پراگ آشیانهٔ تانک‌ها

فیلیپ راث یکی از بزرگ‌ترین رمان‌نویسان آمریکا و اولین نویسنده این کشور است که در زمان زنده‌بودنش، کتابخانهٔ کنگره، مجموعه کامل آثارش را منتشر کرد. در دورانی که همه معتقد بودند رمان و داستان بلند به مرگ خود نزدیک می‌شود، راث رمان‌هایی را خلق کرد که خون تازه‌ای به رگ‌های این‌گونهٔ ادبی تزریق کردند. آثار او هم در نظر منتقدان مورد تحسین قرار گرفتند و هم از سوی مخاطبان از آن‌ها استقبال شد. داستان اکثر رمان‌های او در ایالت نیوجرسی می‌گذرند، اما رمان شب‌نشینی در پراگ از این قاعده مستثنی است. در این کتاب شاهد توصیف شهر پراگ در دهه هفتاد میلادی هستیم؛ یعنی زمانی که این شهر توسط تانک‌های شوروی اشغال شده بود.

راث در کتاب شب‌نشینی در پراگ به سرنوشت هنرمندان و نویسندگان در جامعه‌ای که به‌وسیله یک حکومت دیکتاتوری اداره می‌شود، می‌پردازد. او تصویری باورنکردنی از شهر پراگ ترسیم می‌کند. شهری که گفته می‌شود از هر دو نفر شهروند آن، یک نفر جاسوس است. جایی که در گوشه و کنارش می‌توان دوربین‌های نظارتی و میکروفون‌های شنود را دید. هر کسی در این شهر بخواهد از چهارچوب قواعد و قوانین تعریف شده خارج شود، به شدت سرکوب خواهد شد. اما داستان اصلی کتاب شب‌نشینی در پراگ درباره یک نویسنده آمریکایی است که به‌قصد پیدا کردن دست‌نوشته‌های یک داستان‌نویس مرده، راهی پراگ می‌شود. او قصد دارد این یادداشت‌ها را از زنی که آن‌ها را در اختیار دارد بگیرد، اما در این راه با مشکلات زیادی از سوی حکومت مواجه می‌شود. در ادامه درباره فیلیپ راث و همچنین کتاب شب‌نشینی در پراگ بیشتر صحبت خواهیم کرد.

فیلیپ راث

فیلیپ راث رمان‌نویس بزرگ آمریکایی است که در سال ۱۹۳۳ در نیوجرسی متولد شد و در سال ۲۰۱۸ درگذشت. فیلیپ در ناحیه‌ای از شهر بزرگ شد که عموم مردم کم‌درآمد بودند. او پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، وارد دانشگاه شیکاگو شد و در همان‌جا به تدریس هم پرداخت. او در سال ۱۹۵۹، یعنی همان سالی که اولین کتابش را منتشر کرد، با دختری به نام مارگارت مارتینسون آشنا شد و با او ازدواج کرد. اگرچه آن‌ها در سال ۱۹۶۳ از هم جدا شدند، اما شخصیت مارگارت تأثیرات زیادی روی راث گذاشت، به‌طوری‌که الهام‌بخش او در بسیاری از رمان‌هایش شد.

راث در سال ۱۹۹۰ با کلر بلوم، بازیگر مطرح انگلیسی ازدواج کرد که این ازدواج نیز بعد از چهار سال به جدایی کشیده شد. جالب است بدانید که در سال ۱۹۹۶ بلوم خاطرات زندگی‌اش با راث را در کتابی با نام «ترک خانه عروسک» نوشت و در آن مسائل خصوصی زندگی‌شان را مطرح کرد. راث هم که از این بابت ناراحت بود، چند سال بعد کتاب «با یک کمونیست ازدواج کردم» را نوشت و در آن به انتقاد از شخصیت بلوم پرداخت.

معرفی کتاب شب‌نشینی در پراگ

اکثر رمان‌های راث یک شخصیت ثابت به نام ناتان زوکرمن دارند. او یک نویسنده یهودی‌تبار بود که یهودی‌ها او را طرد کرده بودند. راث یک سه‌گانه اصلی درباره این شخصیت نوشت و به توضیح ماجراهای مختلفی که برای او پیش آمده بودند پرداخت. او زوکرمن را بر اساس شخصیت نویسندگان بلوک شرق که در آن سال‌ها تحت‌فشار قرار داشتند خلق کرد. راث پس‌ازآنکه در سال ۱۹۷۱ به پراگ سفر کرد، ایده اولیه برای کتاب شب‌نشینی در پراگ در ذهنش شکل گرفت. سرانجام در سال ۱۹۸۵ یعنی دو سال بعدازاینکه سه‌گانه زوکرمن به پایان رسیده بود، راث اختتامیه‌ای به نام شب‌نشینی در پراگ را برای این شخصیت نوشت.

داستان این کتاب طی دو دهه روایت می‌شود. زوکرمن برای پیدا کردن یادداشت‌های یک نویسنده یهودی وارد پراگ می‌شود. او در این سفر به روابط پشت پرده بین هنرمندان کمونیست این شهر پی می‌برد. تمام ماجرا از زاویه اول‌شخص روایت می‌شود و لحن نویسنده طنزآمیز است.

فیلیپ راث در کتاب شب‌نشینی در پراگ با هنرمندی تمام، داستان نویسنده‌ای را روایت می‌کند که علیه جامعه و نظام حاکم شورش کرده، اما ناگهان به خودش می‌آید و می‌بیند افرادی که زمانی بر ضد آن‌ها بوده، حالا دیگر وجود ندارند. این رمان جذاب خط روایی محکم و جذابی دارد. اگر می‌خواهید داستان زوکرمن را بهتر متوجه شوید و همه نکات ظریف کتاب شب‌نشینی در پراگ را دریافت کنید، پیشنهاد می‌کنیم که ابتدا سه‌گانه زوکرمن را بخوانید. در ادامه بخش‌هایی از کتاب شب‌نشینی در پراگ را با هم می‌خوانیم تا با نثر این کتاب بیشتر آشنا شویم.

بخشی از شب‌نشینی در پراگ

اما آن‌ها چیزی نگفتند. آنجا نشستم و آن‌ها پرونده را ورق زدند و بعد گفتند که نمی‌توانم تغییر رشته بدهم. پول طبقه کارگر برای تحصیلات من پرداخته‌شده. کارگران به‌اندازه یک سال برای آینده من به‌عنوان وکیل هزینه کرده‌اند. آن‌ها این هزینه را پرداخت نکرده‌اند که بعد از یک سال تصمیم بگیرم به‌جای وکالت می‌خواهم هنرمند شوم. گفتند که من هرگز نمی‌توانم در دانشکده هنرهای زیبا یا هر جای دیگری ثبت‌نام کنم. من هم گفتم بسیار خب و رفتم خانه. برایم زیاد مهم نبود. روی هم رفته، خیلی هم بد نبود. مجبور نبودم وکیل شوم. چندتایی معشوقه داشتم. جوان بودم با نیروی فراوان. کتاب‌هایم را داشتم و بلیچا، دوست دوران کودکی‌ام را برای مصاحبت. بلیچا برنامه‌ریزی کرده بود شاعر، رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس معروفی شود.

یک شب در عالم مستی اعتراف کرد خبرچین است. آن‌ها می‌دانستند که او دوست قدیمی من است و می‌دانستند که اهل نوشتن است و می‌دانستند که هر روز به دیدن من می‌آید. بنابراین، او را استخدام کردند تا جاسوسی من را بکند و هفته‌ای یک گزارش بنویسد. اما مشکل این بود که او نویسنده خیلی بدی بود. هنوز هم نویسنده خیلی بدی است. آن‌ها گفتند که گزارش‌هایش را می‌خوانند و هیچ‌چیز از آن درک نمی‌کنند. گفتند چیزهایی که درباره من نوشته بی‌معنی است. روزی به او گفتم: «بلیچا، ناراحت نباش، اجازه بده گزارشی را که نوشته‌ای ببینم. ممکن است به آن بدی که می‌گویند نباشد. آن‌ها چه اطلاعاتی دارند؟»