معرفی و بررسی کتاب آدام اسمیت و «ثروت ملل»
کتاب «آدام اسمیت و ثروت ملل»، اثری در ژانر سیاسی، اقتصادی و تاریخی است که توسط محمدعلی کاتوزیان نوشته شده است. البته باید گفت که زمینهٔ تاریخی اثر حاضر، بیش از آن که یک تاریخ محض باشد، تاریخی تحلیلی و مقایسه‌محور است.
به نوعی می‌توانیم آدام اسمیت و ثروت ملل را در زمینهٔ شرح هم قرار بدهیم؛ چرا که کاتوزیان سعی کرده تا با مبدأ قرار دادن یک متفکر بزرگ و اثر جاودان او، به ارائهٔ تحلیل‌های خودش بپردازد. درواقع آدام اسمیت یکی از بزرگ‌ترین متفکران غرب و اقتصاددان و فیلسوفی اسکاتلندی است که کتاب ثروت ملل را در سال ۱۷۷۶ میلادی به انتشار رساند و باعث شد این کتاب به عنوان مرجعی برای تبیین ماهیت و علل افزایش ثروت تمام ملت‌ها مطرح شود.
کاتوزیان کتاب حاضر را برای اولین بار در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی به انتشار رساند؛ کتابی که تاکنون هفت بار به تجدید چاپ دست یافته است. این اثر نسبتا کوتاه در ۱۹۵ صفحه از قطع پالتویی و جلدی شومیز به انتشار رسیده است؛ ضمنا نشر امیرکبیر، نشری است که حق چاپ انحصاری این اثر را برای خود دارد.
خرید کتاب آدام اسمیت و ثروت ملل، می‌تواند یکی از معدود پیشنهادهای مناسب در حوزهٔ علوم اجتماعی و اقتصادی باشد که توسط یک فرد ایرانی نوشته شده است.
خرید کتاب آدام اسمیت و ثروت ملل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟
از آن‌جایی که کتاب حاضر یک کتاب مقایسه‌ای و در زمینهٔ شرح محسوب می‌شود، مطالعهٔ آن می‌تواند برای تمام دوست‌داران مفاهیم اقتصادی و سیاسی مناسب باشد، اما بهتر است برای دریافت درکی بهتر و والاتر از این اثر، قبل از آن به مطالعهٔ خود اثر آدام اسمیت هم دست زده باشید. گرچه که کاتوزیان با حواس‌جمعی، گزینه‌هایی از ثروت ملل که بیشتر به کتاب خودش مربوط بوده را در انتهای اثرش هم ذکر کرده است.
موضوع کتاب آدم اسمیت و ثروت ملل
همان‌طور که احتمالا از بخش بالا فهمیده‌اید، کتاب حاضر حاوی دو بخش کلی است. در بخش اول این کتاب، بعد از یک پیشگفتار موضوعی، وارد مبحث آشنایی با خود آدام اسمیت می‌شویم و در فصولی پنج‌گانه به ترتیب با حیات اسمیت، محیط اجتماعی و معنوی پیرامون او و دو کتاب مهمش به نام‌های نظریهٔ احساسات اخلاقی و ثروت ملل آشنایی پیدا می‌کنیم.
بخش دوم کتاب نیز چیزی نیست جز برگزیده‌ای از ثروت ملل؛ کاتوزیان در این بخش به هفت فصل کتاب ثروت ملل پرداخته و مفاهیمی مانند تقسیم کار، پول و ارزش و قیمت، توزیع درآمد، تراکم سرمایه و توسعهٔ اقتصادی، ظهور نظام فئودالی و تحول آن به نظام سرمایه‌داری، اندیشه‌ها و نظام‌های گوناگون اقتصاد سیاسی و نهایتا نقش دولت را برای ما مورد بررسی قرار داده است.
آشنایی با محمدعلی (همایون) کاتوزیان، نویسندهٔ کتاب
محمدعلی همایون کاتوزیان که در ایران بیشتر به نام همایون کاتوزیان و در خارج از ایران بیشتر با کوته‌نوشت نام هما کاتوزیان شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین اقتصاددانان، تاریخ‌نگاران، کاوشگران علوم سیاسی و منتقدان ادبی معاصر ما محسوب می‌شود.
کاتوزیان در رشته‌های اقتصاد و جامعه‌شناسی به تحصیل آکادمیک و دانشگاهی پرداخته است؛ اما در حوزه‌هایی متنوع اعم از تاریخ‌دانی، پژوهش‌گری، تدریس، ایران‌شناسی، شرق‌شناسی، نظریه‌پردازی سیاسی و نقد و تحلیل ادبی به فعالیت پرداخته است.
این نویسنده و محقق پویا بیش از کتاب‌های خود، به خاطر دو نظریهٔ مهمی که در طول فعالیت خود داده است به شهرت رسیده است. او از طرفی انتقاداتی ریشه‌ای به اروپامحوری در تاریخ‌نگاری ایرانی گرفته است و از سوی دیگر با طرح فرآیند کوتاه مدت بودن فضای اجتماعی ایران، پایهٔ بحث‌های زیادی را ساخته است.
تالیفات مکتوب و غیر مکتوب کاتوزیان بی‌شمارند اما اگر بخواهیم تنها از مهم‌ترین آثار تالیف شده توسط او نام ببریم، به نام‌هایی همچون کتاب‌های مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، آموزش عالی و دانشگاه‌های امروز، دربارهٔ بوف کور هدایت، هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر، تضاد دولت و ملت، گفتگو دربارهٔ عقلانیت و نوگرایی، جستارهایی دربارهٔ تئوری توطئه در ایران، ایران جامعهٔ کوتاه مدت، فرهنگ، تاریخ، سیاست و… اشاره داشته باشیم.
جملاتی از کتاب آدام اسمیت و ثروت ملل
«باری، روشن است که مقدار پول نمایندهٔ دارایی و درآمد کشور در شمار می‌رفت، ولی در تهیه و افزایش آن اختلاف تشخیص و تمییزی بین دو گروه از تجارتگران مشهود است: گروهی از اینان هوادار تجمع و تراکم مقدار پول از طریق تحریم صادرات طلا و نقره بودند. از این نظر، این گروه به شمشیون شهرت یافته‌اند. گروه دوم عقیده داشت که این گردآوری و توسعهٔ مقدار پول باید از طریق ایجاد تراز مثبت پرداخت‌ها صورت بگیرد… درواقع این دو نظر با یکدیگر ارتباط دارند: از جنبهٔ نظری تفاوت موجود صرفا در سطح پختگی تجزیه و تحلیل مشاهده می‌شود و از جنبهٔ سیاست اقتصادی، هدف هر دو یکی است اما طریق رسیدن به آن تفاوت می‌کند. »
«سود برای تجارتگران جز مفهوم ابتدایی و تاجرانهٔ آن نداشت. به عبارت دیگر آنان سود را نه ناشی از مازاد تولید بلکه حاصل از مازاد تبدیل می‌دانستند. در نتیجه سود مساوری با تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش کالاها بود و راه افزایش آن نیز این بود که تاجر در ارزان‌ترین بازار خرید کند و در گران‌ترین بازار بفروشد. حتی به این واقعیت نیز توجهی نمی‌شد که اگرچه می‌توان سود ناشی از یک واحد کالا را به حداکثر رسانید، ولی این خود معمولا سبب می‌شود که تقاضا برای کالای مزبور محدود شود و درنتیجه میزان کل سود ناشی از فروش چندان قابل ملاحظه نباشد. »
«در قرون شانزدهم و هفدهم دو واقعهٔ بزرگ، که هر یک منشا و مبنایی پیچیده داشت، سبب تضعیف نیروهای فئودالی و اشرافی، و تقویت طبقات عوام، و به ویژه بازرگان و سرمایه‌دار گردید. واقعهٔ اول همان اصلاح مذهبی و بریدن کلیسای انگلستان از کلیسای کاتولیک رم بود که در آن روی هم رفته طبقات سرمایه‌دار شهری با پشتیبانی از استبداد نوخاستهٔ کشور در برابر فئودالیسم صف کشیدند. پیروزی استبداد در انگلستان، همان پیروزی طبقات جدید و بالنده در برابر طبقات حاکم قدیم و میرنده بود. واقعهٔ دوم، جنگ داخلی یا انقلاب انگلستان در قرن هفدهم است که در آن این‌بار سرمایه‌داران در مقابل استبداد که پایه‌های خود را مجددا در طبقات اشرافی یافته بود، قیام کردند و درنتیجه هم به استبداد و هم به اشرافیان حامی آن شکستی بزرگ را وارد نمودند…»
- مشخصات کتاب
- نقد و بررسی
- پرسش و پاسخ
| نام کامل کتاب | آدام اسمیت و «ثروت ملل» |
|---|---|
| تعداد صفحه | ۱۹۵ |
| قطع | پالتویی |
| نوع جلد | شومیز |
| وزن | ۱۸۲ گرم |
| شابک | ۹۷۸۹۶۴۳۰۳۰۴۸۳ |