بچه‌های سبز

فتوسنتزِ بشری!

«بچه‌های سبز» داستان کوتاهی از اولگا توکارچوک، نویسنده، شاعر، فیلم‌نامه‌نویس و روان‌شناس لهستانی است که با ترجمهٔ کاوه میرعباسی و توسط نشر چشمه، در قالب یک کتاب، عرضه شده است؛ کتابی درحدود پنجاه صفحهٔ رقعی…

این خانم نویسنده، در سال ۲۰۱۹ جایزهٔ نوبل ادبیات ۲۰۱۸ -که آن سال اهدا نشده بود- را مال خود کرد، هنرمند گزیده‌کاری است و بیشتر با رمان «گریزها» شناخته می‌شود؛ اثری که جدای از تاثیرگذاری روی آکادمی نوبل، جوایزی مانند جایزهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی ادبیات ویله‌نیتسا و جایزهٔ جهانی مَن بوکر را برای او به ارمغان آورد. از مختصات سبک توکارچوک می‌توانیم به ایجاز افراطی و شروع و پایان باز آثارش اشاره کنیم که رگه‌های پست‌مدرنیستی را برای‌مان یادآور می‌شوند؛ پرداختن به تضادها و تعارضات سنت و مدرنیته همچون مضامین جبر و اختیار، عقل و دل، جنسیت فطری و جنسیت‌زدگی، وطن و جهان‌شمولی و بسیاری از عناصر یا پدیده‌های ریز و درشتی که در عصر ما به بن‌بست تعاملی رسیده‌اند، مورد بحث توکارچوک هستند.

بچه‌های ریشه‌دار

ماجرای کتاب بچه‌های سبز در قرن هفدهم میلادی می‌گذرد. داستان از آن‌جا آغاز می‌شود که ویلیام دیویسون، گیاه‌شناس اسکاتلندی و پزشک خصوصی پادشاه لهستان در یک سفر طولانی بین لیتوانی و اوکراین، همراه هیات اعزامی پادشاه می‌شود. او با ذهن علمی، دقیق و هوشمند خود، برخلاف اطرافیان، همه‌چیز را درنظر می‌گیرد و تحلیل می‌کند؛ همچنین در حین سفر به مطالعه درمورد شرایط جوی، رفتارهای مردم و آداب و رسوم محلی مناطق مرزی لهستان می‌پردازد.

شرایط درظاهر آرام است تا اینکه یک روز در هنگام توقف کاروان، سربازان پادشاه، دو کودک را اسیر می‌کنند؛ بچه‌هایی که از لحاظ ظاهری تفاوت‌های بسیاری با مردم عادی دارند. دو بچه با اندام‌های غیرمعمول، جسمی ضعیف، پوستی لجنی و موهایی سبز! اما تفاوت‌ها از ظاهر این بچه‌ها عمیق‌تر است و آن‌ها در کردار و رفتار خود نیز به اندازهٔ کافی عجیب و غریب‌اند؛ به زبان معمول صحبت نمی‌کنند، نیمه‌وحشی هستند و درعین حال احساساتی!

کنجکاوی این گیاه‌شناس نسبت به دو بچهٔ مذکور، ماجراهای کتاب را پیش می‌آورد. توکارچوک با این تقابل می‌خواهد درمورد نگاه خطرناک انسان به هم‌نوع خودش و کمبود شناختی که منجر به جبهه‌گیری و برداشت متضاد با حقیقت می‌شود صحبت کند. این کتاب که خودش از تکنیک مرگ مولف استفاده کرده، در بطن ماجرای داستانش نیز همین نوع از دخالت دید شخصی در درک حقیقت را پیش می‌کشد؛ شاید بتوانیم این انعکاس طنزآلود اما سیاه توکارچوک را در دو سوال خلاصه کنیم:

«آیا برداشت همهٔ انسان‌ها از مرکزیت، پیرامون و ارجاعات پدیده‌های جهان، یکسان است و آیا باید لزوما شبیه به هم باشد؟!»