هیاهوی زمان، رمانی برجسته از جولین بارنز، نویسندهٔ سرشناس بریتانیایی، است که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد. این کتاب یک رمان تاریخی-زندگینامه‌ای است که زندگی و کشمکش‌های درونی آهنگساز مشهور روسی دمیتری شوستاکوویچ را در مواجهه با حکومت استالینی بررسی می‌کند.

بارنز که پیش‌تر با آثاری مانند «درک یک پایان»  برندهٔ جایزهٔ من بوکر شده بود، در این کتاب نیز با زبانی موجز و ساختاری هوشمندانه، اضطراب، ترس و فشار روانی یک هنرمند تحت نظام توتالیتر شوروی را به تصویر می‌کشد.

یکی از بهترین ترجمه‌های این کتاب، ترجمهٔ پیمان خاکسار است که توسط نشر چشمه منتشر  شده است.

خلاصهٔ داستان کتاب هیاهوی زمان اثر جولین بارنز

رمان در سه بخش اصلی روایت می‌شود که به سه مقطع مهم از زندگی «شوستاکوویچ» پرداخته و رابطهٔ او با قدرت، هنر و وجدان شخصی‌اش را بررسی می‌کند.

بخش اول: ایستادن کنار آسانسور

داستان در سال ۱۹۳۶ و اوج دوران وحشت استالینی آغاز می‌شود. شوستاکوویچ در نیمه‌شب کنار آسانسور ایستاده است و چمدان کوچکی در دست دارد. او انتظار دارد که هر لحظه مأموران «ان‌کاوه‌ده»(پلیس مخفی شوروی) برای دستگیری‌اش بیایند.

علت این ترس، انتقاد شدید روزنامهٔ پراودا (ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی) از اپرای «لیدی مکبث» است. مقاله‌ای با عنوان «هرج‌ومرج به جای موسیقی این اثر را انحرافی خوانده است. در دورهٔ وحشت استالینی، چنین انتقادی می‌تواند به دستگیری، تبعید یا حتی اعدام منجر شود. اما مأموران آن شب نمی‌آیند، و او همچنان زندگی در ترس و تحقیر را ادامه می‌دهد.

بخش دوم: سفر به کنفرانس فرهنگی نیویورک

۱۲ سال بعد، در سال ۱۹۴۸، شوستاکوویچ مجبور می‌شود برای دفاع از موسیقی شوروی در کنفرانسی در نیویورک سخنرانی کند. این بخش به اوج فشار ایدئولوژیک بر هنرمندان می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه نظام‌های توتالیتر، هویت و شرافت فردی را از بین می‌برند.

بخش سوم: عضویت در حزب کمونیست

در سال ۱۹۶۰، شوستاکوویچ در اوج ناامیدی و شکست، مجبور می‌شود عضویت در حزب کمونیست شوروی را بپذیرد. او می‌داند که این پایین‌ترین نقطهٔ سقوطش است.

در این بخش، بارنز نشان می‌دهد که چگونه یک روح هنرمند در طول زمان، زیر فشار ایدئولوژی و استبداد نابود می‌شود.

بررسی ساختار و سبک نگارش کتاب هیاهوی زمان اثر جولین بارنز

روایت تکه‌تکه و ذهنی

• کتاب دارای روایت خطی کلاسیک نیست؛ بلکه خاطرات، ترس‌ها و افکار شوستاکوویچ در ذهنش جاری هستند.
• این سبک باعث ایجاد حس سردرگمی و اضطراب دائمی می‌شود که دقیقاً همان احساسی است که شخصیت اصلی دارد.

زبان مینیمالیستی و موجز

• بارنز از نثری ساده، دقیق و تلخ استفاده می‌کند که تأثیر روانی عمیقی بر خواننده دارد.
• جملات کوتاه و ضربه‌ای، حس اضطراب و فشار روانی را تشدید می‌کنند.

درهم‌آمیختگی تاریخ و ادبیات

• کتاب بر اساس واقعیت‌های تاریخی نوشته شده، اما در قالب رمانی فلسفی و روانشناختی روایت می‌شود.
• این ترکیب باعث می‌شود که کتاب نه‌تنها یک زندگینامهٔ هنری، بلکه تحلیلی از قدرت، ترس و مقاومت انسانی باشد.

مفاهیم کلیدی کتاب هیاهوی زمان اثر جولین بارنز

هنر در برابر قدرت

• شوستاکوویچ نماد هنرمندی است که بین آرمان‌های هنری و فشار سیاسی گرفتار شده است.
• او نمی‌خواهد سازش کند، اما مجبور می‌شود برای بقا، مصالحه کند.

ترس و روان‌شناسی استبداد

• کتاب نشان می‌دهد که چگونه حکومت‌های توتالیتر، افراد را به ابزار خود تبدیل می‌کنند.
• شوستاکوویچ مانند بسیاری از روشنفکران شوروی، دائماً در وحشت از دستگیری و تحقیر زندگی می‌کند.

خیانت به خود و تسلیم تدریجی

• رمان به این سوال مهم می‌پردازد «آیا می‌توان هم زنده ماند و هم شرافت خود را حفظ کرد؟ »
• شوستاکوویچ متوجه می‌شود که در نهایت، هر هنرمندی در یک حکومت استبدادی، یا باید نابود شود یا به خدمت نظام درآید.

درباره نویسنده

جولین پاتریک بارنز، در ۱۹ ژانویه ۱۹۴۶ در لستر، انگلستان به دنیا آمد. او در خانواده‌ای فرهنگی رشد کرد؛ هر دو والدینش معلم زبان فرانسه بودند. پس از تحصیل در مدرسه، در دانشگاه مگدالن آکسفورد در رشتهٔ زبان‌های مدرن (فرانسوی و روسی) تحصیل کرد.

پس از فارغ‌التحصیلی، به عنوان فرهنگ‌نویس در دیکشنری آکسفورد مشغول به کار شد و سپس در چند روزنامه به عنوان منتقد ادبی و روزنامه‌نگار فعالیت کرد.

بارنز یکی از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر بریتانیا است که در آثارش از طنز ظریف، روایت غیرخطی و تأملات فلسفی دربارهٔ زمان، حافظه و حقیقت استفاده می‌کند. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از:

• طوطی فلوبر اثری پست‌مدرن دربارهٔ گوستاو فلوبر
• درک یک پایان رمانی روانشناختی دربارهٔ خاطرات و خودفریبی که جایزهٔ بوکر را برد
• هیاهوی زمان رمانی دربارهٔ زندگی دمیتری شوستاکوویچ در شوروی استالینی

بارنز با استفاده از نگاه فلسفی، بازی با ساختار روایت و تحلیل روان‌شناختی شخصیت‌ها، یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی قرن بیست و یکم محسوب می‌شود.

جملاتی از کتاب هیاهوی زمان اثر جولین بارنز

«استبداد به قدری در نابودی همه‌چیز خبره شده بود که چرا باید برای از میان بردن عشق تعلل می‌کرد؟ حال چه عمدی چه سهوی. استبداد از تو می‌خواست حزب و دولت و رهبر بزرگ و زمامدار و توده را دوست داشته باشی. ولی عشق فردی – بورژوایی و خاص‌نگر – حواس مردم را از آن عشق‌های عظیم و والا و بی‌معنا و بی‌خردانه پرت می‌کرد. و در چنین مواقعی مردم در معرض این خطر بودند که دیگر خودشان نباشند. اگر به اندازهٔ کافی می‌ترساندی‌شان تبدیل به چیزی دیگر می‌شدند، چیزی خوار و حقیر: یک مشت تکنیک صِرف برای بقا. و به این ترتیب مشکلش فقط اضطراب نبود، اغلب ترسی هولناک را تجربه می‌کرد: ترس از این‌که روزهای آخر عشق فرا رسیده باشد. »

«قدرت این را نمی‌فهمید. فکر می‌کرد اگر میزان قابل‌توجهی از جمعیت را به قتل برساند و بقیه را با رژیم تبلیغات و هراس تغذیه کند، نتیجه‌اش می‌شود خوش‌بینی. »

«این‌جا نمی‌توانی هم حقیقت را بگویی هم زندگی کنی. کسانی که تصور می‌کردند عملکرد قدرت را می‌شناسند و از تو انتظار داشتند با آن بجنگی، کسانی که فکر می‌کردند مردی در موقعیت تو این توانایی را دارد. به عبارت دیگر خونت را می‌خواستند. شهید لازم داشتند تا خباثت رژیم را به اثبات برسانند. ولی تو باید شهید می‌شدی نه آن‌ها. ولی چندتا شهید لازم بود تا ثابت شود رژیم اهریمنی هولناک و خون‌خوار است؟ هر چه بیشتر بهتر. »

«خب، به قول معروف زندگی قدم زدن در دشت‌ودمن نیست. روح می‌توانست به یکی از این سه راه نابود شود: با کاری که بقیه با تو می‌کردند، با کاری که بقیه باعث می‌شدند با خودت بکنی و با کاری که به میل شخصی با خودت می‌کردی. یکی از این سه‌تا کافی بود؛ هر چند اگر هر سه همراه هم بودند نتیجه‌اش مقاومت‌ناپذیر بود. »

«چه چیز را می‌توان برابر هیاهوی زمان قرار داد؟ تنها آن موسیقی درون‌مان – موسیقی هستی‌مان – که بعضی تبدیلش می‌کنند به موسیقی حقیقی. که اگر قدرتمند باشد و صادق و آن‌قدر ناب که بتواند هیاهوی زمان را خفه کند، بعد از گذشت دهه‌ها تبدیل می‌شود به زمزمه تاریخ. »