شیمی دهم واجب تک جلدی

کتاب شیمی دهم تک جلدی – واجب، چاپ ۱۳۹۹ نوشتهٔ مهندس بهمن بازرگانی، با همکاری انتشارات مبتکران به چاپ رسیده است. این کتاب ۷۲۰ صفحه‌ای، دانش‌آموزان دهم و کنکوری را در رشته‌های «ریاضی فیزیک» و «علوم تجربی»، مخاطب قرار داده است و از سری کتاب‌های تست جامع است.

مهندس بهمن بازرگانی از مؤلفین و مدرسین برتر شیمی در سطح کشور است که تألیفات زیادی در درس شیمی با همکاری انتشارات مبتکران داشته است. کتاب‌های این نویسندهٔ چیره‌دست، در شیمی نظام قدیم و نظام جدید بسیار مورد توجه و استقبال دانش‌آموزان قرار گرفته است.

در کنکور سراسری، برای هر دو رشتهٔ ریاضی و تجربی، ۳۵ سؤال مطرح می‌شود. زمان پاسخگویی برای هر سؤال یک دقیقه است؛ که از این بین، سهم شیمی دهم ۸ سؤال یعنی ۲۳ درصد از شیمی کنکور است. این ۸ سؤال، بین ۳ فصل شیمی دهم به صورت زیر تقسیم شده است:

فصل اول (کیهان، زادگاه الفبای هستی): ۳ سؤال

فصل دوم (ردپای گازها در زندگی): ۳ سؤال

فصل سوم (آب، آهنگ زندگی): ۲ سؤال

ساختار کلی کتاب

این کتاب از چند بخش زیر تشکیل شده است:

۱- تست

۲- پاسخنامه کلیدی

۳- پاسخنامه تشریحی

۴- ایستگاه درس و نکته (درس‌نامه)

طبقه‌بندی مطالب شیمی دهم، در این کتاب، در نوع خود خاص و منحصر به فرد است. هر فصل به چند عنوان و زیرعنوان تقسیم شده؛ که برای هرکدام از این‌ها، تست‌ها و درس‌نامه‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است.

در ابتدای هر بخش از تست‌ها، دو تیتر دیده می‌شود. تیتر اول با عنوان «تطابق با متن کتاب درسی» مربوط به شماره صفحاتی از کتاب درسی است، که تست‌ها از آن قسمت مطرح شده است. تیتر دوم هم با عنوان «پیش‌نیاز» مربوط به آدرس ایستگاه (های) درس و نکتهٔ مربوط به آن تست‌ها است. در لابه‌لای تست‌ها قسمتی به نام «پارازیت» دیده می‌شود که با فونت دیگری نوشته شده و حاوی مطالب طنز و سرگرم‌کننده‌ای راجع به تست‌ها است. برای مثال در صفحهٔ ۲۴۳ در قسمت پارازیت این چنین نوشته شده است:

اگر تست بعدی را درست حل کردید توصیه می‌کنم جشن بگیرید! … آره بابا، همین چیزهاست که می‌ماند، وگرنه کنکور که می‌آید و می‌رود! در ضمن، اگر خواستید جشن بگیرید خواهشاً تاریخش را زود به ما هم بگویید که وقت داشته باشیم لباس‌مباس اینا (!) بخریم!

تست‌ها

با توجه به تعداد زیاد تست‌ها در هر فصل، حدود «یک‌سوم» از تست‌ها که دربرگیرندهٔ تمامی مطالب و مفاهیم هستند، با حروف اختصاری V. I. T نشان‌دار شده‌اند، که اولویت در حل این تست‌ها است. «V. I. T» مخفف  عبارت Very Important Tests (به معنای تست‌های خیلی مهم) است. در ادامه اگر دانش‌آموز، قصد وقت گذاشتن بیشتری برای شیمی دارد می‌تواند به سایر تست‌ها مراجعه کند. تعداد تست‌های هر فصل از این کتاب به صورت زیر است:

فصل اول (کیهان، زادگاه الفبای هستی): ۳۵۲ تست

فصل دوم (ردپای گازها در زندگی): ۳۳۵ تست

فصل سوم (آب، آهنگ زندگی): ۳۹۵ تست

تست‌های کتاب شیمی دهم تک جلدی – واجب، از سؤالات کنکور سال‌های اخیر، المپیاد شیمی مرحلهٔ اول، المپیاد شیمی مرحلهٔ دوم و تألیفی هستند. سؤالات کنکور از سایر تست‌ها با تیتر «تست‌های کنکور سراسری مربوط به این مبحث (به ترتیب سال)» جدا شده‌اند و آخرین تست‌های هر مبحث هستند.

ایستگاه‌های درس و نکته که همان درسنامه‌های این کتاب هستند در قسمت پاسخ تشریحی گنجانده شده‌اند. در این قسمت اغلب، مطالب به صورت مباحثه‌ای آموزش داده شده‌اند؛ به این معنا که سه دانش‌آموز با سه سطح علمی مختلف، «صفر کیلومتر و بی‌دقت»، «متوسط و کاملاً معمولی» و «تیز و عمیق و دقیق» و یک معلم نکته‌سنج، شرایط کلاس درس را در ذهن تداعی می‌کنند و مطالب را به زبانی طنز و سرگرم‌کننده به خوانندگان کتاب منتقل می‌کند.

نکتهٔ مثبت دیگر درسنامه‌ها، استفاده از کاریکاتورها و نقاشی‌های مرتبط با مطالب است که باعث ثبت مفاهیم در حافظهٔ بلندمدت دانش‌آموزان می‌شود.

وجود مثال‌های متناسب به‌ویژه در سؤالات محاسباتی، در قسمت درسنامه، با توجه به پاسخ گام به گامی که در ارائهٔ روش حل دارند، بسیار کاربردی و آموزنده است.

در قسمت تست‌ها و ایستگاه‌های درس و نکته، علامت دایره‌ای قرمز رنگی که عدد ۱۰ درون آن درج شده است، دیده می‌شود. این علامت به معنای آن است که دانش‌آموزان دهم، نیازی به مطالعهٔ آن ندارند. اما دانش‌آموزان کنکوری باید آن را مطالعه کنند؛ چرا که کتاب درسی چاپ ۹۷ مرجع کنکور ۱۴۰۰ خواهد بود.

پاسخ‌نامه

در پایان تست‌های هر فصل هم، پاسخ کلیدی همهٔ تست‌ها درج شده است.

یکی از نقاط قوت این کتاب، پاسخنامه تشریحی کامل و جامع آن است. یکی از ویژگی‌های برجستهٔ پاسخنامه تشریحی، تعیین سطح سؤالات است. در کنار پاسخ هر سؤال، سطح آن‌ها که یکی از ۴ مورد زیر است، مشخص شده است.

آسان: پاسخگویی در کمتر از ۳۰ ثانیه

متوسط: پاسخگویی در کمتر از یک دقیقه

سخت: پاسخگویی در بیشتر از یک دقیقه

 خیلی سخت: پاسخگویی در بیشتر از سه دقیقه

در همهٔ سؤالات، توضیحات کامل است و هر آنچه برای تفهیم دانش‌آموز نیاز است، بیان شده است. بررسی سایر گزینه‌ها در پاسخنامه، به‌دفعات انجام شده است. برای برخی از سؤالات بیش از یک راه حل ارائه شده است. حتی سؤالات محاسباتی با دو روش کسرهای تبدیلاتی و تناسب حل شده‌اند. این امر، باعث تسلط دانش‌آموزان بر هر دو روش می‌شود.

جمع‌بندی

کتاب شیمی دهم تک جلدی – واجب، کتاب مناسبی برای دانش‌آموزان کنکوری و دهم است. هر دانش‌آموز با هر سطح علمی، می‌تواند استفادهٔ لازم را از این کتاب ببرد. رویکرد کتاب، تستی است، اما دانش‌آموزان دهم می‌توانند با مطالعهٔ این کتاب، از این جهت که درسنامه و پاسخنامه تشریحی بسیار کاملی دارد، در امتحانات تشریحی مدرسه، به نمرات بالایی برسند.

دانش‌آموزان، با مطالعهٔ کتاب مذکور به طور کامل از کتاب درسی بی‌نیاز می‌شوند. تمامی نکات کتاب درسی به صورت خط به خط در ایستگاه‌های درس و نکته قید شده است.