رهایی از بلازدگی (تروما)

کسی نباید حتما سرباز جنگی باشد یا اردوگاه پناهندگان سوریه‌ای را دیده باشد یا به کنگو رفته باشد تا با بلازدگی روبرو شود. بلازدگی برای ما دوستان خانواده یا همسایگان هم می‌تواند اتفاق افتد.

این بخش آغازین مقدمهٔ دکتر بسل ون در کولک-متخصص روان‌پزشکی بالینی- بر کتابش یعنی رهایی از بلازدگی (تروما) است که ضرورت شناخت بلازدگی و آشنایی با راه‌های بهبود آن را برای ما روشن می‌سازد. رهایی از بلازدگی در ایران توسط ابراهیم شایان ترجمه و به همت انتشارات رود منتشر شده است.

بسل ون در کولک؛ نویسنده کتاب رهایی از بلازدگی (تروما)

دکتر بسل ون در کولک، روان‌پزشک، پژوهشگر و نویسندهٔ اهل لاههٔ هلند است. او مقام استادی را در دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه بوستونِ آمریکا و همچنین ریاست بنیاد تحقیقات تروما در بروکلینِ ماساچوست را داراست. او علاوه بر آمریکا در چند کشور آسیایی و اروپایی نیز تدریس کرده است.

معرفی کتاب رهایی از بلازدگی (تروما)

دو مثال از بلازدگی

همهٔ ما ممکن است در طول زندگی با حادثه‌ای روبرو شویم که بر روان و جسم ما تاثیر بد و فاجعه‌باری بگذارد و سالیانی سال عذابمان دهد به طوری که سعی می‌کنیم آن را از حافظه بزداییم و فراموشش کنیم. ولی این کار دشوار یا بهتر بگوییم ناممکن است و همانطور که دکتر کولک می‌گوید: «بخشی از مغز که تامین‌گر بقاست انکارکر خوبی نیست. »  پس اگر کسی دچار بلازدگی شد باید کمک کرد که بیماری‌اش درمان شود تا بیشتر و شدیدتر عذاب نکشد. کتاب رهایی از بلازدگی (تروما) ما را به خوبی با معضل بلازدگی آشنا می‌کند و راهای بهبود آن را نیز به ما نشان می‌دهد.

کتاب از ۵ بخش تشکیل شده است و هر بخش آن را فصل‌هایی دربر می‌گیرد که به ترتیب بخش اول ۳ فصل، بخش دوم ۳ فصل، بخش سوم ۴ فصل، بخش چهارم ۲ فصل، بخش پنجم هم ۸ فصل و در مجموع ۲۰ فصل را شامل می‌شود.

ویژگی بارز کتاب رهایی از بلازدگی این است که نویسنده در هر بخش و هر فصل از کتاب نمونه‌هایی از افرادی که دچار بلازدگی شده‌اند را می‌آورد و دربارهٔ آن بیمار و نشانه‌ها و پیامدهای بیماری‌اش توضیحاتی می‌دهد. به عنوان مثال در فصل آغازین کتاب داستانی از سرباز پیشین جنگ ویتنام به نام تام آمده که از این قرار است: تام در سال ۱۹۶۵ بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان در نیروی دریایی ارتش ایالات متحده نام‌نویسی می‌کند و پس از مدتی سرجوخه و فرماندهٔ هشت ملوان دیگر می‌شود. یک روز تام نفراتش را برای گشت به مزرعه‌ای در ویتنام می‌برد که ناگهان با رگباری از گلوله روبرو می‌گردد و افراد جوخه‌اش یکی پس از دیگری کشته یا زخمی می‌شوند. از آن روز به بعد تام هر شب «صدای ضجهٔ مردانش را می‌شنید و اجسادشان را می‌دید که در آب می‌افتند. » همین حادثه بود که باعث وحشت و عصبانیت تام ودر نتیجه بلازدگی او شد.

همچنین در جای دیگری از کتاب با خانوم معلمی به نام مارشا روبرو می‌شویم که ماجرای بلازدگی‌اش اینگونه است: روزی مارشا دختر ۵ سالهٔ خودش- ملیسا- را از کمپ یک روزهٔ مدرسه برمی‌دارد، دز هنگام رانندگی صدای زنگ هشداردهنده‌ای را می‌شنود که نشان‌دهندهٔ درست بسته نشدن کمبرند ملیسا بود مارشا که سعی می‌کند کمربند دخترش را محکم کند متوجه نمی‌شود و از چراغ قرمز عبور می‌کند و در همان حال اتومبیلی به او می‌کوبد و دختر ۵ ساله و جنین ۷ ماهه‌اش درجا کشته می‌شوند. این واقعه باعث می‌شود تا مارشا خودش را سرزنش کند و گرفتار افسردگی و در نهایت بلازدگی شود.

نمونه‌هایی از این دسته و همچنین مثال‌هایی دربارهٔ افرادی که قربانی تجاوز جنسی شده‌اند و یا کسانی که خشونت خانگی را تجربه نموده‌اند و هر دوی آن‌ها می‌تواند به بلازدگی ختم گردد در سراسر کتاب دیده می‌شود و شیوه‌هایی برای درمان و بهبودی آن‌ها نیز برای خواننده معرفی و مورد عرضه قرار می‌گیرد که ما از میان چندین روش ارایه شده به دو مورد از آن اشاره می‌کنیم.

دو راه برای بهبود بلازدگی

ای دی‌ام آر

یکی از روش‌های مهم برای درمان بلازدگی که دکتر کولک آن را در فصل پانزدهم از بخش پنجم کتابش پیشنهاد کرده؛ ای دی‌ام آر است که حتی تاثیر بیشتر و بهتری نسبت به قرص‌های ضدافسردگی بر درمان بلازدگی دارد و این ادعا طی آزمایشی که دکتر بسل ون در کولک و همکارانش انجام دادند ثابت شد. این آزمایش به این صورت بود: ۸۸ نفر از کسانی که گرفتار بلازدگی بودند داوطلبانه در این آزمایش شرکت می‌کنند که از این بین ۳۰ نفر شیوهٔ ای دی‌ام آر، ۲۸ نفر از داروی پروزاک و مابقی هم قرص‌های شکر را دریافت می‌نمایند. پس از ۸ هفته یک نفر از هر ۴ نفری که از روش‌ای دی‌ام آر بهره بردند بهبودی کامل حاصل کردند و در همان حال این آمار در کسانی که داروی پروزاک و قرص‌های شکر را مصرف کرده بودند یک نفر از میان ۱۰ نفر بود. البته دکتر کولک با این وجود ۸ هفته را برای حل و فصل میراث یک بلازدگی پایدار به ندرت کافی می‌داند و زمان بیشتری را برای آن درنظر می‌گیرد.

اما برای تعریف روش‌ای دی‌ام آر باید این طور گفت که‌ای دی‌ام آر روشی است که با کمک آن می‌توان خاطرات مرتبط با بلازدگی را یکپارچه و منسجم کرده و از تخیل خودمان برای پایان دادن به آن‌ها استفاده کنیم بدون اینکه دربارهٔ آن خاطرات تلخ و عذاب‌آور با کسی صحبت کنیم. فقط باید بدانیم که برای تاثیربخشی این روش نیاز به صبر و حوصله و دقت و تمرکز داریم که البته با نظر به اینکه این شیوه تاثیر شگفت‌انگیزی در درمان بلازدگی دارد استفاده از آن می‌ارزد.

یوگا

عواطف من احساس قوی‌تری دارند، بیشتر می‌توانم احساساتم را بیان کنم، می‌توانم تصمیم بگیرم و زندگی‌ام را انتخاب کنم، قادر بودم بدنم را حرکت دهم و توی بدنم در محل ایمنی باشم بدون اینکه خود را اذیت کنم.

این‌ها جملاتی بود که بلازدگان پس از شرکت در کلاس‌های یوگا در پاسخ به پرسش دکتر کولک دربارهٔ اثربخشی این روش در درمان بلازدگی بیان کرده بودند.

نویسندهٔ کتاب دربارهٔ یوگا این‌طور می‌گوید:

تمام برنامه‌های یوگا شامل ترکیبی از تمرینات تنفس (پرانایاما)، کشش یا طرز نشستن (اساناز) و مراقبهٔ ذهنی است. مکاتب مختلف یوگا تاکید بر تفاوت‌هایی در شدت و تمرکز بر هر یک از این عنصر یوگا دارد. برای نمونه، تفاوت در سرعت و عمق تنفس و استفاده از دهان، سوراخ بینی و گلو همه منجر به نتایج متفاوتی می‌شود و بعضی روش‌ها اثرات قوی بر انرژی دارند.

دکتر کولک برای پاسخ به این سوال که آیا راهی برای درمان و تغییر اچ آر وی وجود دارد یا نه در گوگل با ۱۷ هزار تارنمای یوگا برمی‌خورد که ادعا می‌کردند می‌توانند اچ آر وی (تغییرپذیری ضربان قلب) را درمان کنند که ثابت شد هم می‌توانند اچ آر وی را درمان کنند و هم قادر است بلازدگی را بهبود ببخشد طوری که کولک در توصیف یوگا بیان می‌دارد:

یوگا روشی عالی برای دستیابی مجدد به رابطه‌ای بین جهان درون و به همراهش مراقبت، محبت و رابطهٔ حسی با خود است.