ماجراهای تن تن۱۹ (کوسه‌های دریای سرخ)

مجموعه داستان‌های تن‌تن اثر هرژه، نویسنده بلژیکی، آثاری شناخته‌شده در حوزه ادبیات کمیک نوجوانان هستند. هر جلد از این مجموعه به روایت ماجرایی که توسط تن‌تن، خبرنگار ماجراجو و کنجکاو و سگش میلو دنبال می‌شود اختصاص دارد.

عمده ماجراهای روایت‌شده متأثر از فضای حاکم بر جهان در دوره جنگ سرد است و مضامینی سیاسی و اجتماعی را در برمی‌گیرد. نوزدهمین کتاب از مجموعه «تن‌تن و میلو» تحت عنوان «کوسه‌های دریای سرخ» به یکی از این اتفاقات هیجان‌انگیز می‌پردازد: کودتا علیه دولتی خاورمیانه‌ای.

تن‌تن علیه کودتا

این داستان از اکتبر ۱۹۵۶ تا ژانویه ۱۹۵۸ در مجله بلژیکی تن‌تن به چاپ رسید. هرژه تصمیم گرفت در این ماجرا شخصیت جدیدی خلق نکند و از شخصیت‌های داستان‌های پیشین استفاده شد: تن‌تن، میلو، ژنرال آلکازار، عبدالله و ابن کالیش اذاب، راستاپوپولوس، داوسن و آلن و البته یار همیشگی و عصبانی تن‌تن؛ کاپیتان هادوک!

داستان از آنجایی شروع می‌شود که امیر کالیش اذاب، دوست تن‌تن در داستان «سرزمین طلای سیاه» به او نامه‌ای نوشته و به همراه پسرش که شاهزاده سرزمین خیالی خمد است به سوی او می‌فرستد. گویا عده‌ای از قبایل محلی با همکاری مافیا قصد دارند علیه او کودتایی انجام دهند و اکنون تن‌تن باید به خمد رفته و به دوست دیرینه خود کمک کند. تن‌تن در این راه با دشمنان قدیمی خود مانند راستاپوپولوس و آلن هم روبه‌رو می‌شود. آیا او می‌تواند مانند همیشه موانع را از سر راه خود برداشته و نقشه دشمنان امیر کالیش اذاب را نقش بر آب کند؟

دردسرهای انتخاب عنوان کتاب!

نام اولیه کتاب حاضر «معدن زغال‌سنگ» بود و این اشاره به اسم رمز میان برده‌داران و قاچاقچیان انسان داشت. هرژه به‌مانند دیگر داستان‌های خود نیم‌نگاهی به مسائل سیاسی جهان داشته و در کنار ترسیم کودتایی خاورمیانه‌ای با دخالت نیروهای خارجی، به مسئله قاچاقچیان انسان هم پرداخته است. البته عنوان کتاب پس از اعتراض گروه‌های فعال حقوق بشری تغییر یافت. هرژه اما از چنین شرایط ناراضی و بر این باور بود که او تنها به بازنمایی واقعیتی پرداخته که وجهی غیرقابل‌انکار در تاریخ اروپا و آمریکای مدرن است.

تاریخ رنج و نبرد

به‌مانند دیگر ماجراهای تن‌تن و میلو کتاب «کوسه‌های دریای سرخ» می‌تواند مفید و حاوی اطلاعات جالبی برای نوجوانان باشد. خاورمیانه در آن دوران درگیر کودتاهای نظامی و تغییر دولت‌های فراوان بود. نگاه اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به خاورمیانه نیز نگاهی ابزاری و برخاسته از تجربه سال‌ها استعمار بود.

در چنین فضایی مردمان خاورمیانه شاهد بی‌ثباتی، ناامنی و شورش گروه‌های مختلفی بودند که از سوی جاسوسان خارجی تأمین مالی می‌شدند. آن‌ها در این شرایط چاره‌ای جز ترک سرزمین خود و رفتن به‌سوی اروپا به‌عنوان پناه‌جو نداشتند. این مسئله سبب ظهور گروه‌های قاچاقچی انسان بود که به‌ندرت به مقصد می‌رسیدند و پس از سرکیسه کردن مسافران وحشت‌زده خود، به‌راحتی آن‌ها را می‌کشتند یا در دریا رها می‌کردند تا بمیرند.

در چنین شرایطی غربی‌ها با ظاهر انسان دوستانه و با تأکید بر حقوق بشر به این کشورها وارد می‌شدند اما درنهایت هدفی جز استثمار و بهره‌کشی حداکثری از منابع کمیابی مانند نفت نداشتند. هرژه در چنین شرایطی تن‌تن و میلو را به تصویر می‌کشید. او خود هنرمندی از بلژیک بود. کشوری که ید طولایی در استعمار به خصوص در دوران شاه لئوپولد دوم داشت. اما برای او حقیقت و آزادی از هر چیز دیگری مهم‌تر بود و در داستان‌های تن‌تن با تمی انتقادی به حضور غربیان در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم اعتراض می‌کرد.

امیر کالیش اذاب که در داستان‌های «سرزمین طلای سیاه» و «کوسه‌های دریای سرخ» حضور دارد نماد حاکمی خاورمیانه‌ای است که باید با طمع‌جویی و حرص غربی‌ها در بهره‌کشی از نفت سرزمین خمد مقابله کند. در جریان این مقابله است که می‌توان به توافق ضمنی و پنهانی میان گروه‌های تبهکار و مافیای غربی و عوامل رسمی کشورهای توسعه‌یافته در آن کشورها پی برد.

معدود انسان‌های آزاده و باوجدان مانند تن‌تن استثنایی در این میان بودند و باید با نیروی اندک خود با تجهیزات و منابع حداکثری این تبهکاران می‌جنگیدند. البته هرژه نقشی فراتر از مبارزه با چنین گروه‌هایی برای تن‌تن قائل بود و آن بازنمایی حقیقت بود.

تن‌تن فراتر از هر نقشی، یک خبرنگار بود وظیفه داشت با روایت بی‌کم‌وکاست و کامل حقیقت، مردم را ازآنچه دیده است باخبر سازد. شاید بتوان این را یک نماد دانست. در برابر شخصیت‌های منفی داستان‌های هرژه، بیش از هر اسلحه سبک و سنگینی، قلم و آگاهی اهمیت زیادی داشت و این پیامی بود که می‌توان در سراسر «کوسه‌های دریای سرخ» آن را مشاهده کرد.