لطفا گوسفند نباشید!

کتاب «لطفا گوسفند نباشید»، اثری جذاب است که در حدود ۱۰۰۰ صفحهٔ رقعی را شامل می‌شود. این کتاب با جلد گالینگور و طرح جلدی عجیب و غریب، جذابیت خاصی را در نگاه اول به ذهن مخاطب متبادر می‌کند و سوال‌های زیادی را پیش می‌آورد که چنین کتابی با جلد کودکانه و قطری این‌چنینی، حاوی چیست؟ درواقع کتاب لطفا گوسفند نباشید، اثری چندوجهی است که مثل یک آش شله قلمکار عمل می‌کند و از هر دری سخنی دارد. مهم‌ترین ژانرهای موجود در کتاب را می‌توانیم به موضوعات انگیزشی، خودیاری، روان‌شناسی، داستانی و حتی عرفانی نسبت دهیم. این کتاب با زبان ساده و آمیخته به مثال‌ها و نوع بیان نیمه‌داستانی، نیمه‌تحلیلی خود، تاکنون بسیار موفق بوده است. موفقیت این اثر را می‌توانیم در جایی ببینیم که از تاریخ اولین انتشار کتاب توسط نشر نامن تاکنون، تنها ۱۵ سال می‌گذرد، (چاپ اول: ۱۳۸۶ هجری شمسی) ۴۹ بار با تیراژهای بالا تجدید چاپ گردیده است! البته نسخهٔ فعلی آن کمی متفاوت است و ویراست دومی از آن محسوب می‌شود. نسخهٔ فعلی کتاب توسط انتشارات نامن سبز و با همکاری انتشارات آسیم چاپ شده است. نویسندگان این کتاب عبارت‌اند از محمود نامنی و هانیه بیرجندی؛ البته خود نویسندگان (یا نشر) بر روی جلد کتاب، به جای عنوان نویسنده نوشته‌اند: «به اهتمامِ محمود نامنی / هانیه بیرجندی».

موضوع کتاب «لطفا گوسفند نباشید»

همان‌طور که گفتیم، لطفا گوسفند نباشید یک کتاب انگیزشی و خودیاری است که سعی می‌کند وجوه مختلف زندگی را برای‌تان باز کند و پیشنهاداتی ساده و ملموس را برای بهبود زندگی‌تان ارائه دهد. این کتاب در ویراست دوم خود از سه بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش ابتدایی بعد از سخن نویسندگان و سپاسگزاری‌های‌شان، دو فصل مهم را مرور می‌کنیم؛ یکی دلنوشته‌هایی که مخاطبان در طول سال‌ها برای نویسندگان اثر فرستاده‌اند و دیگری تاثیراتی که کتاب از نگاه آماری بر خوانندگان خود داشته است. در بخش دوم به ۲۰ فصل اصلی کتاب می‌رسیم؛ در این فصول به صورتی آرام و پیوسته؛ موضوعات و مباحث مختلفی دوره می‌شوند تا مخاطب به سمت هدف نویسندگان حرکت کند. برای مثال در ابتدا درمی‌یابیم که «چگونه باید آموخت؟»، سپس درمورد چیستی انسان و نیمه‌های گمشدهٔ انسان بحث می‌شود؛ در ادامه به موضوعات مهمی هم‌چون خودآگاهی، چیستی زندگی، خوشبختی، دوست و… پرداخته می‌شود. پس از این فصول، موضوع «تولد دوباره» مطرح می‌شود؛ زیرا قرار است بعد از آشنایی اولیه با مفاهیم بالا و ایجاد آگاهی نسبی، تحول مخاطب شروع شود. در فصل‌های آتی درمورد موضوعاتی که می‌توانند منشأ تغییر باشند، مانند «مدیریت احساس، اعتماد به نفس، لبخنددرمانی، دعا کردن، عقل و عشق، خودارزیابی و…» بحث می‌شود و نهایتا به آزمون خودشناسی می‌رسیم. بخش انتهایی کتاب هم بخش قابل توجه و درخوری است؛ در این بخش ابتدا در یک پرسش‌نامه از مخاطب سوال می‌شود که کتاب «لطفا گوسفند نباشید» چه تاثیری برای شما داشته است؟ سپس منابع مورد استفاده در کتاب برای سندیت بیشتر ارائه شده است. شعار روی جلد این کتاب جالب است: «تقدیم به عزیزانی که نمی‌خواهند گوسفند باشند!» البته نویسندگان، نام کتاب را از روی یکی از گفتارهای مرحوم علی شریعتی وام گرفته‌اند؛ جایی که او می‌گوید:

انسان نمی‌تواند به آسمان نیندیشد! چگونه می‌تواند؟ مگر انسان‌هایی که عمر را بی‌چرا، به چریدن مشغولند و سر به زمین فرو برده‌اند و پوزه در خاک دارند و غرق در آب و علف‌اند! این‌ها [یی] که گوسفندان دوپایند!

خودیاریِ ایرانیزه!

در دو بخش قبلی راجع به مضامین کتاب لطفا گوسفند نباشید، صحبت کردیم؛ اما چه می‌شود که یک کتاب در بیان مضامین، انتقال مفاهیم و رسیدن به اهدافش این‌قدر موفق می‌شود؟ نکتهٔ اصلی موفقیت کتاب را می‌توانیم در مطابقت دادن موضوعات مورد نظر با فرهنگ جامعهٔ ایران پیدا کرد! درواقع می‌توانیم مدعی شویم که نویسندگان اثر با علم خوب و تسلط کافی‌ای که به فرهنگ و هنر اجتماعی ایران داشته‌اند، توانسته‌اند مضامین خود را ایرانیزه کنند تا علاوه بر هم‌ذات‌پنداری مخاطب، بر دل خوانندگان کتاب بنشینند!

درحالی که بسیاری از مضامین کتاب، در آثار خارجی که به فارسی ترجمه شده‌اند هم حضور دارند اما این‌قدر با اقبال روبه‌رو نمی‌شوند. تمهید اصلی نویسندگان، استفاده از متل‌ها، ضرب‌المثل‌ها، حکایات، اشعار و هرچه که از فرهنگ کلاسیک ایرانی برمی‌آید، بوده است. در همین راستا حکایات زیاد و مرتبطی از افرادی چون ابوسعید ابوالخیر، مولانا، ابوالقاسم قشیریه، خواجه عبدالله انصاری و… می‌خوانیم؛ اشعاری مرتبط از سعدی، حافظ و دیگر بزرگان شعر را مرور می‌کنیم؛ داستان‌های قرآنی و انجیلی برای‌مان روایت می‌شود و نکات جذابی از این دست…

آشنایی با محمود نامنی، نویسندهٔ کتاب «لطفا گوسفند نباشید»

محمود نامنی، نویسندهٔ پرکار ایرانی است که در سال ۱۳۳۱ متولد شده است. او درمورد کتاب لطفا گوسفند نباشید، می‌گوید: «آماده‌سازی و تالیف متن نهایی این کتاب، نزدیک به پنج سال و چهار ماه زمان برد. این کتاب در طبقهٔ روان‌شناسی عمومی جای می‌گیرد که تاکنون (زمان مصاحبه: ۱۳۸۶) اثر تالیفی در این حوزه نداشتیم، آن‌چه منتشر می‌شود، ترجمه‌ای از آثار روان‌شناسان و روان‌کاوان غربی است. تعدادی از اساتید که در حوزهٔ روان‌کاوی کار می‌کردند، دست به تألیف این کتاب زدند و ما برای اولین بار تصمیم گرفتیم با فرهنگ و زندگی ایرانی کتابی بنویسیم که از فرهنگ بومی نشأت گرفته باشد و در زمینهٔ روان‌شناسی عمومی باشد که برای مخاطبان به آسانی قابل درک باشد. خوش‌بختانه بازتاب انتشار این کتاب بسیار خوب و رضایت بخش بود و تعداد تماس‌ها و نامه‌هایی که به ما رسید، مبیّن این است که جواب لازم را گرفتیم. حتی نامه‌هایی از خارج از کشور داشتیم، اشخاصی با مطالعهٔ این کتاب اعتیاد خودشان را کنار گذاشتند و به زندگی برگشتند. خانم دکتری که دو بار پس از مرگ همسرش دست به انتحار زده بود، به دفتر ما آمد و گفت: «با مطالعهٔ این کتاب نگاه من به زندگی عوض شد و امید را در من زنده کرد.» ما برای اولین بار خواستیم کتابی در زمینهٔ روان‌شناسی با فرهنگ ایرانی تحویل جامعه بدهیم. سه تن از نویسندگان این کتاب مدت‌ها در زمینهٔ مباحث عرفانی کار کرده بودند، اگر مطالب کتاب را مرور کنید، می‌بینید مطالب سنگین عرفانی را به زبان ساده و کارآمد بیان کرده‌ایم…

از دیگر آثار محمود نامنی می‌توانیم به کتاب‌هایی هم‌چون «آشنایی با مولوی: زندگی‌نامه و گزیده‌ای از داستان‌های مثنوی»، «پیامی برای تمام فصول زندگی»، «حکایت یک اسکناس»، «کتاب کوچک سهراب»، «کتاب کوچک شریعتی»، «فرهنگ تعبیر خواب»، «لطفا همسر خوبی باشید»، «لطفا پدر و مادر خوبی باشید»، «کتاب کوچک معلم»، «لطفا معتاد نشوید» و… اشاره داشته باشیم.

جملاتی از کتاب لطفا گوسفند نباشید

عارفی در معبدی در میان کوهستان زندگی می‌کرد. روزی راهبی که راهش را گم کرده بود، عارف را دید و از او پرسید: استاد راه کدام است؟ عارف گفت: چه کوه زیبایی! راهب با حیرت گفت: من پرسیدم راه کجاست؟ عارف با لبخند، نگاهی به کوه کرد و گفت: چه کوه زیبایی! راهب با تعجب و دل‌خوری گفت: من در مورد کوه از شما نپرسیدم، بلکه از راه پرسیدم! عارف با نرم لبخندی روی به راهب کرد و گفت: پسرم تا زمانی که نتوانی به فراسوی کوه بروی، راه را نخواهی یافت!

روزی مردی نزد عارفی آمد و گفت: می‌خواهم چیزی به تو بگویم. عارف گفت: آیا به حقیقت آن آگاهی؟ مرد گفت: نه، فقط آن را شنیده‌ام. عارف گفت: پس حتما باعث خوشحالی من می‌شود. مرد گفت: فکر نکنم که تو خوشحال شوی. عارف گفت: پس حتما برای من مفید است. مرد گفت: نه، به هیچ وجه! عارف گفت: پس اگر حرف تو، حقیقت ندارد، شادی‌آور نیست، مفید نیست. آن را پیش خودت نگه دار و سعی کن فراموشش کنی.

نیم نگاهی به آرزوهای‌مان در گذشته‌های دور می‌اندازیم: زمانی از دیدن یک شکلات چگونه به شعف می‌آمدیم و سال‌ها بعد، از دیدن یک عروسک، یا از داشتن یک تفنگ پلاستیکی، همهٔ هستی‌مان سرشار از شوق می‌شد. سال‌ها بعد، از پوشیدن یک لباس نو و داشتن یک ساعت مچی، جام وجودمان سرریز از شعف می‌شد. ولی اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، به آن همه شوق و عطش فقط تبسم ملایمی می‌کنیم! این طور نیست؟

روزی حکیمی با فرزند خود در کوهی گرفتار شدند و گرگی به آن‌ها حمله نمود. حکیم طعمه‌ای که در کیسه داشت به گرگ بیانداخت. گرگ طعمه بخورد و برفت، حکیم و فرزندش نجات یافتند. در راه بازگشت، حکیم به فرزندش گفت: فرزندم! اگر گرگی را طعمه‌ای دهی، طعمه بگیرد و تا زمانی که به خوردن طعمه مشغول بودی حمله ننمودی ولی گرگ نفس گرگی است که اگر طعمه‌ای به او دادی، یک قدم جلوتر آمدی و هرچه به او غذا و میدان دهی ترکت نکند و جلوتر بیاید تا هلاکت سازد. پس فریب هوای نفس مخور و از ابتدای جوانی با او ستیز کن تا گرگ نفس خویش برانی. زیرا گرگ بیابان به طعمه‌ای برود و گرگ نفس به طعمه‌ای بیاید!