مکزیک سرزمینی در آمریکای شمالی که دارای فرهنگ و تمدنی کهنسال و تاریخی پرفراز و نشیب است. در سال ۱۹۱۱ انقلابی در مکزیک اتفاق افتاد که پس از چند دهه به حکومت استبدادی رییس‌جمهور این کشور خاتمه داد و قدرت را به دستان شخصی که فرانسیسکو مادرو نام داشت سپرد. اما این پایان ماجرا نبود چون مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب آتش جنگ داخلی شعله‌ور شد و به سراسر مکزیک زبانه کشید. این جنگ میان انقلابیونی بود که سابقا در یک جبهه قرار داشتند اما سپس بر اثر اتفاقات و اختلافاتی که پیش آمد روبه‌روی هم صف‌آرایی کردند و با کوبیدن بر طبل جنگ مکزیک را پنج‌سال به میدان نبردی خونین بدل ساختند. کتابی که در این‌جا قصد معرفی آن را داریم اندکی پس از انقلاب ۱۹۱۱ و در دوران حکومت کوتاه‌مدت فرانسیسکو مادرو روایت می‌شود یعنی در زمانه‌ای که آرامشی نسبی بر کشور حاکم بود و هنوز رهبران خودخواه انقلاب به جان هم نیفتاده بودند. این کتاب ارباب‌ها نام دارد که به قلم ماریانو آزوئلا نوشته شده و توسط سروش حبیبی ترجمه گشته و به همت انتشارات ماهی به بازار نشر راه یافته است. پیش از آن‌که کتاب را ورق بزنیم بهتر است کمی با ماریانو آزوئلا آشنا شویم.

آشنایی با ماریانو آزوئلا، نویسندهٔ ارباب‌ها

ماریانو آزوئلا نویسنده‌ای مکزیکی‌تبار است که در سال ۱۸۷۳ چشم به جهان گشود. او در ابتدا به تحصیلات مذهبی پرداخت اما سپس آن را رها کرد و به رشتهٔ پزشکی روی آورد و در سال ۱۸۹۹ موفق به دریافت مدرک دکتری در این رشته شد و کار طبابت را آغاز کرد. آزوئلا از طرفداران انقلاب ۱۹۱۱ بود و حامی جدی فرانسیسکو مادرو به‌شمار می‌‍رفت و در دوران حکومت او توانست شهردار شهر لاگوس دو مورنو شود و در عین حال بی‌رحمی‌های ارباب‌ها را از نزدیک ببیند و با بهره‌گیری از آن‌ها داستانی خلق کند که ارباب‌ها نام گرفت. ارباب‌ها از شاخص‌ترین کتاب‌های آزوئلا محسوب می‌شود که به چند زبان دنیا ترجمه شده است.

ماریانو آزوئلا در سال ۱۹۵۲ چشم از دنیا فروبست.

نگاهی به کتاب ارباب‌ها

در درازای تاریخ جهان داستان ارباب‌ها و رعیت‌ها که در جایگاه ستم‌کاران و ستم‌دیدگان قرار دارند بارها روایت شده است. کتاب ارباب‌ها یکی از آن روایت‎هاست که داستانش در مکزیک می‌گذرد و شهر کوچکی در غرب مکزیک را نشان می‌دهد که تحت سلطهٔ خانواده‌ای بی‌رحم قرار دارد. این خانواده دل یانو نام دارد که با توسل به هر شیوهٔ زشت و نادرستی تنها به دنبال حفظ منافع خود هستند و درد و رنج فقیران و ضعیفان که بخش قابل توجهی از شهر را تشکیل می‌دهند کوچک‌ترین اهمیتی برایشان ندارد. مثلا وقتی به یکی از اعضای خانواده گفته می‌شود که مردم توان خرید و خوردن ذرت و لوبیا را ندارند در جواب می‌گوید که خب نتوانند به جایش انجیر تیغ‌دار بخورند. این سخن بی‌شرمانه نشان می‌دهد که این خانواده تا چه اندازه به مشکلات مردم بی‌اعتنا هستند و با پررویی و بی‌منطقی از مصرف انجیر به‌جای ذرت و لوبیا حرف می‌زنند. البته این مشت نمونهٔ خروار است و گفتار و رفتارهای ضدمردمی توسط دل یانوها در گوشه و کنار کتاب با وضوح به چشم می‌خورد. خانوادهٔ دل یانو همچنین با فرانسیسکو مادرو که رییس‌جمهوری مکزیک است مخالفت سرسختی دارند چون معتقدند او می‌خواهد قدرت و ثروت افسارگسیخته‌ای که به دست آوردند را از آن‌ها بگیرد و جایگاه‌شان را تضعیف کرده و با فرودستان هم‌ردیف‌شان سازد.

جملاتی از کتاب ارباب‌ها

کشورهایی که تا کنون دزدان اداره‌اش می‌کرده‌اند به انقلابی نیاز دارد که رهبرانش دزد نباشند. حقیقتی تلخ است. اما نمی‌توان انکار کرد. کافی است نشریات اقلیت را بخوانید تا چهرهٔ واقعی و عریان روشنفکران و سیاستمداران را ببینید: نمونهٔ تمام‌عیار طبقات ثروتمند و پرورده. نفرت‌انگیز است. بوی گند لجن از آن‌ها برمی‌خیزد چرا که خود از لجن بیرون آمده‌اند.

***

کسی که می‌خواهد گندم درو کند اول باید تخمش را بکارد. جهل توده‌ها یک مصیبت ملی است. هر کس با جهل مبارزه نکند مجرم است.

***

من پیرم. تو هم کار خوبی می‌کنی که پیری‌ام را به یادم می‌آوری. اما درست به همین علت که پیرم نمی‌خواهم پیش از کاشتن تخم عقایدم جان بدهم. آدم‌ها می‌میرند اما اندیشه‌ها زنده می‌مانند. اندیشه‌ها هیچ‌وقت از بین نمی‌روند جاوید باد اندیشه‌ها!