یک فرمول غیرکلیشه‌ای

موفقیت چیست؟ اگر این جملهٔ پرسشی کوتاه را جست‌وجو کنید، گوگل یک‌عالمه تعریف شبیه به هم برایتان می‌آورد که در اکثر آن‌ها، کلمهٔ «رشد» بسیار تکرار شده است و چند دستورالعمل کلی هم در آن‌ها تکرار شده است که توصیه می‌کنند باور مثبت داشته باشید و افکار منفی را بریزید دور و حس نارضایتی از زندگی را هم کنار بگذارید. کتاب‌های زیادی هم وجود دارد که از همان تصویر روی جلد گرفته تا عنوان، همگی مدل هم هستند و دارند یک پیام را به شکل‌های مختلف به خواننده می‌دهند. در میان این‌همه تعریف مشابه و راهکارهای کلی‌ای که بیشتر به‌نظر می‌رسد جنبه‌ای شعاری داشته باشند، پیدا کردن کتاب خوبی که بتواند راه‌گشا و کاربردی باشد، مشکل به‌نظر می‌رسد؛ اما «فرمول: قوانین جهانی موفقیت» با وجود اسم نه چندان بدیع و تازه‌ای که دارد، توانسته در میان انبوه کتاب‌های شعاری مربوط به موفقیت، راه مستقل خودش را پیدا کند. این کتاب که با عنوان اصلی انگلیسی The Formula: The universal laws of success توسط «آلبرت لزلو بارابسی» نوشته شده است، توسط نشر «نوین» در ایران نیز منتشر شده و برگردان آن به فارسی را هم «حامد رحمانیان» برعهده داشته است.

عجایب پنج‌گانهٔ موفقیت

اما چه چیز باعث می‌شود مطالب توی این کتاب، برای ذهنی که از جملات شعاری تکراری پر شده، حکم آشنایی‌زدایی را داشته باشند؟ لزلو با زبانی ساده و ذکر مثال‌هایی ملموس، می‌کوشد به موفقیت نگاهی علمی داشته باشد و برای آن قوانینی تعریف کند. این پنج قانون بعد از خواندن مقدمهٔ جذاب کتاب که در آن لزلو یک شِمای کلی از نظرگاه‌ها و روش تحقیقش بیان کرده است، در طی فصول ده‌گانهٔ کتاب، هربار با ذکر مثال‌هایی برگرفته از زندگی واقعی، بیان می‌شوند. این قوانین پنج‌گانه به‌صورت تیتروار عبارت‌اند از:

• عملکرد باعث موفقیت می‌شود، اما وقتی عملکرد را نمی‌توان سنجید، شبکه‌ها باعث موفقیت می‌شوند.
• عملکرد محدود است، اما موفقیت نامحدود.
• موفقیت قبلی x شایستگی = موفقیت آتی
• اگرچه موفقیت تیمی نیازمند تنوع و تعامل است، اما هر شخصی به‌خاطر دستاوردهای گروه است که مشهور می‌شود.
• با پشتکار، در هر زمانی می‌توانیم موفق شویم.

در میان شبکه‌های نامرئی

ضمن بیان این قوانین، لزلو به عوامل نامعلومی اشاره می‌کند که به سهم خود، می‌توانند به‌شیوه‌ای درهم‌تنیده با یکدیگر در ارتباط، و در رخ دادن موفقیت دخیل باشند؛ و آن‌ها را شبکه‌هایی نامرئی می‌نامد. او بیان می‌کند که با آگاهی از این قوانین و سنجیدن شرایط و انتخاب‌های خودمان با توجه به چارچوب آن‌ها، می‌توانیم در موقعیت‌هایی قرار بگیریم و درواقع شبکه‌هایی خلق کنیم یا در جوارشان قرار بگیریم که ما را در دستیابی به موفقیت، یاری کنند. او همچنین دربارهٔ اهمیت کار گروهی و موفقیتی که دستاورد یک تیم است صحبت می‌کند؛ و می‌کوشد تصویر کلیشه‌ای ثبت‌شده از یک فرد موفق را خط بزند و تصویری واقعی‌تر نشان بدهد؛ یک موفقیت کسب‌شده لزوماً به‌معنای موفق‌تر بودن در آینده نیست. او واقعاً برای چنین موردی، فرمول تعریف می‌کند و بیان می‌کند که اگرچه موفقیت می‌تواند در یک مثال استعاری، مانند «دانه‌های برف» آب شود و درواقع سریع و آسان از دست برود، اما به‌هرحال خلاقیت تاریخ انقضا ندارد و تلاش و پشتکار هم سن و سال سرش نمی‌شود. بنابراین از پا نشستن و دست کشیدن از تلاش به بهانه‌های مختلف، یک امر بی‌معنی است.

لزلو؛ یک پرحرف جذاب

نثر خوب کتاب، ترجمهٔ روان و مثال‌های ساده و فهمیدنی داخل متن، آن را به اثری خوش‌خوان تبدیل می‌کند، و بخش نتیجه‌گیری که در انتها آمده، اگرچه حس پایان یک مقالهٔ تحقیقاتی را به خواننده می‌دهد اما زیاد از بافت کلی کتاب و روش‌های علمی و آماری‌ای که لزلو درباره‌شان صحبت می‌کند، بیرون‌زدگی ندارد و کتاب را در جای درستی تمام می‌کند. اهمیت دیگر این بخش در خلاصه کردن مختصر و مفید و جمع‌بندی عمدهٔ مواردی است که در کتاب آورده شده؛ اما خواندن این جملات نباید وسوسه‌تان کند که موقع ورق زدن کتاب، یک‌باره سراغ صفحات آخرش بروید. پیشنهاد می‌کنم اولین سطرهای مقدمه را بخوانید، آن‌وقت خواهید دید که لزلو دستتان را می‌گیرد و شما را ۲۵۶ صفحه با پرحرفی‌های جذابش، همراه می‌کند.