تا به حال به این نکته فکر کرده‌اید که چرا کتاب «هاکلبری فین» انقدر محبوب شده است یا چه ربطی به تام سایر دارد؟ در حقیقت، با خواندن رمانی که راجع به یک بچهٔ فراری بی‌خانمان و یک بردهٔ فراری است، چه چیزی به دست می‌آورید؟ اصلا اینکه چه چیزی به دست می‌آورید اهمیتی دارد؟ در حقیقت یکی از بزرگ‌ترین طنزنویس‌های آمریکایی، یعنی مارک تواین، چه چیزی را در این رمان طولانی و خنده‌دار گوشزد می‌کند؟ راجع به رمانی حرف می‌زنیم که به محض انتشار، توقیف شد. اما قبل از هر چیز، بیایید کمی راجع به مارک تواین صحبت کنیم. طنزنویس بزرگی که خردسال و بزرگسال، همه با او خاطره دارند.

مارک تواین، طنز نویسی که زندگی طنزی دارد

بدون شک شخصیت مارک تواین از شخصیت کتاب‌هایش فاصلهٔ زیادی ندارد. مردی ماجراجو که برای یافتن طلا به نوادا می‌رود، سرمایه‌اش را به باد می‌دهد، ورشکست می‌شود، دوباره با نوشتن رمان‌های طنز پولدار می‌شود و سه سگ به اسم «می‌دانم و می‌دانی و نمی‌دانم» دارد. جالب است بدانید که کمتر کسی نام واقعی او، یعنی «ساموئل لانگهورن کلمنس» را می‌داند. «مارک تواین»، تخلص او، در اصل نام بخشی از رودخانه است که امکان حرکت راحت‌تر قایق را فراهم می‌سازد!

او طنز نویس آمریکایی است که در سال ۱۸۳۵ به دنیا آمد و همه او را با رمان محبوبش یعنی «تام سایر» می‌شناسند. ماجراهای هاکلبری فین، در حقیقت ادامهٔ رمان تام سایر است و هر کسی که طرفدار آن قصه بوده را خوشحال می‌کند.

از سایر آثار مارک تواین می‌توان به عصر طلایی، شاهزاده و گدا، یک یانکی اهل کنتیکت در دربار شاه آرتور، تراژدی ویلسون کله‌پوک، تام سایر در خارج، خاطرات شخصی ژاندارک، داستان یک اسب و بیگانه مرموز اشاره کرد.

چرا باید هاکلبری فین را بخوانیم؟

اگر می‌خواهید راجع به زندگی برده‌های آمریکایی نکاتی بدانید ولی طاقت ندارید تراژدی‌های دردناکی مثل ماجراهای رمان «دلبند» را بخوانید، پس هاکلبری فین را به شما توصیه می‌کنیم. هاکلبری فین، صرفا یک کتاب طنز نیست که شما را فقط بخنداند. بلکه اوضاع سیاسی اجتماعی را به خوبی نقد می‌کند و مرز بین آزادی و اسارت را به تصویر می‌کشد. اگرچه فقط به برده‌داری نمی‌پردازد و از همان ابتدا، هنجارها و تفکرات غلط و سنتی جامعهٔ آمریکا را نیز زیر سوال می‌برد:

«قاضی و بیوهه هم رفتند دادگاه تا دادگاه مرا از بابایم بگیرد و بگذارد یکی از آن‌ها قیم من بشود. اما قاضی که تازه به شهر آمده بود و بابای مرا نمی‌شناخت، گفت دادگاه نباید دخالت کند و خانواده‌ای را از هم جدا کند. گفت بهتر است او پسر را از پدرش نگیرد. برای همین، قاضی تاچر و بیوهه مجبور شدند قضیه را ول کنند.»

 ماجرا راجع به هاکلبری فین، بچهٔ فقیری است که پدری دائم‌الخمر و بد دهن دارد. هاکلبری فین که تازه به خاطر ماجراهایی که در «تام سایر» تجربه کرده، پولی به جیب زده است، از پدرش هراس دارد. پس بالاخره پس از اینکه مورد سواستفادهٔ او قرار می‌گیرد، فرار می‌کند. در مسیر فرار خودش، با یک بردهٔ فراری روبه‌رو می‌شود و این دو در همین لحظه به وجه اشتراک می‌رسند! اگرچه برخلاف هاکلبری فین، ماجرای فرار برده یک فرار ساده نیست، بلکه فرار از کل سیستم ظالم و نژادپرستانه در آمریکا است.

فرار از بردگی

اگرچه هاکلبری بعد از ملاقات با بردهٔ فراری، تردید می‌کند. از لحاظ منطقی، او می‌داند که باید جیم فراری را تحویل دولت دهد. ولی مشکل اینجا است که او نمی‌تواند به جیم به شکل یک «کالا» نگاه کند.

جالب است بدانید درست به محض اینکه رمان در سال ۱۸۸۴ در کانادا، اروپا و آمریکا منتشر شد، در لیست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفت، چون جامعهٔ آن را زیادی «رکیک» می‌دانست. اما اصل ماجرا به خاطر به تصویر کشیده شدن جنایتکاران طبقهٔ متوسط جامعه بود. چیزی که هاکلبری را از خانه فراری داده بود.

اما پنجاه سال بعد، هاکلبری فین به بخشی جدا نشدنی از ادبیات آمریکا تبدیل شد. جالب است بدانید که تی. اس. الیوت و ارنست همینگوی تصور می‌کردند که «ماجراهای هاکلبری فین»، یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که در آمریکا، تالیف شده است و باید در تمام کتاب‌خانه‌ها وجود داشته باشد. اما با این وجود، همچنان چاپ و انتشار آن توقیف شده بود و بالاخره وقتی از دوران نژادپرستی‌های نامحدود آمریکا فاصله گرفتند، بازنویسی و منتشر شد.

در این کتاب، موضوعاتی نظیر «آیا درست است مالک کسی باشیم؟» یا «آیا درست است از قانون غلط پیروی کنیم؟» مطرح می‌شود.

هاکلبری فین با صراحت ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی جامعه را زیر سوال می‌برد. او حتی تا نقد مدارس دولتی نیز پیش می‌رود. چون این مدارس بیشتر از مدارس خصوصی، به ارزش‌های اخلاقی تعریف شده در جامعه می‌چسبند. اما آیا این ارزش‌ها واقعا از صحت و اعتبار برخوردار هستند؟ چرا شخصیت اصلی داستان از مدرسه و هنجارهای آموزشی فرار می‌کند؟ چرا با اینکه پدرش او را از مدرسه و درس خواندن دور می‌کند، اعتراضی ندارد و گاها حتی خوشحال هم می‌شود؟ شما با خواندن این کتاب، هم حسابی می‌خندید، هم حسابی به فکر فرو می‌روید. حتی فرقی ندارد که چند ساله هستید، خواندن این کتاب به تمام گروه‌های سنی، توصیه می‌شود.