اشتیاق به جهل

کتاب «اشتیاق به جهل»(A Passion for Ignorance) اثری در زمینهٔ جامعه‌شناختی و روان‌شناختی است که به تازگی و در سال ۲۰۲۰ میلادی توسط فیلسوف و جامعه‌شناس اهل اسلوونی، رناتا سالکل نوشته شده است. نشر برج به عنوان نشری تازه‌کار اما پیشرو در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی به سراغ انتشار این اثر رفت و مانند تمام کتاب‌های خود، اشتیاق به جهل را هم با رعایت قانون کپی‌رایت و خرید حق انتشارش از نویسنده به زبان فارسی منتشر کرد. کتاب در همین مدت کوتاه به چاپ دوم رسیده است و همین امر نشان می‌دهد که اشتیاق به جهل با اقبال کیفی مخاطبان زبان فارسی نیز روبه‌رو شده است. نسخهٔ نشر برج مشتمل بر ۱۸۴ صفحه از قطع رقعی است و بدون هیچ‌گونه سانسوری، تمام هفت فصل کتاب حاضر را شامل می‌شود. نرگس حسن‌لی، مترجمی است که اشتیاق به جهل را به زبان فارسی برگردانی کرده است. کتابی که به قول اندرو رابینسون، مرورنویس مجلهٔ nature، «کاملا مرتبط با مسائل روز [است و] از ژنتیک تا اخبار جعلی را دربر می‌گیرد. » بنابراین به قول زیرعنوان نوشته شده در روی جلد کتاب، اشتیاق به جهل قرار است درمورد «چیزهایی که تصمیم می‌گیریم ندانیم و چرایی آن» صحبت کند. و اگر به یاد داشته باشیم که در جهان مدرن، ما انسان‌ها خیلی اوقات به صورت خودخواسته از مسائلی مهم عبور می‌کنیم، اهمیت خرید کتاب اشتیاق به جهل و مطالعهٔ آن را درک خواهید کرد. زیرا در این کتاب با حرف‌هایی مواجه می‌شویم که کمتر جایی جسارت بیانش را داشته است. برای شاهد این مدعا بد نیست به عناوین فصول این کتاب توجه کنیم:

چهره‌های پرشمار جهل، گورهای خالی، راز موجود در بدن، انکار بیماری، عشق کور است، ترس نادیده گرفته شدن، توهم کلان‌داده.

موضوع کتاب اشتیاق به جهل

«جهل، چه فعالانه باشد و چه منفعلانه، آگاهانه یا ناآگاهنه، همیشه بخشی از شرایط بشری بوده است! » این شاید کلیدی‌ترین جمله از کتاب باشد که موضوع خودش را توضیح می‌دهد. درواقع در کتاب اشتیاق به جهل با همان قضیهٔ سه‌گانهٔ جهل ناخواسته، جهل مرکب و جهل خودخواسته روبه‌رو هستیم که در اشعار معراج‌السعاده (اثر ملا احمد نراقی) هم به آن‌ها برخورد کرده بودیم؛ اما رناتا سالکل به عنوان نویسندهٔ اشتیاق به جهل، بیشتر آن بیتی را مد نظر دارد که می‌گفت:

آنکس که نداند و نخواهد که بداند

حیف است چنین جانوری زنده بماند!

در کتاب اشتیاق به جهل بیشتر بر روی این موضوع بحث می‌شود که انسان‌ها در روزگار پساصنعتی و پسامدرنیته بیشتر مقهور جریان اطلاعات و البته «سوءاطلاعات» می‌شوند. این رویه گاهی آن‌چنان غلیظ می‌شود که تمییز دادن حقایق از دروغ‌ها به امری نشدنی تبدیل می‌شود و انسان‌ها با قبول این سختی، سعی می‌کنند تا صورت مساله را پاک کنند و ندانستن را به دانستن ترجیح دهند. مخاطرهٔ چنین وضعیتی از نظر سالکل این است که با تداوم این رویه، مقام دانش به حاشیه می‌رود و از متن جدا خواهد شد.

آشنایی با رناتا سالکل، نویسندهٔ کتاب اشتیاق به جهل

رناتا سالکل، فیلسوف، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز حقوقی اهل اسلوونی است که برندهٔ عنوان «زن دانشمند سال اسلوونی» در سال ۲۰۱۰ بوده و در همان سال نامزد چهرهٔ سال اسلوونی هم شده است. سالکل کتاب‌های زیادی نوشته و مهم‌تر از آن، کتاب‌هایش به زبان‌های زیادی ترجمه شده‌اند. تعدادی از آثار او عبارت‌اند از: پس از افول سوسیالیسم، غنیمت‌های آزادی: روان‌کاوی و فمینیسم، تحریفاتی در باب عشق و نفرت، نگاه خیره و صدا به مثابه ابژه‌های عشق (با همکاری اسلاوی ژیژک). از این نویسنده کتاب دیگری با عنوان دربارهٔ اضطراب هم به زبان فارسی برگردانده شده که مربوط به ترجمهٔ عباس خورشیدنام برای نشر شوند است.

آشنایی با نرگس حسن‌لی، مترجم کتاب

نرگس حسن‌لی مترجمی است که قبلا نیز همکاری او با نشر برج را دیده‌ایم. او دانش‌آموختهٔ رشتهٔ مطالعات فرهنگی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران است. این مترجم جوان تاکنون آثار متنوعی در حوزه‌های جامعه‌شناختی و علوم انسانی را به زبان فارسی برگردانده است که از میان آن‌ها می‌توانیم به کتاب‌هایی همچون جنبش‌های اجتماعی، فلسفه و جنگ ستارگان، تاریخ نو، امید در تاریکی و زنان نامرئی اشاره داشته باشیم.

جملاتی از کتاب اشتیاق به جهل

افراد در زیست روزمرهٔ خود اغلب از اشکال متنوع نادانی محافظ یا جهل خودخواسته سود می‌برند. وقتی شریک زندگی دوست من داشت می‌مرد، دوستم از کسانی که در مهمانی‌های شام حاضر می‌شدند می‌خواست این حقیقت را نادیده بگیرند که داشت در چنین تجربهٔ وحشتناکی را از سر می‌گذراند. حتی به وضوح از مهمانان می‌خواست او را مجبور نکنند که از بیماری شریک زندگی‌اش حرف بزند. به نظر او، چند ساعت مکالمهٔ عادی که طرفینش از واقعیت‌های بیماری کشنده بگذرند، تسلای بیشتری در خود داشت. مساله این نبود که دوستم چیزی را که داشت اتفاق می‌افتاد انکار می‌کرد، بلکه او صرفا در سکوت جمعی بر سر موضوعی که آن زمان بیشترین سلطه را بر زندگی‌اش داشت، آرامش و استراحت عاطفی می‌جست.

دوران کودکی‌ام که در یوگسلاوی سابق بزرگ می‌شدم، اغلب موظف میشدیم دربارهٔ کارهایی که پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان در طول جنگ جهانی دوم کردند انشا بنویسیم. باید از والدین یا پدربزرگ و مادربزرگمان می‌خواستیم که اعمال قهرمانانه‌شان را در مقام سربازان پارتیزان یا دست کم هواداران آرمان پارتیزانی شرح دهند. والدین من فقط یک داستان داشتند. سال به سال حکایت پدربزرگ مادری مرحومم را می‌نوشتم که صاحب یک نانوایی در اسلووین گرادتس، شهر کوچکی نزدیک مرز اتریش بود. روزی یک پارتیزان زخمی در نانوایی پدربزرگم پناه گرفت. او به پدربزرگم التماس کرد که کمکش کند تا از شهر فرار کند و معنی این کار گذشتن از ایست بازرسی آلمان‌ها بود. پدربزرگم مجوزی برای تحویل نان به روستاهای مجاور داشت، پس تصمیم گرفت پارتیزان را در ون خود زیر تودهٔ نان‌ها پنهان کند و به این ترتیب برای نجات جان پارتیزان جان خودش را به خطر بیندازد. دهه‌ها بعد، این داستان قهرمانانه به من امکان می‌داد که راهم را از هزارتوی ایدئولوژیک سوسیالیستی پیدا کنم…

افراد غالبا نه به خاطر بیماری‌ای که به آن دچارند، بلکه به این خاطر با متخصصان ژنتیک مشورت می‌کنند که می‌ترسند در آینده در خطر بیمار شدن باشند. آندری لیمان، روانکاو به این نتیجه رسید که زنانی که دربارهٔ ریسک ابتلا به سرطان پستان از متخصصان ژنتیک مشاوره می‌گیرند، اغلب از قبل نگرانی‌هایی راجع به آیندهٔ خود یا منشا و انتقال‌پذیری ژن‌ها دارند. آن‌ها اکثر اوقات پر از شک و تردیدند، درنتیجه همان موقع هم در چنگ اضطراب گرفتارند.