خودآموز فلسفه

ورود به دنیای فلسفه

شاید شما هم تابه‌حال در عین اشتیاق نسبت به یک کتاب فلسفی، از خواندن آن منصرف شده باشید، آن‌هم فقط به‌خاطر این‌که کلمات دشوار و مفاهیم پیچیده‌اش وقت زیادی می‌گیرد و خواننده را خسته می‌کند. «مل تامپسون» در کتابی به نام «خودآموز فلسفه» راه‌حل این مسئله را پیش روی ما می‌گذارد؛ این کتاب توضیح می‌دهد که فلسفه یک همراه ضروری در زندگی هر انسانی است و هدفش را بر این می‌گذارد که تصویر ترسناکی را که از آن در ذهن مردم شکل گرفته به امری عادی و قابل فهم تبدیل کند. نویسنده در این کتاب پرسش‌های اصلی فلسفی را مطرح می‌کند که بعضی از آن‌ها از زمان فلاسفهٔ یونان باستان تا همین امروز ذهن بشر را درگیر کرده و در طی ده‌ها قرن، اندیشمندان زیادی سعی در رسیدن به پاسخ اصلی این مسائل داشته‌اند.

کتاب در هفت فصل عناوینی جدا از تاریخ فلسفه را بررسی می‌کند که در راستای رسیدن به نتیجه‌ای مشترک طرح شده‌اند و هرکدام تاثیر غیرقابل انکاری در پیشرفت فلسفه داشته‌اند.

ترجمهٔ کتاب از متن انگلیسی آن توسط «دکتر بهروز حسنی» انجام شده که باتوجه به اهمیت معانی و مفاهیم در این اثر، ارتباط خوبی با خواننده می‌گیرد و در عین حفظ امانت، فهم متن را برای مخاطبی با زبان و فرهنگ فارسی ساده‌سازی می‌کند.

در مقدمه، نویسنده سوالاتی را که هر انسانی از دوران کودکی در ذهن داشته مطرح می‌کند و توضیح می‌دهد که همین پرسش‌های ابتدایی، زمینهٔ شکل‌گیری فلسفه بوده‌است. تامپسون اشاره می‌کند که این کتاب صرفاً به بخش کوچکی از گسترهٔ فلسفهٔ غرب می‌پردازد و برای راه‌اندازی یک سیستم منطقی در ذهن مخاطب و یادگیری اصول مقدماتی فلسفه است. فلاسفه‌ای از ارسطو و افلاطون و سقراط گرفته تا کانت و دکارت و راسل، چهره‌های سرشناسی هستند که در این کتاب به طور خلاصه به افکار و عقاید آن‌ها اشاره می‌شود و ارتباط بین ایدئولوژی‌های این افراد، به طور پیوسته و با ترتیب مفهومی، مانع سردرگمی خواننده می‌شود.

نشر نو این کتاب را اولین بار در سال ۱۳۸۷ شمسی منتشر کرد و تا سال ۱۳۹۹ به چاپ هفتم رسیده است.

سرفصل‌ها و پرسش‌ها

فصل اول کتاب با عنوان «چه چیزهایی را می‌توان شناخت؟» سوال‌هایی را که در ذهن خواننده است زنده می‌کند و البته همان‌طور که نویسنده اشاره می‌کند هر انسانی برداشت یگانه و ویژه‌ای از جهان اطرافش دارد؛ بنابراین هدف کتاب این نیست که خواننده را به جوابی نهایی و قطعی برساند، بلکه مسیری را به او نشان دهد که می‌تواند در آن پیش برود و پاسخی را که با تجربیات و افکار خودش مطابقت دارد، پیدا کند.

فصل دوم«فلسفهٔ دین» نام دارد؛ جایی که مقدمات شناختِ شیوه‌های استدلالی و استنتاجی فلاسفه را می‌دانیم و در سطحی بالاتر، در بررسی تقابل انسان با مسئلهٔ خدا، خیر و شر، و دین در تاریخ بشر گام برمی‌داریم.

فصل سوم«ذهن و جسم» نام دارد و مفاهیم ذهنی و انتزاعی را طرح می‌کند که در تاریخ فلسفه موثر بوده و توانسته با ایجاد بعضی تناقضات و رهنمون‌های جدید، مسیر فلسفه را عوض کند.

در فصل چهارم به «فلسفهٔ علم» می‌پردازیم و راهی را که اندیشمندان باستان برای رشد بشر در زمینهٔ علوم طبیعی باز کردند می‌شناسیم؛ که تا امروز بخش بزرگی از تحولات بشری مدیون همین علوم بوده‌است.

فصل پنجم و ششم با در دست داشتن پیش‌درآمدهایی پربارتر و مستدل‌تر نسبت به فصول قبل، به ترتیب راهبردها و چالش‌های «فلسفهٔ اخلاق» و «فلسفهٔ سیاسی» را شرح می‌دهد؛ مسائلی از قبیل آزادی، عدالت، وطن و… از همین دسته‌اند.

در فصل آخر نویسنده «دورنمایی از فلسفهٔ امروز» را به مخاطب عرضه می‌کند که مسائلی معاصرتر و امروزی‌تر را زیر میکروسکوپ می‌گذارد؛ مفاهیمی از قبیل زیبایی‌شناسی که امروزه از عوامل اصلی در شناخت و نقد آثار هنری به کار می‌رود، یا وجودگرایی که فلسفه‌ای نسبتاً تازه است و فضای جولان زیادی دارد، و یا کانسپتی فلسفی- هنری مثل پست‌مدرنیسم که می‌تواند بخش بزرگی از آیندهٔ جامعهٔ بشری را در دست داشته باشد.

آثار و زندگی مولف

مل تامپسون در ۱۹۴۶ میلادی در انگلستان متولد شد و در رشتهٔ فلسفه تحصیل کرد. او علاوه‌بر نویسندگی و تدریس فلسفه، نقد و فعالیت اجتماعی را هم در پیش گرفته است.

این فیلسوف بریتانیایی در کنار سال‌ها تدریس، نگارش کتاب‌های زیادی را هم در دست داشته که از جملهٔ آن‌ها می‌توانیم به کتاب «فیلسوفان بدکردار» در همکاری او با «نایجل راجرز» اشاره کنیم؛ این کتاب نیز در ایران با ترجمهٔ «احسان شاه‌قاسمی» چاپ شد و به دلیل طرح مسائل چالش‌برانگیزی از زندگی و افکار ۸ فیلسوف بزرگ فلسفهٔ مدرن، در تمام جهان موافقان و مخالفان زیادی داشته است.