ترس و لرز

«ترس و لرز» کتابی‌ست که بسیاری از فلاسفه و اندیشمندان دو قرن اخیر را تحت تأثیر خود قرار داده و در جریان‌های فکری و فلسفی نقشی کلیدی را ایفا کرده است. این کتاب از آن‌جایی که در قالبی غیرداستانی نوشته شده و مباحث آن صرفاً در فسلفه جای می‌گیرند، خصوصاً با عنوانی که دارد در اولین نگاه خواننده‌ها را می‌ترساند و فراری می‌دهد! اما اصولاً فلسفه با وارد کردن ما به دنیای مشاهده و تفکر و تحلیل، سر و شکلی تازه از ترس‌هایمان را پیش‌روی ما قرار می‌دهد و ماهیت تازه‌ای را از آن‌ها در ذهن ما شکل می‌دهد. «سورن کیرکگور» فیلسوف مشهور قرن نوزدهم دانمارک، این کتاب را مهم‌ترین اثر خود معرفی کرده و آن را مهم‌ترین مهره در تکمیل افکار فلسفی و عقایدش می‌داند. کیرکگور شخصیتی مذهبی داشت و مسیحیت و شخصیت‌های مذهبی تاریخ را الگوهایی می‌دانست که برای رسیدن به معنا و روح، انسان را راهنمایی می‌کنند. ترس و لرز کتاب ساده‌ای نیست و اتفاقاً مشهور است که کیرکگور، به پیروی از هگل و با سبک او، تعمداً متن آثارش را دشوار می‌نوشت. کیرکگور در زمانه‌ای زندگی می‌کرد که فلسفهٔ مدرن به سمت و سوی تازه‌ای حرکت می‌کرد و تغییرات زیادی در انتظارش بود؛ و او اولین شخصی‌ست که شروع مکاتب مدرن فلسفی را رقم زد. ترس و لرز در سال ۱۸۴۳ به انتشار رسید و با ترجمه و چاپ آن در کشورهای مختلف دنیا، در این سال‌ها ارزش این کتاب در محافل مهم ادبی بالاتر نیز رفته است. این کتاب توسط «نشر نی» و با ترجمهٔ «عبدالکریم رشیدیان» منتشر شده است. برای آشنایی بیشتر با کتاب ترس و لرز و خرید اینترنتی کتاب با ما همراه باشید.

موضوعات کتاب ترس و لرز

برای شروع کتاب ترس و لرز شما باید اطلاعات زمینه‌ای کافی دربارهٔ مذاهب و ادیان و مکاتب فلسفی داشته باشید و دانشی عمومی نسبت به ارتباط این حوزه‌ها کسب کرده باشید. هرچند مفاهیم بررسی‌شده در کتاب ترس و لرز بسیار عمیق‌اند و گاهی نیاز به دقیق شدن در آن‌هاست، اما دشوارنویسی نویسنده و استفاده از واژگان سخت‌خوان و مشابه، قطعاً بی‌دلیل نیست. کیرکگور جزو فلاسفه‌ایست که در معرفت‌شناسی ایده‌های مهمی را ارائه کرده و ساده‌نویسی، برای او برابر با ابهام در انتقال دقیق مفاهیم است. ایدهٔ مرکزی کتاب ترس و لرز از یکی از مهم‌ترین داستان‌های تاریخی-مذهبی برداشته شده؛ یعنی قصهٔ ابراهیم(ع) و اقدام به قربانی کردن فرزندش اسماعیل به دستور خداوند. این قصه علاوه بر قرآن در کتاب‌های مقدس یهودیان و مسیحیان نیز روایت شده و کیرکگور، با عقیده به «برتری روح جهان بر اخلاق انسانی» و «والاتر بودن ایمان از عقل»، باور دارد که از باید از ایمان او برای پایداری در مسیر معنای زندگی الگو گرفت. طبیعتاً مسائل فلسفی این کتاب ظرفیت این را ندارند که به‌صورت یک رمان یا یک اثر آموزشی دسته‌بندی شوند؛ به همین دلیل فصل‌های این کتاب به صورت مسئله و تحلیل و پاسخ ساختاربندی شده‌اند. دغدغه‌های اصلی کیرکگور در این کتاب با دو مسئله‌ای سر و کار دارد که به زندگی‌اش نیز پیوند خورده است؛ یکی رابطه و درک انسان از واقعیت، و دیگری فهم انسان نسبت به مفهوم زمان. مترجم ابتدا در مقدمه به دو موضوع اخلاق و ایمان از دیدگاه کیرکگور می‌پردازد و سپس به سراغ نوشته‌های اصلی او می‌رود؛ «تغزل دیالکتیکی» نام دیگری‌ست که کیرکگور روی این کتاب گذاشته و آن را با اسم مستعار «یوهانس دو سیلنتیو» منتشر کرده است.

دربارهٔ سورن کیرکگور

سورن کیرکگور در سال ۱۸۱۳ در پایتخت دانمارک به دنیا آمد. مهم‌ترین شخص در زندگی، یا حداقل در کودکی سورن، پدرش بود؛ تاجری ثروتمند و البته یک مسیحی بسیار معتقد. ایمان شدید و راهب‌گونهٔ پدر او به دین مسیحیت و خصوصاً فرقهٔ لوتریانیسم باعث شده بود که دیدگاهی اجتماعی-سیاسی نیز در پس‌زمینهٔ ذهن سورن شکل بگیرد و او را بسیار تحت تأثیر باورهای مذهبی‌اش قرار دهد. در جوانی، زمانی که در دانشگاه کپنهاگ به تحصیل فلسفه و الهیات مشغول بود، از پایبندی به فلسفهٔ هگل دست کشید و با دوری کردن از شیوهٔ افکار او، یک زندگی افراطی را پی گرفت. این دوره با درگذشت پدر او به حالت قبل برگشت و کیرکگور دوباره الهیات و فلسفه را پیش گرفت. نامزدی او با دختری به نام رگینه اولسن نیز یکی از ناقط عطف زندگی اوست که این کتاب را با بیان تردیدهای درونی‌اش دربارهٔ ازدواج با او بیان می‌کند؛ تردیدهایی که بالاخره یک روز به طور ناگهانی باعث شد رابطهٔ آن‌ها برای همیشه به پایان برسد و کیرکگور با در اختیار داشتن زمان برای مطالعه و کار تمام‌وقت بر نظریاتش، به فیلسوفی تبدیل شد که امروز به طور گسترده پدر مکتب «اگزیستانسیالیسم» خطاب می‌شود. آثار کیرکگور به سرعت در اروپا پخش شد و توسط نویسندگان و متفکرانی مثل «فردریش نیچه» و «آرتور شوپنهاور» مورد بررسی قرار گرفت.

جملاتی از کتاب ترس و لرز

از این رو گرچه ابراهیم ستایشم را برمی‌انگیزد اما در همان حال مرا می‌ترساند. آن کس که خود را نفی و به خار تکلیف قربانی می‌کند، متناهی را وا می‌گذارد تا نامتناهی را به چنگ آورد و چنین کسی به قدر کافی ایمن است. قهرمان تراژدی یقینی را وا می‌گذارد تا یقینی‌تر را به چنگ آورد و چشم نظاره‌گران با اعتماد به او دوخته است. اما آن کس که کلی را وا می‌نهد تا چیز عالی‌تری را به چنگ آورد که کلی نیست، چه می‌کند؟ آیا ممکن است این کار چیزی جز یک وسوسه باشد؟ و اگر ممکن است، ولی فرد خطا کند چه راه نجاتی برایش ممکن است؟ او همهٔ رنج قهرمان تراژدی را تحمل می‌کند، شادی زمینی‌اش را نابود می‌کند، از همه‌چیز می‌گذرد و شاید در همان لحظه خود را از شادی والایی، که چنان برایش گرانبهاست که می‌خوسات آن را به هر بهایی به چنگ آورد، محروم می‌کند. هر کس او را نظاره کند نه می‌تواند او را بفهمد و نه با اعتماد به او نگاه کند. شاید هدفِ مردِ ایمان، شدنی نیست، زیرا غیرقابل تصور است. یا اگر شدنی باشد اما فرد خواستِ خدا را بد فهمیده باشد چه راه نجاتی برایش باقی می‌ماند. قهرمان تراژدی به اشک نیاز دارد و آن را طلب می‌کند، و کجاست آن چشم مشتاق که چنان خشک باشد که با آگاممنون نگرید، اما کدام روح چنان سرگشته خواهد شد که بخواهد بر ابراهیم گریه کند؟