مغز با شخصیت

ذات چیست و چگونه تعریف می‌شود؟ هرگز پاسخ درستی برای این سوال پیدا نشده و هیچ رشته‌ای از علوم شناختی و طبیعی و غیره نیز نمی‌توانند به‌طور مشخص و قطعی، این مسئله را روشن کنند. بسیاری از ما ممکن است در رفتارها و اتفاقات روزمره به شباهت‌هایی بین خود و والدین و خانواده‌مان بر بخوریم و این شباهت‌ها گاهی ممکن است خودمان را نیز شگفت‌زده کند. از زمان‌های دور و حتی در فرهنگ‌های باستانی ژنتیک به چشم می‌آمده و تفاوت‌های هر نسل با نسل قبل و بعد، برای دانشمندان جذاب بوده است. اما به دلیل نبود امکانات علمی کافی و نرسیدن به پاسخ درستی که براساس شواهد و عینیات باشد، این مسائل به قصه‌های ادبی و داستان‌های افسانه‌ای می‌پیوست. به همین دلیل برخی باور داشتند که انسان‌ها با ذات مشخصی به دنیا می‌آیند که بخش بزرگی از آن را از والدین به ارث برده‌اند؛ و بعضی دیگر عقیده داشتند که هر انسانی مانند یک صفحهٔ سفید متولد می‌شود و از لحظهٔ شروع تجربیات کودکی، ویژگی‌هایی که اصطلاحاً «ذاتی» نامیده می‌شود، در وجود آن‌ها شکل می‌گیرد. حالا و در دنیای امروز که بیشتر از هر زمان دیگر نیاز به خودشناسی داریم و وفور ابزارها برعکس باعث گم کردن هدف شده، دانش روان‌شناسی تلاش می‌کند تا بر پایهٔ شیوه‌های شناختی نوین، به این سوال پاسخ بدهد. کتاب «مغز با شخصیت» با عنوان جالبی که دارد، دقیقاً به همین موضوع پرداخته است: آیا احساسات ما اصالتی حقیقی دارد و به قول یونگ همگی ما بخشی از وجودی برتر به نام ضمیر ناخودآگاه جمعی هستیم؟ یا این‌که نه، حرف‌های همکار و رقیب او فروید در این باره درست‌تر است که تجربیات انسانی را مانند کُدهای یک ماشین، تنها تابعی از نیروی جبری قدرتمندی می‌داند که هرگز قابل شناختن نیست؟ این سوال‌های جذاب با محوریت ژنتیک و این‌که دقیقا چه چیزی از طریق دی‌ان‌ای به نسل بعد منتقل می‌شود، مباحث اصلی کتاب مغز با شخصیت را تشکیل می‌دهند. «کوین جی میشل» نویسنده این کتاب که استاد نوروساینس (عصب‌شناسی) و ژنتیک در کالج ترینیتی دابلین است، در این کتاب تلاش می‌کند تا مسئلهٔ اصالت تجربه و ذات انسانی را در قالب ادبیاتی از ژنتیک و علم بیولوژی، برای خوانندگان بیان کند. این کتاب توسط نشر شمعدونی منتشر شده و توسط مریم خطیبی ترجمه شده است. برای آشنایی بیشتر با کتاب «مغز با شخصیت» و خرید اینترنتی کتاب، با کتابچی همراه باشید.

موضوعات کتاب مغز با شخصیت

افرادی که به عنوان بهترین متخصصان در بزرگ‌ترین مراکز علمی جهان مشغول به فعالیت‌اند، بین دو گروه اصلی قرار می‌گیرند:

• دانشمندانی که انسان را براساس علوم تجربی و قوانین طبیعی مطالعه می‌کنند.
• پژوهشگرانی که به سمت دیگر ماجرا نگاه می‌کنند و تمرکزشان بر پرورش و آگاهی‌ست.

البته که همیشه بین این دو دسته از محققین تفاوت‌های اصولی وجود داشته، اما امروز راهبردهای علمی تفاوت تازه‌ای با گذشته پیدا کرده‌اند و آن تلاش برای پیوستگی هرچه بیشتر میان این دو دسته است. در هردوی این گروه‌ها، محققان با شواهد بسیاری مواجه می‌شوند که هم در ابعاد و نقاط متعددی از زندگی انسانی یافت می‌شود، و هم با کیفیات آن تطابق دارند. به این ترتیب هرچه بیشتر پیش می‌رویم نتیجه‌گیری سخت‌تر خواهد بود و گوشه‌های تازهٔ مسئله، آن را پیچیده‌تر خواهند کرد. با همین رویکرد، کوین جی میشل در این کتاب دورتر می‌ایستد، زاویهٔ نگاهش را تغییر می‌دهد و به سایه‌روشن‌هایی که بر فرضیه‌های پیشین وجود دارد، توجهی دوباره دارد. هدف این نویسنده در حقیقت این است که با استفاده از اطلاعات به‌روز در علم ژنتیک، به این سوال بپردازیم که ما حاصل چه چیزی هستیم؟ سیستم ژنتیکی انسان بسیار پیچیده است و با روشن شدن هر بخش از آن، ده‌ها گره دیگر پدید می‌آید. به همین دلیل تلاش اصل نویسنده، نه حل کردن مسئله‌های ریز و درشت در ژنتیک، بلکه ارائهٔ راه‌حلی تازه است برای رسیدن به دیدگاهی نو و یافتن مسیری تازه با هدف شناخت انسان. در این کتاب، مانند ایده‌های اساسی کوین میشل، بیشتر از هر چیزی دربارهٔ جنسیت و غریزه بحث می‌شود که مهم‌ترین پایه‌های آزمایشات فروید بوده است. این نویسنده با نگاهی دقیق‌تر به روش‌های تحلیلی و درمانی روان‌شناسی امروز، تلاش می‌کند تا پیوندی میان آن با روان‌شناسی کلاسیک برقرار کند و از جمع تضادها و تناقض‌هایی که وجود دارد، نتیجه‌ای دوگانه بگیرد. در این کتاب با شگفتی‌های بسیاری روبه‌رو می‌شویم که احتمالاً تابه‌حال از آن‌ها بی‌خبر بودیم. میشل با استناد به این‌که استعدادهای ذاتی یک فرد از ترکیب ویژگی‌های ژنتیکی او به دست می‌آید، ما را به سفری دور و دراز می‌برد؛ مسائلی از قبیل این‌که ژنوم‌های ما چطور مغز را می‌سازند، درحالی‌که هیچ‌گونه مطابقتی میان سلول‌های این دو وجود ندارد؟

جملات برتر از کتاب مغز با شخصیت

ما باید تنوع ذات انسانی خود را بشناسیم، آن را بپذیریم، در آغوش بگیریم و حتی از آن تجلیل کنیم.

همه ما واقعاً متفاوت از یکدیگر متولد می‌شویم و این تفاوت‌ها پابرجا می‌ماند. ما خجالتی، باهوش، خشن، پرخاشگر، مهربان، مضطرب، تکانشی، سخت‌کوش، حواس‌پرت یا تندخو هستیم.

ما هنوز اراده آزاد داریم، نه به این معنا که هر لحظه بتوانیم انجام هر کار تصادفی را انتخاب کنیم. منظورم این است که می‌توانیم، اما معمولاً این کار را نمی‌کنیم، زیرا عمدتاً عادت‌های ما رفتارهای ما را هدایت می‌کند.

تنوع در ژن‌های ما و نحوه تکوین مغز ما باعث تفاوت در استعدادهای رفتاری ذاتی، یعنی تنوع در گرایش‌ها و ظرفیت‌های رفتاری ما می‌شود. بدون شک، این استعدادها بر شیوه رفتار ما در هر شرایطی تأثیر می‌گذارد، اما به‌خودی خود آن را تعیین نمی‌کند.

مطالعات بسیار زیادی در کشورهای مختلف جهان این مسئله را در نمونه‌های بسیار بزرگ بررسی کرده است. نتیجه این بود که در واقع تفاوت‌هایی متوسط در ویژگی‌های شخصیتی متعدد بین مردان و زنان وجود دارد که بین مطالعات و کشورها بسیار هماهنگ است. اگر پنج ویژگی بزرگ را در نظر بگیریم، زنان در همراه بودن و روان‌رنجوری نمره‌ای بسیار بالاتر و در وظیفه‌شناسی نمره‌ای کمی بالاتر می‌گیرند، در حالی که مردان از نظر پذیرش ایده‌ها نمره‌ای کمی بالاتر دریافت می‌کنند. برون‌گرایی به‌خودی‌خود قابل مقایسه نیست، اما هنگامی که به جنبه‌های فرعی تقسیم می‌شود، می‌توان دید که مردان در جرأت و هیجان جویی نمره‌ای بالاتر کسب می‌کنند، در حالی که زنان در معاشرت و جمع‌گرایی نمره‌ای بالاتر می‌گیرند.