تلماسه

۱۴۰۰/۱۱/۱۱

در کتاب علمی تخیلی تلماسه به عصری از زمان در آینده دور بر می‌خوریم که با پیشرفت در ساخت و استفاده از ربات‌ها مردم بیش از پیش احتیاج به رشد توانایی‌های خود احساس نیاز کرده‌اند. فضای کتاب در جامعه‌ای با سیستم حکومتی پادشاهی رخ می‌دهد که عطش انسان به قدرت حتی با وجود پیشرفت علم را روایت می‌کند. در همین راستا مردم از ماده‌ای کشف شده به نام اسپایس ملانژ که تاثیر شگرفی بر افزایش قدرت‌های جسمی و ذهنی دارد بهره می‌گیرند این ماده همچنین قدرت تحلیل و پیش‌بینی آینده را نیز به مصرف‌کننده‌های خود هدیه می‌کند که البته این ماده کمیاب فقط در مکانی به نام آراکیس یافت می‌شود که منطقه‌ای بسیار خشک و خشن بحساب می‌آید. این کتاب بر اساس اقتباسی از واقعیت منطقه پر تنش بین النحرین یا همان عراق در طول تاریخ منطقه آراکیس را از این منطقه اقتباس کرده. ماده ملانژ از ماسه‌های منطقه آراکیس استخراج می‌رود و مردم برای رفتن به این منطقه و استخراج این ماده ارزشمند نیاز به تحمل سختی بسیار و لباس مخصوص دارند. و همانطور که از ماهیت این ماده بر میاید بر سر تنها مکانی که اسپایس ملانژ استخراج می‌شود یعنی آراکیس جنگ و نزاع بین سه قدرت اصلی داستان وجود دارد که هر کدام بر اساس معادله قدرتی که خود ترسیم می‌کنند سعی در کنار زدن رقبا و گرفتن انحصار این ماده را دارد.

۲

۱۴۰۰/۱۲/۱۴

چرا باید کتاب Dune را بخوانیم؟ در تابستان سال ۱۹۶۵ کتابی در ژانر علمی-تخیلی توسط انتشارات Chilton در ایالات متحده منتشر شد که به ارباب حلقه‌های ژانر علمی-تخیلی شهرت دارد. فرانک هربرت (Frank Herbert) نویسنده این کتاب، بعد از رد شدن کتابش توسط ۲۰ شرکت انتشارات بزرگ که سابقه‌ای طولانی در زمینه نشر داستان‌های علمی-تخیلی داشتند، با ناامیدی سراغ شرکت نشری رفت که تا پیش از آن فقط در زمینه نشر راهنمای اتوموبیل‌های شرکت‌های خودرو سازی فعالیت می‌کرد. اما در کمال تعجب، این شرکت امتیاز چاپ جلدسخت کتاب Dune را که پیش از آن طی سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۵ و در هشت بخش مجزا در مجله Analog منتشر شده بود، به قیمت ۷٫۵۰۰ دلار از هربرت خریداری کرد. شرکت انتشارات Chilton همچنین امتیازات دیگری هم به نویسنده داد تا بتواند رمان‌های دنباله را هم چاپ کند. کتاب فرانک هربرت، طولانی‌تر از رمان‌های علمی-تخیلی هم دوره‌اش بود و به همین دلیل انتظار می‌رفت تا بسیاری از مخاطب‌های ژانر علمی-تخیلی با دیدن حجم کتاب که بیش از ۴۰۰ صفحه بود، آن را کنار بگذارند. اما تلماسه برخلاف انتظارات و با سرعتی باورنکردنی به یکی از موفق‌ترین رمان‌های سال در زمینه فروش و از نگاه منتقدان تبدیل شد. مدتی بعد از انتشار، کتاب تلماسه به عنوان برنده جایزه بزرگ نبیولا  [جایزه‌ای که به بهترین اثر فانتزی و علمی-تخیلی سال اهدا می‌شود] معرفی شد و در سال ۱۹۶۶ در کنار رمان شگفت‌انگیز This Immortal اثر راجر زلازنی (Roger Zelazny)  جایزه هیوگو را تصاحب کرد. اما دست‌آوردهای رمان تلماسه به کسب جایزه نیبولا و هیوگو خلاصه نشد، تلماسه به علت داستان چندلایه و عمیق، و همچنین روایت منحصر به فرد فرانک هربرت، به یکی از پرطرفدارترین آثار علمی تخیلی دوران تبدیل شد و طرفداران بسیاری کسب کرد. بدون شک موفقیت‌هایی چون فروش بسیار زیاد و کسب جوایز مهم ادبیات گمانه‌زن، در شهرت و فروش این اثر نقشی اساسی ایفا کرده‌اند، اما آنچه که رمان تلماسه را به اثری منحصر به فرد و متمایز از دیگر آثار علمی تخیلی هم‌دوره و یا حتی تمام دوران تبدیل می‌کند، نه شهرت، بلکه مفاهیم و مسائل بررسی شده و اشاره شده در داستان آن است. کتاب Dune را می‌توان اولین داستان علمی-تخیلی دانست که به طور خاص و با تاکید فراوان به بحث محیط زیست و تغییرات موثر از پیشرفت‌های تکنولوژی، تکامل انسان و البته مبحث پیچیده بقای انسان در محیط‌هایی خصمانه پرداخت. فرانک هربرت که در زمان نوشتن کتاب تلماسه روزنامه‌نگار بود و فعالیت‌های بسیاری در زمینه محیط زیست و حتی سیاست داشت، با در نظر گرفتن جوامع انسانی در قرن ۲۰ و کشمکش‌های سیاسی و آغاز تخریب سریع محیط زیست، و البته جدالی بی‌پایان برسرمنابع خاورمیانه، داستانی در رابطه با انسانیت، قدرت، سیاست، مذهب و البته روان‌شناسی نوشت که از قضای روزگار در آینده‌ای دور و در کهکشانی عظیم رخ می‌داد. جایی که نه خبری از زمین بود و نه زیستگاه اولیه انسان‌ها، اما کشمکش‌ها، تلاش برای رسیدن به قدرت و جدال برسرمنابع منطقه‌ای خاص، همچنان ادامه داشت. هربرت برای خلق استعاره علمی-تخیلی‌اش سیرتحقیقاتی طولانی مدتی را آغاز کرد که بیش از شش سال طول کشید، پس از آن، در سال ۱۹۶۳ (به صورت هشت قسمت مجزا در مجله Analog) داستان تبدیل شدن پاول آتریدیز به راهنما و نجات‌دهنده بشریت را منتشر کرد. داستانی سرشار از استعاره‌های عظیم در رابطه با ذات و روان بشر و تمایل‌اش به دنبال کردن رهبرهای کاریزماتیک.

۴