نوشتن برای زیستن

کتاب «نوشتن برای زیستن» با عنوان فرعی «مقایسه سبک‌های نگارش در ژاپن، آمریکا و فرانسه» یک اثر پژوهشی در حوزهٔ علوم تربیتی و جامعه‌شناسی است. این کتاب سعی کرده دلایلی برای تفاوت سبک‌های استدلال و الگوهای تبیین اندیشه در فرهنگ‌های مختلف بیابد. نویسندهٔ کتاب، ماساکو واتانابه، برای این کار سیستم آموزشی مدارس دو کشور ژاپن و آمریکا را به‌خصوص در نحوهٔ آموزش درس‌های انشانویسی و تاریخ با یکدیگر مقایسه کرده است؛ زیرا معتقد است تنوع شیوه‌های گفتاری و نوشتاری و درک موضوعات در فرهنگ‌های مختلف، با نحوهٔ آموزش و ارزشیابی دانش‌آموزان ارتباط تنگاتنگی دارد. او در ویرایش جدید کتابش، ضمیمه‌ای از این پژوهش در کشور فرانسه را نیز اضافه کرده و نوید داده است که در اثر بعدی خود بررسی کامل‌تری از این موضوع در فرانسه و همچنین ایران ارائه خواهد داد. کتاب نوشتن برای زیستن برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ منتشر و به فارسی نیز ترجمه شد. پس از گذشت چند سال، علیرضا رضایی، استادیار دانشکده زبان و ادبیات خارجی دانشگاه تهران، آخرین ویرایش آن را به‌طور مستقیم از زبان ژاپنی به فارسی ترجمه کرده و نشر نی آن را با اجازه ناشر ژاپنی در سال ۱۴۰۰ منتشر نموده است.

سرفصل‌های کتاب نوشتن برای زیستن

کتاب نوشتن برای زیستن با دو بخش «یادداشت مولف برای خوانندهٔ فارسی‌زبان» و «پیشگفتار» نویسنده آغاز می‌شود و سپس فصل اول آن با عنوان «ترتیب بیان و منطق حاکم بر آن» به تفاوت ساختارهای متن‌نویسی و نحوهٔ توصیف وقایع تاریخی در ژاپن و آمریکا می‌پردازد. در فصل دوم: «جادوی ترتیب؛ انشانویسی از روی تصاویر»، ویژگی‌های انشای دانش‌آموزان ژاپنی و آمریکایی با استناد بر پژوهشی در این زمینه بیان می‌گردد. سپس در فصل سوم با عنوان «چگونه بنویسیم؛ رابطه بین آموزش انشانویسی و مبحث خلاقیت» آموزش انشانویسی در مدارس ابتدایی دو کشور ژاپن و آمریکا بررسی و مقایسه می‌شود. به‌طور مثال در آمریکا این آموزش رویکردی بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دارد، درصورتی که در مدارس ژاپن، تاکید بر بر بیان ملموس احساسات است. فصل چهارم با عنوان «جابه‌جایی سبک‌های نگارش در ژاپن و آمریکا»، سبک‌های نوشتن را در طی دوره‌های مختلف تاریخی در این دو کشور بررسی می‌کند. در ادامه و در فصل پنجم: «چگونگی بازگویی وقایع تاریخی؛ …»، نحوهٔ بازگویی گذشته و رویکردهای متفاوت کلاس‌های درس تاریخ در این دو کشور بررسی می‌شود. سپس در فصل ششم با عنوان «الگوهای متفاوت رفتار صحیح» شیوهٔ ارزشیابی و کارنامهٔ تحصیلی دانش‌آموزان، توانایی‌های مورد مطالبهٔ سیستم‌های آموزشی و ساختار کلاس‌های درس در ژاپن و آمریکا مقایسه می‌گردد. در فصل هفتم با عنوان «تقابل راهبردهای آموزشی»، تلفیق راهبردهای مختلف آموزشی که در فصل‌های پیشین مطرح شد و نتایج چنین تلفیقی به بحث گذاشته می‌شود. پس از آن در فصل هشتم: «فراتر از پسامدرنیسم» مباحثی در باب تنوع در سبک‌های مختلف نوشتن و تفکر بررسی می‌شود. در نهایت در ضمیمهٔ «گفتار آخر: سبک اندیشه و نگارش در فرانسه»، نویسنده بخشی از پژوهش بعدی خود را آورده که در آن با مقایسهٔ ساختار مقاله‌نویسی و شیوهٔ تفکر در فرانسه و آمریکا، ویژگی‌های تبیین اندیشه در فرانسه را نشان می‌دهد.

درباره نویسنده کتاب نوشتن برای زیستن؛ ماساکو واتانابه

«ماساکو اما واتانابه» استاد دپارتمان علوم آموزشی در دانشکدهٔ آموزش و توسعهٔ انسانی دانشگاه ناگویا در ژاپن است. تحصیلات آکادمیک او در زمینهٔ زبان‌ها و فرهنگ‌های شرق آسیا و جامعه‌شناسی بوده و اکنون نیز در حوزه‌های جامعه‌شناسی و آموزش تطبیقی فعالیت می‌کند. او در تحقیقات خود به موضوعاتی چون مطالعهٔ سبک‌های استدلال در فرهنگ‌های مختلف، مقایسه‌های بین‌المللی آموزش دروس تاریخ و زبان و مطالعهٔ فرهنگ مدارس علاقمند است. واتانابه که خود در هنگام تحصیلش در آمریکا با تفاوت ساختار مقاله در آمریکا و ژاپن مواجه شده بود، متوجه شد اغلب دانشجویانی که از ژاپن به آمریکا یا از آمریکا به فرانسه می‌روند در دروس مقاله‌نویسی دچار مشکل می‌شوند. تجربهٔ او از این تفاوت‌های فرهنگی باعث شد چگونگی منطقی بودن یک گفتار یا نوشته در فرهنگ‌های مختلف به پرسشی اساسی در تحقیقاتش تبدیل شود. واتانابه نتایج تحقیقاتش را در کتاب «ساختار ادراک: سبک‌های تبیین اندیشه در مدارس ابتدایی ژاپنی و آمریکایی» به چاپ رساند که با عنوان «نوشتن برای زیستن» به فارسی ترجمه شده است. او ادامهٔ پژوهش خود را در کتاب‌های «نوع‌شناسی مهارت‌های مورد آزمون در آزمون‌های ورودی دانشگاه: مقایسهٔ آمریکا، ژاپن، ایران و فرانسه» و «ساختار اجتماعی تفکر منطقی: سبک‌های استدلال و آموزش زبان در فرانسه» منتشر کرده است.

بخش‌هایی از کتاب نوشتن برای زیستن

در کلیة جوامع برای توصیف یک مطلب عمدتا از دو سبک بنیادی استفاده می‌شود: سبک زمان‌محور که رویدادها را به ترتیب وقوع به یکدیگر مرتبط می‌گرداند، و سبک مبتنی بر استدلال و قانون علیت که با حرکت برخلاف محور زمان از نتیجه آغاز می‌کند و به علت می‌رسد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که کلاس‌های ژاپن به سبک زمان‌محور و کلاس‌های آمریکا به سبک استدلال‌محورند و این دو سبک در نقطه مخالف هم قرار دارند. در سبک زمان‌محور، اطلاعات هر چه به لحاظ کمیت بیشتر و به لحاظ کیفیت جزئی‌تر شود، بیشتر موردپسند خواهد بود. برخلاف آن در سبک استدلالی، حذف اطلاعات اضافی و غیر ضروری در جهت پیگیری علت، مهم‌ترین اصل است. همچنین در سبک زمان‌محور، بر اتفاقی‌بودن نتیجه و معلول یا تعدد علت‌ها تأکید می‌شود ولی در قانون علیت توجه بر میزان اهمیت و تأثیرگذاری تک‌تک رویدادها بر نتیجه متمرکز شده است.

در ژاپن، علت تأکید بر استفاده از سبک زمان‌محور در توصیف وقایع و رویدادها، وجود سنت و شیوه‌ای به نام همسوسازی عواطف، یعنی رسیدن به حس مشترک با شخصیت‌ها، در سیستم آموزشی است. از طرف دیگر، در آمریکا علت تاکید بر استفاده از سبک استدلالی، ارزشمند شمرده‌شدن روش‌شناسی استنتاجی است. این روش که برآمده از نگاه علمی به مسائل است، در کنار مهارت‌هایی چون قدرت انتقاد، تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری، شرط لازم برای انطباق یک فرد در جامعة پر از ارزش‌های متنوع قلمداد می‌شود.