مثل خون در رگ‌های من

احمد شاملو یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های ادبی معاصر است. او سبکی را وارد شعر فارسی کرد که تا قبل از آن، فقط در اشعار اروپایی به‌کار رفته بود؛ شعر آزاد که در اصطلاح شعر سپید هم گفته می‌شود. این نوع شعر وزن عروضی و قافیه ندارد. هرچند شعر آزاد هم زیرشاخه‌ای از شعر نو بود و تاثیرات آن در وزن موجود شعرهای شاملو دیده می‌شود. اما به‌جز دفترهای شعر مشهور شاملو مثل آیدا در آینه، هوای تازه، باغ آینه، ترانه‌های کوچک غربت، آیدا درخت خنجر و خاطره، ققنوس در باران و مرثیه‌های خاک، شاملو کتابی را هم به نامه‌های عاشقانه اختصاص داده است. کتاب «مثل خون در رگ‌های من» رونوشتی از نامه‌هایی‌ست که احمد شاملو به همسرش، آیدا سرکیسیان، می‌نوشته است. آیدا در زیست شاعرانه و کارنامهٔ هنری او هم تاثیر ویژه‌ای گذاشت؛ عمدهٔ شهرت شاملو، درکنار بنیان‌گذار شعر آزاد فارسی، به‌خاطر زندگی عاشقانه و غم‌انگیزی‌ست که با آیدا شروعش کرده بود. شاملو در این کتاب ساده حرف می‌زند و از روزمرگی‌هایش می‌گوید، اما لحن و بیان شاعرانهٔ منحصربه‌فردش در این‌جا هم حضور دارد و ما را یاد سبک شعرهایش می‌اندازد. از ابتدا تا انتهای دههٔ ۱۳۴۰، زمانی بود که تمام این ۲۰ نامه در آن نوشته شد؛ هر ۶ ماه یک نامه! تقریباً اکثر اشعار شاملو فضاسازی ویژه‌ای دارد که با غریبگی در ارتباط است؛ غربتی که در مصاحبه‌ها هم از آن گفته بود و در نامه‌هایش هم مشهود است. کتاب «مثل خون در رگ‌های من» توسط انتشارات چشمه منتشر شد و تا امروز بیش از ۲۴ بار تجدید چاپ داشته است.

موضوع نامه‌های کتاب مثل خون در رگ‌های من

در این کتاب بیست نامه از زمانی می‌خوانیم که شاملو هنوز در حوزه‌های مختلفی فعال بود؛ هم می‌نوشت، هم سخن‌رانی و تدریس می‌کرد، و هم در فعالیت‌های سایسی شرکت داشت. اما با این وجود در نامه‌هایش خبری از شادی نیست. در این نامه‌ها شاملو درددل‌های واقعی‌اش را می‌گوید و تمام زیبایی ادبی آن‌ها، به علاقهٔ او به همسرش برمی‌گردد. به همین دلیل بود که سال‌ها از مرگ شاملو گذشت تا آیدا با چاپ نامه‌ها و انتشار آن‌ها به‌عنوان کتاب، موافقت کرد. زندگی مشترک این دو نفر تعداد بسیار زیادی از طرفدارها را جذب شاملو کرد و باعث شد راحت‌تر بتوانند با شعرهای او ارتباط بگیرند. زمانی که شاملو از دنیا رفت حواشی زیادی هم در خاک‌سپاری پدید آمد و همین توجه‌های بیشتر و بیشتری را جلب شخصیت او کرد. همان‌طور که انتظار می‌رفت، ۱۵ سال پس از مرگ او هنوز هم تعداد زیادی از علاقه‌مندان به شعر و ادبیات، به نامه‌هایی که در «مثل خون در رگ‌های من» آمده هم، استقبال زیادی نشان دادند.

دربارهٔ احمد شاملو و آیدا سرکیسیان

احمد شاملو در سال ۱۳۰۴ در تهران متولد شد. او ۱۴ سال با آیدا اختلاف سنی داشت، اما این باعث نشد رابطهٔ این دو نفر به‌هم بخورد. کودکی او به خاطر شغل پدرش، معمولا در سفر می‌گذشت و در شهرهای مختلفی تحصیل کرده بود. در نوجوانی دوباره ساکن تهران شدند و پس در آخرین سال دبیرستان، ترک تحصیل شد و در کتاب‌فروشی مشغول به کار شد. شاملو خیلی زود فعالیت‌های سیاسی را آغاز کرد و تلاش کرد تا جزوی از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هم باشد. او از همان جوانی شروع کرد به تجربه کردن و در بسیاری از رشته‌های شغلی در حوزهٔ ادبیات، ترجمه، روزنامه‌نگاری، مقاله‌نویسی، نقد، تئاتر و ادبیات کودک و نوجوان، مشغول بود. مخالفت شدید او با رژیم شاه و نقدهای اجتماعی تند و تیزی که داشت، همیشه او را جزو سرتیترهای خبری می‌کرد! در سال ۲۵ با نیما یوشیج آشنا شد و برخلاف اکثر سنّتی‌ها، یکی از مریدان نیما شد! این شیفتگی در تمام سال‌های حرفه‌ای شاملو اثر کرد. شاملو پس از آشنایی با آیدا رویّهٔ جدیدی را برای دیدن زندگی در پیش گرفت، اما آرمان‌هایش هنوز همان بود و همین باعث شد در اواخر عمر، آثارش توقیف شود. او در سال ۷۹ پس از سه سالِ سخت، در تهران درگذشت.

جملاتی از کتاب «مثل خون در رگ‌های من»

آیدا، امید و شیشهٔ عمرم! با این که وقت تنگ است و کار بی‌انتهاست، با این که باید از حالا -به‌نظرم ساعت از نیم بعد از نصف شب گذشته باشد- شروع به کار کنم، و با این که هر دقیقه را باید غنیمت بشمرم، نمی‌توانم خودم را راضی کنم که چند سطری برایت ننویسم و با آن که هم الان یک ساعت هم نیست که از تو دور شده‌ام، بی‌تو باشم. آیدا جانم! بدترین روزهای عمرم را می‌گذرانم. فشار تهی‌دستی و فشار آن زن بی‌انصاف بی‌رحم از طرف دیگر، فشار بانک که پول سفته‌اش را می‌خواهد و فشار بی‌غیرتی و وقاحت این مرد شارلاتان که دو ماه عمر مرا به امروز و فردا کردن تلف کرده است، همه مرا در منگنه گذاشته‌اند. از صفر می‌باید شروع کنم، اما برای آن که به صفر برسم خیلی باید بکوشم. مع ذلک نفس گرم تو، وجود تو، عشقت و اطمینانت مرا نیرو می‌دهد. پر از امید و پر از انرژی هستم. تو را دارم و از هیچ چیز غمم نیست. از صفر که هیچ، از منهای بی‌نهایت شروع خواهم کرد و از هیچ‌چیز نمی‌ترسم. من در آستانهٔ مرگی مأیوس، در آستانهٔ عزیمتی نابه‌هنگام تو را یافتم؛ وقتی تو به من رسیدی من شکست مطلق بودم، من مرده بودم. پس حالا دیگر از چه چیز بترسم؟ دست‌های تو در دست من است. امید تو با من است. اطمینان تو با من است. چه چیز ممکن است بتواند مانع پیشرفت من شود؟ کوچک‌ترین لبخند تو مرا از همهٔ بدبختی‌ها نجات می‌دهد. کوچک‌ترین مهربانی تو مرا از نیروی همهٔ خداها سرشار می‌کند… یقین داشته باش که احمد تو مفلوک و شکست خورده نیست. تمام ثروت‌های دنیا، تمام لذت‌های دنیا، تمام عالم وجود، برای من در وجود «آیدا» خلاصه می‌شود. تو باش، بگذار من به روی همهٔ آن‌ها تف کنم. بگذار به تو نشان بدهم که عشق، عجب معجزه‌ای‌ست. تو فقط لبخند بزن. قول بده که فقط لبخند بزنی، امیدوار باشی و اعتماد کنی. همین!