ترجمه شرح ابن‌عقیل بر الفیه محمدبن‌عبدالله بن‌مالک

انتشارات امیرکبیر منتشرکرد:

کتاب حاضرترجمه‌ای از برگزیده‌ترین متن عربی کتاب شرح ابن عقیل است که به وسیله شیخ محمد محی‌الدین عبدالحمید در دارالفکر به چاپ رسیده است. این کتاب که شرحی بر ابیات الفیه این مالک طائی است به گونه‌ای ساده و رسا به وسیله بهاالدین عبدالله‌بن عقیل نگاشته شده است. شیخ محمد محی‌الدین عبدالحمید نیز شرحی با نام «منحه الجلیل به تحقیق شرح ابن عقیل» در هامش شرح ابن عقیل نگاشته که در آن به تحقیق و شرح شواهد شعری ابن عقیل پرداخته و هود نیز شواهدی بر آن افزوده است. به انگیزه اهتمامی که فارسی زبانان از دیرباز به این کتاب داشته و دارند و آن را در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها تدریس کرده و می‌کنند، برگردان آن به زبان فارسی برای آسان‌سازی کار دانشجویان گرامی سودمند می‌نمود تا از این طریق بتوانند در راه یادگیری زبان عربی گامی بلندتر بردارند.

مولف کتاب الفیه ابوعبدالله محمد جمال‌الدین‌بن مالک طائی است که در سال ۶۰۰ هجری در اندلس به دنیا آمد و دانش نحو را در آن سرزمین به کمال رسانید. وی ابتدا درحلب آغاز به تدریس نحو نمود و در مسجد عادلیه امامت یافت و از آن پس از حماه و دمشق کار تدریس را ادامه داد و به سال ۶۷۲ هجری در دمشق کار تدریس را ادامه داد و به سال ۶۷۲ هجری در دمشق دیده از جهان فرو بست.

شارح کتاب الفیه قاضی‌القضاه بهاالدین عبدالله‌بن عبدالرحمن عبدالله‌بن عقیل قریشی هاشمی عقیلی معروف به ابن عقیل است. نسب وی به عقیل‌ابن ابی طالب می‌رسد. ابن عقیل در سال ۶۹۸ به دنیا آمد و در علم نحو از مشاهیر روزگار خود گردید. وی در نصر به منصب قاضی القضاتی دست یافت. این دانشمند نحوی در سال ۷۶۹ دار فانی راوداع گفت. ابن عقیل در شرح خود جانب اعتدال را در نظر داشته، به گونه‌ای که قواعد مهم را رها نساخته و از سوی دیگر به ذکر همه عقاید نحویان و سخنان ملال‌آور آنان نیز پرداخته است.

مترجم کتاب دکتر سید حمید طبیبیان متولد ۱۳۲۷ در دزفول است. او تحصیلات تکمیلی خود را تا پایان دوره دکتری در تهران ادامه داد و در سال ۱۳۵۴ به عضویت فرهنگستان ادب و هنر ایران درآمد و امروز استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. از او تالیفات وترجمه‌هایی در دست است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ترجمه فرهنگ عربی لاروس به فارسی-عربی فرزان، ترجمه و شرح مقامات بدیع‌الزمان همدانی، فرهنگ جیبی فارسی- عربی، فرهنگ جیبی عربی-فارسی، ترجمه واژه‌های فارسی عربی شده، برابرهای علوم بلاغت در فارسی و عربی، آیین درست در دانش بلاغت و عروض، برابرهای دستوری در عربی و فارسی وترجمه واژه‌های فارسی عربی شده، برابرهای علوم بلاغت در فارسی و عربی، آیین درست در دانش بلاغت و عروض، برابرهای دستوری در عربی و فارسی وترجمه المظاهر الالهیه ملاصدرای شیرازی.