بازگشت چورب

«بازگشت چورب» (the return of chorb) مجموعه داستانی‌ست متشکل از ۱۰ داستان واقعاً کوتاه از «ولادیمیر ناباکوف» روس و مقدمه‌ای از «آبتین گلکار»، مترجم این کتاب که چندصفحه‌ای دربارهٔ نویسنده و نوشته‌هایش توضیح داده است. ناباکوف یکی از نویسنده‌های نیمه‌معاصر روسیه است و جزو آن کسانی‌ست که تلاش کردن تا ظهور مدرنیسم را در روسیه و ادبیاتش با خسارت هرچه‌کمتر اعمال کنند. در «بازگشت چورب» داستان‌هایی متفاوت و مجزا را از این نویسندهٔ برجسته می‌خوانیم که در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۳۰ نوشته شده؛ یعنی زمانی که ناباکوف هنوز جوان بود اما داستان‌های بدیعی خلق می‌کرد. سال‌های زیادی طول کشید تا او به سبک و سیاق ویژهٔ خود برسد و شاهکار بزرگش «لولیتا» را بنویسد. لولیتا حاصل یک ذهن متفاوت و بیمارگونه است، اما ظرافت شاعرانهٔ آن در توصیف تمایلی غیراخلاقی و نادرست، رنگ‌وبویی عاشقانه به آن می‌دهد و خواننده را شگفت‌زده می‌کند. در کتاب «بازگشت چورب» ۱۰ داستانی را می‎‌خوانیم که هرکدام ما را بی‌مقدمه به فضایی می‌برند که در آن اتفاق می‌افتند؛ اولین ویژگی نوشتار ناباکوف همین است. او با عواطفی سروکار دارد که مرکب از فانتزی و واقعیت محض است و انگار در نوشتن هم هیچ آداب و ترتیبی نمی‌جوید و صرفاً با قلمش، واسطه‌ای می‌شود تا هم مشاهده و تجربه کنیم. این لطافت و حرکت سیّال از رئال به سوررئال را در آثار بسیاری از روس‌ها می‌بینیم، اما شک نکنید که ناباکوف راه و رسم خودش را دارد و پایبند هیچ نویسنده‌ای نیست! داستان کوتاه «بازگشت چورب» ابتدا در سال ۱۹۲۵ منتشر شد، سپس چهار سال بعد با ۱۵ داستان کوتاه دیگر و ۲۴ قطعه شعر از او، با نام مستعار «و. سیرین» به چاپ رسید. در ایران این کتاب را با ترجمه‌ای وفادارانه و واقعاً ادبی از «آبتین گلکار» می‌خوانیم و در دستهٔ کتاب‌های جهان کلاسیک از نشر چشمه جای گرفته است.

داستان‌های کتاب بازگشت چورب

شاید برایمان عجیب باشد که چرا ادبیات مدرن انقدر تاریک‌نگری و پوچ‌اندیشی را به درون خود راه داده؛ حال این‌که هزاران سال در جهان کهن، ادبیات جایگاه خرد، حکمت، معنا و دنیادیدگی‌ست؟ قطعاً زندگی در جهانی سیاه و خفقان‌زده و رعب‌آور مثل دوران سقوط روسیهٔ تزاری، و بعد انقلاب کمونیستی و تشکیل یکی از بزرگ‌ترین دیکتاتوری‌ها دنیا، برای ما هم همین‌قدر ترسناک است! اما ناباکوف از رنج‌هایی و در فضاهایی می‌نویسد که پا را فراتر از این سیاهی‌ها می‌گذارد و به معنایی می‌رسد؛ هرجند این معنا زاییده‌ای از سیاهی باشد. داستان چورب دربارهٔ عشق نافرجام، وحشت‌های درونی، ناکامی برای رسیدن به جاودانگی و وحشت‌هایی‌ست که از درون ما سر می‌کشند و در بیرون ظهور پیدا می‌کنند. اما این اتمسفر هولناک و داستان‌هایی که از هر طرف شومی و بدشکومی را نشان می‌دهند، با نگاه انتزاعی یک شاعر روی سکه را برمی‌گرداند و کاری می‌کند با خواندن یک داستان، نه‌تنها زده نشویم و کتاب را کنار نگذاریم، که یک لیوان قهوه هم بریزیم و برویم سراغ یک داستان دیگر! داستان‌های این کتاب همگی شاید در مفهومی مشترک باشند که ما آدم‌ها در همه‌چیز تجربه می‌کنیم و آن کمال‌طلبی‌ست؛ حالا این کمال‌طلبی می‌تواند در جهان نویسنده تماماً سیاه باشد و رنج و دردی قدیمی را به دنبال خودش بکشد، اما همهٔ هنر نویسنده به این است که آن‌ها را برای ما خواندنی کند. عنوان داستان‌های این کتاب به ترتیب عبارت است از:

• از ما بهتران
• تصادف
• کوتولهٔ سیب‌زمینی
• بازگشت چورب
• برایتن‌اشترتر-پائولینو
• تیغ
• رنجش
• بادرنجبویه
• موسیقی
• اعلام خبر

در این بین داستانی که عنوان کتاب را برای خود کرده و در قلب آن جای گرفته، یعنی خود داستان «بازگشت چورب» بیشتر از همه درخشید و خواننده‌های بی‌شماری را پای این داستان نشاند. هرچند ناباکوف اولین نفری نبود که از تکنیک‌های مدرن در داستان‌نویسی روسیه استفاده می‌کرد، این داستان کوتاه دو عنصر مهم داشت که آن را بحث‌برانگیز می‌کرد: اول؛ این‌که او داستانش را مستقیماً بازگو نمی‌کند و از فرمی غیرخطی استفاده می‌کند، و دوم؛ این‌که داستان جایی تمام می‌شود که یک نقطهٔ عطف است! چیزی که ناباکوف توصیفش می‌کند کاربردی لحظه‌ای دارد و پس از آن، عموماً با پایانی باز و ناشفاف روبه‌رو هستیم.

دربارهٔ ویلادیمیر ناباکوف؛ نویسنده کتاب بازگشت چورب

ناباکوف در سال ۱۸۹۹ در سن‌پترزبورگ متولد شد و در ۷۸ سال زندگی، بیش از ۱۲ اثر داستانی را منتشر کرد. اولین کتاب او در سال ۱۹۲۶ منتشر شد و بیش از نیم قرن بعد، زمانی که هنوز مشغول نوشتن بود و داشت آخرین کتابش را تکمیل می‌کرد، از دنیا رفت. بی‌شک عمدهٔ شهرت ناباکوف بر دوش رمان «لولیتا» سوار است که دربارهٔ فردی مبتلا به «پدوفیلی» ست و چالش‌برانگیز بودن موضوع داستان و شخصیت‌ها، حرف و حدیث‌های بسیاری را در اطراف نام ناباکوف گرد آورده است. اما بی‌انصافی‌ست اگر دلیل اصلی شهرت او را نادیده بگیریم. در روسیه او یک فعال جدی در سیاست و اقدامات انقلابی بود و آثاری مثل «حکومت موقت» را نوشت که به نقد و آسیب‌شناسی جرم و جنایت‌های حقوقی و سیاسی می‌پرداخت. در سطح جهانی، لولیتا به همان اندازه که یک اثر جاوادنه است و رفع ممنوعیت آن بالاخره اجتناب‌ناپذیر است، تنها وسیله‌ای بود برای معرفی یک شخصیت خارق‌العاده؛ مردی که در یک وجه زندگی شاعر بود و رمان می‌نوشت و ترجمه می‌کرد، در سمت دیگر یک منتقد جسور و فعال سیاسی-اجتماعی کلیدی در جامعه‌اش بود، و در روی دیگر یک پژوهش‌گر بود و در رشتهٔ مورد علاقهٔ شخصی‌اش، حشره‌شناسی مطالعه می‌کرد! برای خرید کتاب «بازگشت چورب» و آثار ناباکوف مثل «درس‌گفتارهای ادبیات اروپا، خنده در تاریکی، حرف بزن خاطره؛ خودزندگی‌نامهٔ بازنویسی‌شده، زندگی واقعی سباستین نایت، دعوت به مراسم گردن‌زنی، ناتاشا، شاه بی‌بی سرباز، زنگ در، به دلقک‌ها نگاه کن، ناامیدی، چشم، پنین، نمادها و نشانه‌ها و آتش کم‌فروغ» می‌توانید به صورت اینترنتی و از طریق وبسایت کتابچی، اقدام نمایید.