ابوالحسن نجفی
ابوالحسن نجفی متولد سال ۱۳۰۸، مترجم، نویسنده و به طور کلی، زبانشناس ایرانی است که فعالیتهای بالقوه و موثری در زمینهٔ ادبیات داشته است. او در دانشگاه، در رشتهٔ «زبان فرانسه» تحصیل کرد و پس از مدتی تدریس در دبیرستانهای اصفهان، جهت ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت. و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتهٔ زبانشناسی از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد. از اولین فعالیتهای او در زمینهٔ ادبی میتوان به پیوستن او به «جنگ اصفهان» اشاره کرد. علاوه بر این، او تا سال ۱۳۴۹ در دانشگاه اصفهان، در گروه ادبیات فارسی به عنوان استاد، تدریس میکرد. اما به محض ورود به تهران، در موسسهٔ فرانکلین مشغول به کار شد. او مدتی از زندگی خود را به عنوان ویراستار متنهای دانشگاه آزاد ایران، سپری کرد. این دوره که از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ طول کشید، دورهای است که نجفی اولین کتاب خود را به عنوان «مبانی زبان شناسی» تالیف کرد. پس از آن نیز، به ترجمه و تالیف آثار مختلفی پرداخت. او در سال ۱۳۹۴ چشم از جهان، فرو بست.
آثار ابوالحسن نجفی
از مهمترین و معروفترین آثار او میتوان به «فرهنگ فارسی عامیانه، غلط ننویسیم و ترجمهٔ خانوادهٔ تیبو» اشاره کرد. از دیگر آثار تالیف شده میتوان به «طبقهبندی وزنهای شعر فارسی» اشاره کرد. از دیگر آثار ترجمه شده نیز میتوان به بچههای کوچک قرن، شیطان و خدا، شنبه و یکشنبه در کنار دریا، کالیگولا، ادبیات چیست؟ ، پرندگان میروند در پرو میمیرند، نژاد و تاریخ، ضد خاطرات و شازده کوچولو اشاره کرد.
سبک ترجمهٔ ابوالحسن نجفی
ابوالحسن نجفی را میتوان یک مترجم بینظیر در زمینهٔ ترجمهٔ سختترین آثار ادبی دنیا محسوب کرد. او علاوه بر اینکه آثار مختلف دشواری را در زمینهٔ زبانشناسی (یا سایر زمینههای فلسفی و اجتماعی) بومیسازی و ترجمه میکرد، به نگارش فنی آثار نیز توجه ویژهای داشت. او به کمک دانش و تحصیلات خود توانست آثار ادبی مختلف را به شیواترین و جذابترین حالت ممکن برای مخاطب ترجمه کند. در همین زمینه، کتابهایی نیز منتشر کرده است که به نویسندگان و مترجمهای مختلف، سبک صحیح نوشتن را آموزش میدهد. در ادامه میتوانیم بخشی از قلم او در ترجمهٔ آثار مختلف را مشاهده کنیم.
گزیدهای از متن کتاب شیطان و خدا، نوشتهٔ پل سارتر
به چه دردم میخورد که دوستم بدارند؟ اگر تو مرا دوست بداری لذتش را تو میبری نه من.
دنیایِ بیعدالتیست: اگر قبولش کنی شریک جرم میشوی و اگر بخواهی عوضش کنی جلاد میشوی…
گزیدهای از متن کتاب شازده کوچولو، نوشتهٔ آنتوان دو سنت اگزوپری
در سیاره شازدهکوچولو همیشه گلهای بسیار سادهای بودهاند، فقط با یک ردیف گلبرگ، که نه جای چندانی میگرفتهاند و نه مزاحم کسی میشدهاند. صبح یک روز در میانِ علفها پدید میآمدهاند و شب همان روز میپژمردهاند. ولی این گل یک روز، از دانهای که معلوم نبود از کجا آمده است، جوانه زده بود و شازدهکوچولو از نهالی که به هیچ نهال دیگر شباهت نداشت با دلسوزی مراقبت کرده بود. بعید نبود که آن نوعِ تازهای از بائوباب باشد.
گزیدهای از متن کتاب وظیفهٔ ادبیات
کثرت و شیوع وسائل ارتباط جمعی (رادیو و تلویزیون و سینما و مطبوعات و…) و سهولت مسافرتهای ارزان از یک سو و انتشار کتابهای متعدد تحقیقی در زمینهٔ مردمشناسی و جامعه شناسی از سوی دیگر این سوال را مطرح میکند که آیا در جهان امروز کاری از ادبیات خاصهٔ داستان و شعر برمیآید یا نه. همانطور که میبینید، ابوالحسن نجفی، با دایرهٔ لغات و واژگان غنی، میتواند نثری گیرا و روان را خلق کند. نثری که علاوه بر سادگی، اصالت ادبی متن اصلی را زیر سوال نمیبرد و رسالت نویسنده را به خوبی منتقل میکند. او علاوه بر نثر روان در ترجمه، در تالیف کتابهای خودش نیز نثر روان و گیرایی دارد. برای مثال میتوان به بخشی از نوشتههای او در کتاب «غلط ننویسیم» اشاره کرد:
سخن گفتن به فارسی برای کسانی که این زبان را از کودکی آموختهاند ظاهرا کار آسانی است. ما به همان سادگی که نفس میکشیم با دیگران نیز سخن میگوییم. اما نوشتن به فارسی به این آسانی نیست. هنگامی که قلم به دست میگیریم تا چیزی بنویسیم، حتی اگر یک نامهٔ کوتاه باشد، غالباً درنگ میکنیم و با خود میگوییم: آیا «آذوقه» درست است یا «آزوقه»؟ «چمدان» یا «جامهدان»؟ «حوله» یا «هوله»؟ «بوالهوس» یا «بلهوس»؟ «خواروبار» یا «خواربار»؟ «طوفان» یا «توفان»؟ «خشنود» یا «خوشنود»؟ «لشکر» یا «لشگر»؟ «انزجار» یا «انضجار»؟ «بنیانگذار» یا «بنیانگذار»؟ نواری که روی زخم میبندند آیا «تنظیف» است یا «تنزیب»؟ هوا «صاف» است یا «صافی»؟ «نواقص» باید گفت یا «نقایص»؟ رئیسم دچار «غیظ» شدهاست یا «غیض»؟ به من «مظنون» شدهاست یا «ظنین»؟ و من دچار «محذور» شدهام یا «محظور»؟ آیا حسابم را با طلبکارم «تصفیه» کردهام یا «تسویه»؟ آیا او میخواهد برای دخترش «جهاز» بگیرد یا «جهیز» یا «جهیزیه» یا «جهازیه»؟ آیا درآمد من دچار «نکس» شدهاست یا «نکث»؟ و آیا اصلاً این دو کلمه به معنای «کاهش» است؟
این کتاب در واقع، با عنوان فرعی «فرهنگ دشواریهای زبان فارسی» شناخته میشود و راجع به غلطهای رایج در زبان فارسی نوشته شده است.