پوتین قرمزها

کتاب «پوتین قرمزها»، اثری در ژانر خودزندگی‌نامه‌نوشت و یا بیان خاطرات است که توسط فاطمه بهبودی و با تقریر خاطرات مرتضی بشیری نوشته شده است. مرتضی بشیری یکی از افراد موثر در دورهٔ دفاع مقدس است که در جنگ تحمیلی عراق به ایران، نقش مهمی داشته است. او از سال ۱۳۶۵ هجری شمسی تا پایان جنگ، عنوان بازجو و مدیرمسئول جنگ روانی قرارگاه خاتم‌الانبیا را یدک می‌کشیده و بنا به همین موضوع، اشارات زیادی از آن دوران را برای ارائه دارد.

این کتاب حاصل مصاحبه‌هایی است که بهبودی با بشیری انجام داده است؛ درواقع خود بهبودی می‌گوید که در پاییز ۱۳۹۳ پیشنهاد نگارش این کتاب را از آقای «مرتضی سرهنگی» مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری حوزهٔ هنری دریافت کرده است و از آن جایی که با جستجو کردن درمورد پیشینهٔ بشیری به روحیهٔ او علاقه‌مند شده، به سراغ مصاحبه با مدیرمسئول جنگ روانی قرارگاه خاتم‌الانبیا رفته است.

علی‌ای حال این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۹۵ به چاپ رسیده و از آن تاریخ تا به حال سه بار تجدید چاپ یافته است. کتابی که توسط انتشارات سورهٔ مهر به چاپ رسیده است. نسخهٔ این نشر مشتمل بر ۳۹۲ صفحه از قطع رقعی و جلدی شومیز است.

خرید کتاب پوتین قرمزها را به چه افرادی پیشنهاد می‌کنیم؟

با وجود آن که ژانر این کتاب به نوعی در زمینهٔ آثار دفاع مقدس قرار می‌گیرد، اما نمی‌توان اثر حاضر را یک کتاب تک‌بعدی تعریف کرد. بنابراین پوتین قرمزها با بسیاری از سلیقه‌ها جور در می‌آید و برایشان جذاب خواهد بود. برای مثال شنیدن خاطرات یک مسئول جنگ روانی، از منظر روان‌شناختی هم می‌تواند بسیار جالب به نظر بیاید.

موضوع کتاب پوتین قرمزها

احتمالا تا به همین‌جای مطلب هم با موضوع کتاب به صورت کم و بیش آشنا شده‌اید. اما یک نکتهٔ حائز اهمیت در این میان وجود دارد که اشاره به آن خالی از لطف نیست. درواقع در بین کتاب‌های دفاع مقدس و خاصه کتاب‌های مربوط به اسارت، اغلب با کتاب‌هایی روبه‌رو شده‌ایم که به اسارت رزمندگان خودی پرداخته‌اند و روایت آنان از اسارت در چنگال رژیم بعث، مظلومیت و رنج‌هایشان را توضیح داده‌اند.

اما جالب است بدانید که در کتاب پوتین قرمزها قرار است تا با خاطرات یک بازجوی ایرانی که مسئولیت برخورد با اسرای عراقی را داشته است مواجه شویم. بنابراین تضادها و مقایسه‌هایی که ممکن است از مطالعهٔ این کتاب به ذهن‌تان بیایند جالب است. پس خرید کتاب حاضر می‌تواند باعث شود تا وجهی کمتر دیده شده از جنگ را ببینید.

البته همان‌طور که گفتیم، این کتاب به قلم فاطمه بهبودی نوشته شده است؛ اما نمی‌توانیم در این میان از طنازی زبان بشیری، لحن خوب، دقت، سنجیدگی بیان و همچنین مستند بودن خاطراتش عبور کنیم. ضمن اینکه بهبودی سعی کرده تا کتاب را به صورت روایی حفظ کند و خاطره‌گونه بنویسد. به این شکل که پوتین قرمزها حالت مصاحبه‌محور ندارد و گویی که از زبان خود بشیری روایت شده است. در همین راستا، بهبودی برای سبک روایی کتاب نیز از حالت اول شخص مفرد (من راوی) استفاده کرده که جذابیت نکتهٔ بالا را افزون نموده است.

آشنایی با فاطمه بهبودی، نویسندهٔ کتاب

گرچه که کتاب درمورد مرتضی بشیری است، اما بد نیست تا با نویسندهٔ آن یعنی فاطمهٔ بهبودی نیز آشنا شویم. این داستان‌نویس و پژوهشگر معاصر، یکی از نویسندگان جوان دفاع مقدس به شمار می‌آید که فعالیت ادبی خود را از تحصیل در رشتهٔ کتابداری آغاز کرده است؛ اما بعدها به حوزه‌های تحقیق و نویسندگی کشیده شده است و در حوزه‌هایی متنوع کار کرده است.

از جمله کتاب‌های دیگر این نویسندهٔ تهرانی (غیر از پوتین قرمزها) می‌توانیم به کتاب‌هایی همچون بوی اردیبهشت و برای شب‌های بی‌ستاره اشاره داشته باشیم که کتاب‌هایی در ژانر داستان هستند و آثاری مقبول به حساب می‌آیند.

جملاتی از کتاب پوتین قرمزها

«چون عملیاتی نشده بود، تصمیم گرفتم از اطلاعات هرچند بیات و فرسودهٔ اسرای کمپ، به عنوان دستگرمی و آزمایش شیوه‌هایی که در نظر داشتم، استفاده کنم. برای شروع به سراغ اسرایی رفتم که قدیمی‌تر بودند و در اولین عملیات‌ها به اسارت درآمده بودند. گرچه آن‌ها اطلاعات به روزی نداشتند، اما از همنشینی با اسرای جدید که در مقابل صحبت کردن با ما مقاومت داشتند، اطلاعاتی دریافت کرده بودند که برای برقراری ارتباط با اسرای تازه‌وارد مفید بود. صحبت کردن با اسرای قدیمی اطلاعاتی به من می‌داد و ذهنم را باز می‌کرد؛ طوری که با همان اطلاعات از اسرای جدید می‌خواستم دربارهٔ آن صحبت کنند. در این صورت اسیر تازه‌وارد نمی‌توانست مطلبی را کتمان کند. ضمن اینکه من در میان حرف‌های او به اطلاعات جدیدتری می‌رسیدم. با این روش، با دانش سی درصدی به اطلاعات هفتاد درصدی بعدی دست پیدا می‌کردم. »

«ماشین جنگ با سرعت پیش می‌رفت و منتظر ارزیابی و تدوین یافته‌های من نمی‌ماند. در حالی که من راه آزمون و خطا را در پیش گرفته بودم، عملیات کربلای پنج شروع شد. دشمن فکرش را هم نمی‌کرد بعد از شکست ما در عملیات پیشین، نیروهایمان دست به عملیات جدیدی بزنند. هرچند شتاب‌زدگی در کار آفت‌هایی داشت، تصمیم گرفتم با شیوه‌ای جدید – هرچند ناقص- در بازجویی‌های وارد بشوم. پیشروی رزمندگان اسلام در خطوط نبرد تعداد اسرا را بیشتر کرده بود و فرصت سر خاراندن به ما نمی‌داد. بازجویی هر یک از اسرا مورد خاصی به شمار می‌رفت که با دیگری تفاوت داشت. در این بین، به من خبر دادند قرار است کنفرانس مطبوعاتی به حضور اسرا و مدیریت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا برگزار شود. »

«اغلب افسران بی‌مایه و بی‌مقداری که در بازجویی‌ها با آن‌ها مواجه می‌شدیم، فارغ‌التحصیل کلیه‌الرفاق بودند. کلیه‌الرفاق دانشکده‌ای بود برای درجه‌داران ارتش عراق که با شرکت در جنایات صدام یا سرکوب مردم خوش‌خدمتی خود را به حزب بعث ثابت کرده بودند. این درجه‌داران وفادار، بدون هیچ ضابطه‌ای وارد دانشکدهٔ رفقا می‌شدند، دورهٔ افسری می‌دیدند، و به افسران توجیه سیاسی یگان‌های عراقی تبدیل می‌شدند. وظیفهٔ افسران توجیه سیاسی جلب و جذب افراد به سوی حزب بعث بود. این گروه برای آن که بتوانند عاطفهٔ نیرو را به حزب بعث بکشانند، نرمش نشان می‌دادند. ولی معمولا با فرماندهی یگان مربوطه دچار تعارض می‌شدند. مثلا فرمانده تقاضای مرخصی سرباز را رد می‌کرد؛ اما افسر توجیه سیاسی با او موافقت می‌کرد. با این وضع، فرماندهان یگان‌ها احساس می‌کردند در ردهٔ دوم قرار دارند. »