فلسفه ادبیات

برای نویسنده شدن به چیزهایی بیشتر از خودکار و کاغذ، یا ماشین تایپ و کیبورد نیاز دارید! اگر می‌خواهید نویسنده شوید، این خیلی خبر خوبی‌ست؛ اما باید بدانیم که نویسنده شدن به زمان نیاز دارد. زمان برای چه کاری؟ مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک فرد غیرحرفه‌ای به عرصهٔ حرفه‌ای ادبیات پا بگذارد، یعنی بازه‌ای که در آن فرد تلاش می‌کند تا درکنار معنای ظاهری واژه‌ها و پرداخت داستان، به ارتباطات مفهومی و معناهای ضمنی که در بطن آن‌ها وجود دارد، تسلط لازم را پیدا کند. بنابراین برای رسیدن به جایگاهی مناسب در نویسندگی، چه در حوزهٔ رمان باشد و چه ادبیات نمایشی، باید ابتدا مفاهیم فلسفی را مطالعه و دربارهٔ آن‌ها تفکر کند. فلسفه پدیده‌ایست که به‌خودی‌خود کاربردی ندارد، اما الگویی برای روش‌مندی و هدف‌گذاری برای رسیدن به یک اسلوب در هر حوزه‌ای را مشخص می‌کند. حالا کتاب «فلسفهٔ ادبیات» اثر «پیتر لامارک» این‌جاست تا به ما در فهم این مرز مشترک ادبیات و فلسفه کمک کند. این کتاب که تلاش می‌کند ادبیات را از دیدگاه هنری و زیبایی‌شناسی بررسی کند، از هفت بخش تشکیل شده:

• هنر
• ادبیات
• نویسنده
• مطالعهٔ اثر ادبی
• داستان
• صدق
• ارزش

هرکدام از این فصل‌ها به نوبهٔ خود بخش مهم و مکملی را در کلیّت کتاب ایفا می‌کند. در بخش اول با مفهوم هنر سر و کار داریم؛ این‌که هنر از دیدگاه نویسندگان، فلاسفه و هنرمندان مدیوم‌های دیگر چیست، چگونه کارکرد پیدا می‌کند و چطور می‌توانیم آن رابه عنوان یک الگو برای شناخت بیشتر در حوزه‌های دیگر، به کار بگیریم. بخش دوم نیز مانند قسمت اول اغلب دربارهٔ مسائل نظری صحبت می‌کند که با زمینه اصلی کتاب در تناسب است؛ چرا که این کتاب اصولاً در زمینهٔ نقد نظری بحث می‌کند و البته درکنار آن، مثال‌های متعددی را از افراد شاخص مشاهده می‌کنیم. کتاب فلسفهٔ ادبیات در سال ۲۰۰۹ توسط انتشارات آکسفورد به چاپ رسید و در ایران، خرید نسخهٔ انتشارات «فرهنگ نشر نو» با همکاری میثم محمدامینی، که ترجمه‌ای خوانا و شفاف است را به شما پیشنهاد می‌کنیم. برای آشنایی بیشتر و خرید اینترنتی کتاب «فلسفهٔ ادبیات» ادامهٔ این مطلب را مطالعه کنید.

موضوع اصلی کتاب فلسفهٔ ادبیات

شاید تابه‌حال در اینستاگرام به صفحه‌هایی که مخصوص شعر هستند، برخورده باشید. فضای مجازی پر است از این پیج‌ها و کانال‎ها و وبلاگ‌هایی که از شاعران سراسر جهان، گلچین می‌کنند. وقتی این شعرها را می‌خوانیم حسی پیدا می‌کنیم که از جنس همین شعرهای فارسی‌ست؛ اما متفاوت است. کتاب فلسفهٔ ادبیات دربارهٔ همین موضوع حرف می‌زند: این‌که معنای ادبیات، فارغ از تاریخ و فرهنگ و محیط و زبان و هر فاکتور دیگری، در ذهن انسان چگونه نقش می‌بندد؟ چه منطقی پشت شکل‌گیری پیوندهای معنایی و کلامی وجود دارد؟ واژه‌ها درکنار رساندن معنی، چه تأثیری در ساختار ظاهری یک قطعهٔ ادبی دارند؟ آیا ادبیات بخشی از هنر است، یا فلسفه، یا مرز بین این دو؟ و این‌که زیبایی‌شناسی در ادبیات بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟ تمام این سؤالاتِ به‌ظاهر دشوار و حل‌نشدنی، بخشی از تصوری هستند که ما از ادبیات داریم؛ دقیقآً همان تصوری که فارغ از هر چیز است و صرفاً یک مفهوم خام است. تفاوتی نمی‌کند که بخواهیم روی یک نمایش‌نامه تمرکز کنیم، یا یک رمان‌ها را نقد کنیم یا این‌که قطعه‌ای شعر را جزءبه‌جزء بررسی کنیم؛ در هر صورت به مفهومی مشترک می‌رسیم که سر و کارش با پیوند واژه‌ها و مفاهیم است. شاید در ابتدا این حس به شما دست بدهد که «این یک کتاب تئوریک و نظری‌ست و خواندنش کار من نیست! » اما اگر بیشتر دقت کنید، می‌بینید که مهم نیست شما در چه زمینه‌ای، چه ورزش یا هنر و یا شغلی به دنبال موفقیت هستید؛ همین‌که دنبال رشد و پیشرفت باشیم یعنی می‌خواهیم هنر انجام آن کار را در خودمان افزایش و پرورش دهیم. بنابراین این کتاب به‌خصوص به افرادی که با انواع ادبی ارتباط خوبی برقرار می‌کنند، توصیه می‌شود؛ چرا که نیروی محرکهٔ لازم برای فهم این کتاب را هر خواننده‌ای در خودش دارد.

دربارهٔ پیتر لامارک، نویسندهٔ کتاب فلسفه ادبیات

پیتر لامارک استاد فلسفهٔ تحلیل هنر در دانشگاه یورک برتانیاست. او در سال ۱۹۴۷ در این کشور به دنیا آمد و از جوانی، علاقه‌اش به هنر و ادبیات را در فلسفه دنبال کرد. امروز که این مطلب را می‌خوانید، به ۵۰ سالگی سابقهٔ تدریس این متفکر انگلیسی نزدیک می‌شویم؛ نیم قرنی که از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۵ در دانشگاه استرلینگ گذشت، سپس کرسی افتخاری فلسفه را تا سال ۲۰۰۰ در دانشگاه هال پذیرفت و از آن سال تا امروز در دانشگاه یورک در حال تدریس فلسفهٔ هنر و نقد و تحلیل ادبی‌ست. این نویسنده از دههٔ ۱۹۸۰ م. شروع به نوشتن کتاب‌هایی در قالب‌های مختلف کرد. از آثار او می‌توانیم به کتاب‌های «حقیقت، قصه و ادبیات: یک نگرش فلسفی»، «دیدگاه‌های داستانی»، «تیرگی در روایت» و مقالات «چطور می‌توانیم از داستان‌ها بترسیم و برایشان دل‌سوزی کنیم؟ »، «مرگ مؤلف: یک جزءنگری تحلیلی» و «دربارهٔ انتظار نداشتن بیش از حد از روایت» اشاره کنیم.