معما به بهانهٔ ادبیات

«نویسنده پشت پرده» نام اولین اثر از چهارگانه‌ای است که «فیلیپ راث» نویسندهٔ آمریکایی، نگارش کرده است. نویسنده در این رمان و اکثرِ رمان‌های دیگرش، به‌نوعی خود را به تصویر می‌کشد تا هم مشکلات اجتماعی را که یک نویسندهٔ یهودی از سمت مردم و خانواده با آن روبه‌رو می‌شود بیان کند، و هم تجربیات شخصی و فردی‌اش را به عنوان یک انسان عصر مدرن، با ملایمت به صورت خواننده‌هایش بکوبد!

او به این بهانه عقاید فلسفی و انسان‌شناسانه‌اش را در داستان می‌گنجاند و با ارتباط این‌ها با نویسندگی، خواننده را با رمانی فراتر از قصه‌گویی محض روبه‌رو می‌کند؛ و البته، چه بستری برای فهم حال انسانی از ادبیات بهتر؟

فیلیپ راث با انتشار این کتاب در سال ۱۹۷۹ میلادی، برای اولین بار در قالب شخصیتی به نام «نیتن زوکرمن» خودش را در نوشته‌هایش ظهور داد و بعدها باز هم از این کارکتر به‌عنوان یک موتیف محوری در آثارش استفاده کرد. مضمون اصلی کتاب دوگانگی‌های نویسنده‌ای را روایت می‌کند که هم دردش از ادبیات است و هم درمانش از او است! کسی که با فرار از ماشین چاپش، به تنها جایی که می‌رسد قلم و کاغذش است و اگر نجنبد، این دور باطل تمام زندگی‌اش را می‌بلعد. فیلیپ راث شخصیت‌ها را، از فرعی‌ترین‌ها تا محوری‌ترین‌ها، به عمد در شرایطی غیرطبیعی و حساس شکل می‌دهد تا خواننده را به بهترین وجه ممکن، متوجه احساس غربت و رنج تنهایی کارکترها در برخورد با دغدغه‌های فلسفی بکند.

این کتاب در ایران به قلم سهیل سمی به فارسی برگردانده شده و توسط نشر نیماژ منتشر شده است.

چون پرده برافتد

داستان روایتی از شخصیتی یهودی به نام «نیتن زوکرمن» است. روایتی تک‌گو از دوران جوانی نیتن؛ خاطرات مختصری که هایلایت‌های خوب و بد دوران کودکی و نوجوانی‌اش را شکل داده است و با این مقدمه ما را به داستان اصلی راهنمایی می‌کند؛ جایی که نویسندهٔ جوان به دیدن نویسندهٔ پیر، یعنی «لونوف» می‌رود. نیتن در خلال خاطراتش ذکر می‌کند که اولین کتابش درمورد یهودیان بوده و این به مزاق خانواده و اطرافیانش که همگی یهودیِ تند و تیز بودند خوش نیامده و گفته‌اند که این کتاب در پول‌پرستی و طماع بودن یهودی‌ها اغراق کرده است.

در حقیقت زوکرمن شخصیتی است که در بسیاری از رمان‌های راث به عنوان نمادی از شخصیت خود نویسنده و یک پروتاگونیست، نقش اصلی را ایفا می‌کند و بسیاری از وقایع داستان‌ها از اشخاص و اتفاقات حقیقی نشئت گرفته است. نویسندهٔ پیر به او می‌گوید که نوشتن، در تار و پود زندگی‌اش تنیده شده است و نیتن که همیشه دارد از دست ادبیات، به ادبیات پناه می‌برد، انگار در تصویری کمرنگ از پشت پرده‌ای نازک، آیندهٔ خودش را در لونوف می‌بیند. او برای دیدار لونوف به خانهٔ کوهستانی‌اش سفر می‌کند و با استقبال گرم لونوف، شب برفی را در آن‌جا می‌گذراند. نویسندهٔ پیر از روزمرگیِ دل‌چسبِ ادبی‌اش می‌گوید؛ از این‌که کار و خوراک و تعطیلاتش را صرف ادبیات کرده و نیتن، که حالا بیشترین حس همذات‌پنداری ممکن را با لونوف دارد، خوب در اعماق قلبش می‌داند که درصد کمی از روتین زندگی لونوف، واقعا به میل خودش پیش می‌رود. نیتن با پیرمرد انس می‌گیرد و درمیان پرسه‌هایی که با لونوف در خانهٔ کوهستانی‌اش میزند، متوجه حضور زنی می‌شود؛ «دوشیزه بِلِت»، کسی که سال‌ها است در کنار پیرمرد زندگی می‌کند و مسئول تنظیم و کمک در کار نویسندگی اوست. وقتی نیتن به خواب می‌رود دو چیز هنوز همراه او است؛ یکی حالات و دغدغه‌های وجودی‌اش که نمی‌خواهد باور کند یک‌شبه دست‌خوش تغییر شده است، و دیگری شخصیت مرموز دوشیزه بِلِت. این اقامت او در خانهٔ لونوف برایش رمز و رازهایی به‌همراه دارد که با واگویه‌های نیتن متوجه آن‌ها می‌شویم.

نویسنده در جلوی پرده

فیلیپ راث از یک تیرهٔ یهودیِ مهاجر به ایالات متحده، در خانواده‌ای آمریکایی در نیوجرسی سال ۱۹۳۳ آمریکا متولد شد. کودکی را در یکی از محله‌های کم‌بضاعت شهر گذراند و پس از اتمام کارشناسی، رشتهٔ ادبیات را در دانشگاه شیکاگو ادامه داد و در همین دانشگاه هم به تدریس پرداخت. پس از اتمام تحصیلاتش، به مدت دو سال در ارتش آمریکا خدمت کرد و اولین کتابش، «خداحافظ کلمبوس و پنج داستان کوتاه» را در سال ۱۹۵۹ نوشت و در همین سال‌ها، در مجلات و نشریه‌ها به‌عنوان نویسندهٔ داستان کوتاه و منتقد ادبی فعالیت کرد؛ گرچه از همان ابتدای کار، همان‌طور که در «نویسندهٔ پشت پرده» می‌گوید، همیشه از سمت جامعهٔ یهودیان مورد کم‌توجهی واقع شده است. ازدواج با اولین همسرش منجر به طلاق شد و پس از این جدایی، تصادف و مرگ همسر سابقش تاثیر عمیقی روی او گذاشت؛ شدت این تاثیر را هم می‌توانیم در کارکترهایی که در رمان‌هایش از او الهام گرفته است ببینیم.

راث فعالیت‌های ادبی گوناگونی می‌کرد و علاوه بر ویراستاری برای یک نشریهٔ مشهور، از ۴۲ سالگی عضو موسسهٔ ملی هنر و ادبیات آمریکا بود؛ اما از سال ۱۹۹۲ تماماً وقت خود را صرف نویسندگی کرد و تبدیل به «لونوف» ی شد که شخصیتش را برایمان ساخته بود.

فیلیپ راث در سال ۲۰۱۸ با کوله‌باری از آثار گران‎‌بها، زندگی را ترک کرد.