خردمندی در زندگی روزمره

کتاب «خردمندی در زندگی روزمره» با عنوان اصلی «آزادی، شهرت، دروغ و خیانت: جستارهایی در زندگی روزمره» اثر لشک کولاکوفسکی، فیلسوف بزرگ لهستانی است. این کتاب نخستین بار در سال ۱۹۹۹ و چاپ جدید آن در سال ۲۰۱۸ منتشر شد. «خردمندی در زندگی روزمره» شامل مقالات یا جستارهایی با موضوعات گوناگونی مانند قدرت، شهرت، برابری، آزادی و… است که هرکدام به طریقی به زندگی روزمرهٔ انسان‌ها ارتباط پیدا می‌کند. کولاکوفسکی در هر کدام از این جستارها، تلاش کرده با نگاهی عمیق و از جنبه‌های مختلف به این موضوعات بنگرد و دیدگاه‌های مختلف پیرامون آن‌ها را بررسی کند. این کتاب که گوشه‌ای از نقش فلسفه را در زندگی روزمره نشان می‌دهد، به نوعی یک کلاس آموزش روش فلسفی هم هست؛ چرا که به خواننده می‌آموزد چگونه می‌توان خردمندانه و با ذهنی باز، موضوعات روزمرهٔ زندگی انسان را بررسی نمود.

شهاب‌الدین عباسی، مترجمی که نامش بر کتاب‌های فلسفی نویسندگان دیگری مانند ویل دورانت نیز به چشم می‌خورد، کتاب «خردمندی در زندگی روزمره» را به فارسی ترجمه کرده و نشر سنگ آن را منتشر نموده است.

موضوع کتاب خردمندی در زندگی روزمره

کتاب «خردمندی در زندگی روزمره» شامل ۱۸ جستار دربارهٔ موضوعات مختلف و مهمی است که در زندگی فردی و اجتماعی همهٔ انسان‌ها وجود دارد؛ موضوعاتی که ممکن است ذهن هرکس را در خلال زندگی روزمره‌اش به شکلی درگیر کند. این موضوعات عبارتند از: قدرت، شهرت، برابری، دروغگویی، مدارا، سفر، فضیلت، مسئولیت جمعی، چرخهٔ بخت، خیانت، خشونت، ملال، آزادی، تجمل، خدا، احترام به طبیعت، خرافه و کلیشه‌های ملی.

در هر جستار، کولاکوفسکی دربارهٔ موضوع مورد نظر خود سوالاتی مطرح کرده و به این طریق فضایی را برای بررسی چند جانبه و دقیق‌تر آن موضوع فراهم می‌کند. او سعی می‌کند به جملات ظاهرا بدیهی و ساده‌ای مانند «هرکس خواهان قدرت است» یا «همهٔ انسان‌ها با هم برابرند» از ابعاد مختلف فلسفی، اخلاقی، مذهبی، سیاسی و… بنگرد و نظریه‌های متفاوت پیرامون آن‌ها را بررسی کند، تا نشان دهد موضع گرفتن در این‌گونه مفاهیم به سادگی تکرار یک جمله نیست و نیاز به تامل بیشتری دارد.

به‌طور مثال، در جستار «دربارهٔ شهرت» کولاکوفسکی ابتدا از عطش شهرت در بین انسان‌ها و منافع حاصل از آن می‌نویسد. سپس بیان می‌کند که شهرت بنابر تعریفش کمیاب است و علی‌رغم اشتیاق و تلاش عدهٔ زیادی از مردم، عملا تعداد کمی به آن دست می‌یابند. در عین حال از عادلانه نبودن توزیع شهرت هم می‌نویسد اما نتیجه می‌گیرد که شکایت دراین‌باره معنایی ندارد؛ زیرا شهرت هرگز پاداش خردمندی یا خوبی نبوده است. در نهایت با وجود آنکه شهرت‌طلبی را توصیه نمی‌کند، اما آن را - با رعایت شرایطی- الزاما هم نکوهیده نمی‌داند. مشابه با خلاصهٔ این جستار، کولاکوفسکی موضوعات دیگر را نیز از جنبه‌های مختلف می‌کاود و سعی می‌کند نگاه بی‌طرفانه‌ای داشته باشد. این شیوه، علاوه بر اینکه خواننده را با دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ موضوعات روزمره آشنا می‌کند، به او نحوهٔ تفکر در مورد مسائل مشابه دیگر را هم می‌آموزد.

درباره نویسنده کتاب؛ لشک کولاکوفسکی

لشک کولاکوفسکی در سال ۱۹۲۷ در شهر رادوم لهستان متولد شد. او تحصیلات خود را در دانشگاه‌های ووچ و ورشو گذراند و در سال ۱۹۵۳ دکترای فلسفه گرفت. کولاکوفسکی در سال ۱۹۶۴ استاد بخش تاریخ فلسفه در دانشگاه ورشو شد، اما در ۱۹۶۸ توسط حکومت لهستان از دانشگاه اخراج شد و در سال‌های بعد به عنوان استاد مدعو در گروه فلسفهٔ دانشگاه‌هایی در کانادا و آمریکا فعالیت کرد.

کولاکوفسکی بیش از سی کتاب به زبان‌های انگلیسی، لهستانی، آلمانی و فرانسوی نوشته و متون فلسفی را نیز به زبان‌های دیگر ترجمه کرده است. به غیر از «خردمندی در زندگی روزمره» برخی دیگر از کتاب‌های او عبارتند از؛ «پرسش‌های فیلسوفان بزرگ جهان»، «جریان‌های اصلی در مارکسیسم»، «دین»، «حضور اسطوره»، «مدرنیته در محاکمه بی‌پایان» و «وحشت متافیزیکی». او در طول عمر پربار خود شش دکترای افتخاری و جوایز و افتخارات فراوان دیگری کسب کرده است و عضو چندین آکادمی و انجمن فرهنگی و فلسفی در کشورهای مختلف بوده است. کولاکوفسکی در سال ۱۹۹۵ بازنشسته شد و در ۲۰۰۹ در آکسفورد انگلستان از دنیا رفت.

جملاتی از کتاب خردمندی در زندگی روزمره

خلاصه حس همگانی به ما می‌گوید شرایطی وجود دارد که دروغگویی ضرورت پیدا می‌کند و برای آن دلیل خوبی دارد. مساله این است که دلیل خوب را چه‌طور باید تعریف کرد بدون این‌که این تعریف آن‌قدر گسترده شود که هر چیزی را که از قضا جزو علایق ماست، دربر بگیرد. این‌طور نیست که هر چیزی که برای ما نفع شخصی دارد لزوما دلیلی خوب برای دیگران باشد و به‌سختی می‌توان تعریفی به دست داد که هر مورد قابل تصور را شامل شود. مدافعان این دستور اخلاقی مطلق که نباید دروغ گفت، می‌گویند اگر هر کس هر وقت که دلش خواست یا هر وقت که مصلحت دید دروغ بگوید، اعتمادمان به دیگران کاملا متزلزل می‌شود و اعتماد شرط ضروری برای همزیستی‌مان در جامعه‌ای بسامان است.

استفاده از دارایی‌هایی را که برای برخورداری از آنها زحمت نکشیده‌ایم، به خودی خود نمی‌شود غیراخلاقی شمرد. چون هیچ اصل عدالتی در کار نیست که بر توزیع اتفاقی آنها حاکم باشد، مگر این که طرح و تدبیر خدا چنین باشد. تدبیر خدا هم در هر حال چیزی است که هرگز نمی‌توانیم به عمق آن راه پیدا کنیم. برنده شدن در بخت‌آزمایی مسلما به هیچ زحمتی نیاز ندارد و به این دلیل ممکن است نامنصفانه‌تر از استعداد ارثی به نظر برسد. اما این‌که بگوییم نامنصفانه‌تر است ما را به جایی نمی‌رساند. چون انصاف مقوله‌ای نیست که در مورد امور تصادفی کاربرد داشته باشد. به عبارت دیگر، حوادث تصادفی می‌توانند مطلوب یا نامطلوب باشند، اما نمی‌توانند منصفانه با نامنصفانه باشند.