمان (مانند بتمن) همراه می‌شود. داستان‌های پلیسی و جاسوسی یکی از زیرشاخه‌های این ژانر است.
ژانر هیجان‌انگیز معمایی Mystery Thriller
این ژانر با طرح یک راز و معما شروع می‌شود. شخصیت اصلی باید این راز را بگشاید و در این مسیر، خطراتی او را تهدید خواهد کرد. هر چقدر که مخاطب به کشف رمز و راز نزدیک‌تر شود، تعلیق و تنش بیشتری را تجربه خواهد کرد.
نمونه متن کوتاه از ژانر هیجان‌انگیز
این متن را بخوانید:
زن پاورچین پاورچین تاریکی هال را پیمود. چوب بیسبال را محکم بالای سرش نگه‌داشته بود، شانه‌هایش لرزان بود و نفس خود را حبس کرده بود. زن می‌دانست که او همان اطراف کمین کرده و می‌خواهد قصد کشتنش را دارد. زن هیچ اهمیتی به حرف دیگران نمی‌داد و می‌دانست همه چیز واقعی بوده است. برای همین هم منتظر فرصتی بود که به بقیه ثابت کند دیوانه نیست. تقریبا به آستانه در ورودی رسیده بود تنها ۵ قدم فاصله داشت تا در را باز کند. قدم‌های آخر را با‌ترس و لرز برداشت ۳، ۲، در را باز کرد، فریادی کشید و با تمام توانی که داشت، چوب بیسبال را چرخاند.
این متن قسمتی کوتاه از یک داستان در ژانر‌تریلر بود. مخاطب هرقدر که بیشتر با این داستان پیش می‌رود بیشتر فضای دلهره‌آور را لمس می‌کند و کماکان در ذهنش به دنبال واقعیت می‌گردد. مخاطب نمی‌داند زن براستی دیوانه است یا عاقل، اما در هر صورت تا کشف واقعیت، هیجان ذره ذره بیشتر خواهد شد.
معرفی رمان‌های برتر ژانر هیجان‌انگیز
ده رمان برتر در این ژانر عبارت است از:
- سکوت بره‌ها اثر توماس هریس
- به خونسردی اثر‌ترومن کاپوتی
- شیاطین (جن‌زدگان) اثر فیودور داستایوسکی
- ربه‌کا اثر دافنه دو موریه
- جاسوسی که از سردسیر آمد اثر جان لوکاره
- زنی در کابین ۱۰، اثر روث ور
- کنت مونت کریستو اثر الکساندر دوما
- سی و نه پله اثر جان باکن
- نامرئی اثر جیمز پترسون
10- دختری در قطار اثر پائولا هاوکینز
اهمیت ژانر هیجان‌انگیز
ژانر مهیج از این جهت اهمیت می‌یابد که قابلیت برانگیختن شدیدترین احساسات و هیجانات را در مخاطبان داراست. این ژانر به مخاطب امکان تجربه سطح عمیقی از احساسات و عواطف را می‌دهد که در دنیای واقع به ندرت ممکن است‌ترجیح بدهد تجربه‌اش کند. دلهره و‌ترس و تنش نه در زندگی واقعی، بلکه در جریان پیگیری یک داستان ژانر مهیج، همان چیزی است که او می‌خواهد: ماجرایی پرمخاطره اما نه برای خواننده!
از آنجا که مخاطبان می‌توانند با خیال راحت، احساسات و واکنش‌های هیجانی خود را در مقابل اتفاقات درون داستان‌های ژانر‌تریلر بروز دهند، به راحتی سرگرم نیز می‌شوند. در واقع تشویش و درگیری مخاطب در نهایت قرار است او را سرگرم کند و موجب رضایتش شود. رضایتی که از گذراندن زنجیره اتفاقات هیجان‌انگیز و گره‌گشایی تعلیق‌های داستانی مهیج حاصل خواهد شد.